Vísir - 22.07.1981, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 22. júli 1981
VÍSIR

Hver áhrif hefur stofnun hinna óháðu bændasam-
taka Póllands haft þessa þrjá mánuði, síðan þau feng-
ust löggiit? Hvað hefur breyst?
Tveir fréttamenn tímaritsins „Newsweek" — Jill
Smoloweog Douglas Stanglin — gefa nokkra mynd af
því í þessari þýddu grein, sem þeir skrifuðu „News-
week" frá sveitaþorpinu Zbrosza Duza.
Þeir telja breytinguna fyrst og fremst enn sem
komið er gæta í nýrri von, sem vaknað hafi, aukinni
bjartsýni um betri tíð með blóm í haga. Of snemmt sé
að leita áþreifanlegra umbóta.
Þótt rikisbúin hafi notið for-
gangs og fyrirgreiðsiu, hafa
smábændurnir samt verið af-
kastamestir i matvælafram-
leiðslunni i Póliandi.
Sjálfseignarbóndi i Zbrosza Duza, sem er svo heppinn að geta haidið
sinni dráttarvél gangandi. Hann er bjartsýnni eftir að hann fann, að
flokkurinn hlustar orðið á hann.
Bændur i kröfugöngu i Ciechan-
ow-héraði i Póllandi i vetur,
þegar þeir börðust fyrir löggild-
ingu nýstofnaðra samtaka
sinna, sem þeir höfðu óháða
kommúnistaflokknum.
— Hið forna og úrelta mark-
aðsdreifikerfi á landbúnaðaraf-
urðum i Póllandi hefur heldur
ekki oröið til þess að bæta upp á
sakirnar. A meðan borgarbúar
standa i biðröðum til þess aö
komast yfir mjólkurskammtinn
sinn, súrna og eyðileggjast þús-
undir litra i sveitaþorpum ann-
arsstaðar.
En tilraunir Varsjárstjórnar-
innar til þess að ýta undir hagn-
aðarvonina og örva þannig
landbúnaðarframleiösluna
þykja liklegar til þess að hækka
matvöruverðið til neytenda. En
það var einmitt hækkun mat-
vöruverðsins, sem gerði allt vit-
laust i fyrrasumar i verkföllum
og leiddi til stofnunar Einingar
hinna óháðu verkalýðssamtaka,
sem aftur beittu samtakamætti
sinum og verkföllum til hreins-
ana á spilltu embættismanna-
kerfi flokkseinræðisins. Bændur
telja sig þó veröa að fá hærri
tekjur til kaupa á áhöldum,
áburði og varahlutum. Stangast
þessir hagsmunir á, eins og
augljóst er, og eins og Lech
Walesa leiðtogi Einingar, sagði
nýlega við einn fréttamanna
timaritsins „Newsweek”,
„Bændur vilja selja framleiðslu
sina fyrir hærra verö, en hingaö
til, og verkalýðurinn þarf að fá
hana á lægra verði en hingað
til.”
Þrátt fyrir að þetta varpi
skugga á, telja þær 4.3 milljónir
einkabænda, sem i Póllandi eru,
sig eygja loks vonarglætu. Ný-
vakin athygli yfirvalda á tillög-
um þeirra og skoðunum hefur
bætt sambúð þeirra við stjórn-
völd, og finnst bændum að þvi
aukið öryggi. Vanmáttarkennd-
in hefur vikið fyrir nýrri ein-
beitni. Fyrir fáum mánuðum
stóðu þeir frammi fyrir kerfi
sem var eins og óyfirstiganleg-
ur fjallgarður. Þeim leiö eins og
þeir væru að berja hausnum við
steininn. Nú eru þeir bjartsýnir
á, að leysa megi hnútana og
greiða úr flókunum. Þeir hafa
öðlast trú á, að hlutirnir muni
breytast til þess betra.
Þetta hefur vakið nýja bjart-
sýni, en þó ekki meiri en svo, að
Pólverjar viðurkenna, að um-
bæturnar séu fyrst og fremst
sálarlega friðþægjandi. Ara-
tuga óstjórn miðstýringarinnar
verður ekki kippt i lag með um-
bótum á fáeinum mánuðum.
Þótt mjólkurverð hafi verið
hækkað til bænda, verð á svina-
kjöti og fleiri landbúnaöaraf-
urðum, þá myndast ekki sam-
timis einhver smjög- og kjöt-
fjöll. Hin óháðu bændasamtök
hafa nýlega varað við þvi, að
skortur á áburði og skordýra-
eitri muni leiða til þess, að upp-
skeran þetta árið fari jafnvel
niðurfyrir hallærin 1976 til 1979,
þegar kornuppskeran dróst
saman um 25% og sykurrófu-
uppskeran um þriðjung. Slátur-
afurðir eru þar á ofan 14%
minni en i fyrra. Og það er fyrst
núna um þessar mundir, sem
bændur eru að taka til við jarð-
vinnslu, sem frestaðist siðasta
haust vegna ótiðar.
Hreint er sama hvert á land
litið er i Póllandi, þá stendur
tækja- og vélaskortur allri við-
leitni til þess að auka fram-
leiðsluna fyrir þrifum. Það
vantar rafhlöður, oliusiur, hjól-
barða, varahluti, nýjar véíar og
siðan byggingarefni. Dráttar-
vélar eru ófáanlegar og það þótt
þúsundir verkamanna i dráttar-
vélaverksmiðjunum hafi boðist
til þess að ganga aukavaktir til
að auka afköstin. — „1 fyrra
seldi ég rikinu fjórar smálestir
af kjöti. Ef ég fengi dráttarvél-
ar, gæti ég framleitt tiu smá-
lestir,” segir Wojdak.
Henryk Wojdak vantar til-
finnanlega nýja dráttarvél.
Hann hefur ekki efni á þvi að
kaupa nýja kvisl og hann sver
og sárt við leggur, að hann
mundi selja sálu sina, eða hálfa
jörð sina (sem er 27 ekrur) fyrir
poka af áburði. Samt er þessi 61
árs pólski smábóndi ánægður
meö sitt hlutskipti.
Fyrir Wojdak og aðra sjálfs-
eignarbændur við smáþorpiö
Zbrosza Duza eru nú greinilega
breyttir timar. Embættismenn
kommúnistaflokks staðarins,
sem áður hundsuðu hina sjálf-
stæðu smábændur, hlýða nú
með athygli á kvörtunarefni
þeirra, þótt þeim sé það kannski
engin sérstök ánægja. Og i stað
þess að hegna þeim með þvi að
taka fyrir alla efnis- og tækja-
sölu til þeirra, leita yfirvöld
ráða hjá þessum sömu bændum
um, hvernig best sé að skipta
tiltækum vélakosti og öðrum
búnaði á milli héraða.
„Blóðsugurnar, sem áður
réðu hlutunum, hugsuðu um það
eitt, að skara eld að eigin köku,”
segir Wojdak og klórar sér i
dagsgömlum skeggbroddunum.
„En nú hafa Einingarsamtök
bænda sitt að segja”.
Þessi óháðu bændasamtök
telja orðið tvær milljónir félaga
þótt aðeins séu þriggja mánaða
gömul. Hafa þau þegar sett sitt
mark á dreifbýlið i Póllandi.
Þrátt fyrir, að þeir smábændur,
sem yrkja eigin jarðarskika,
hafi jafnan verið afskiptir i við-
miðun við fyrirgreiðslu þess op-
inbera við rikisjarðirnar og
samyrkjubúin, hafa þeir ávallt
verið afkastameiri matvæla-
framleiðendur heldur en rikis-
búin stóru. Þeir höfðu naumast
áður tillögurétt, hvað þá meir,
en i matvælaþrengingum
kreppunnar, sem landsstjórnin
á við aðglima, leggja ráðamenn
orðið eyrun við. Flokksforkólfar
leituðu nýlega eftir aðstoð hinna
nýstofnuðu bændasamtaka við
að marka stefnuna um verö til
bænda fyrir landbúnaðarafurðir
og landbúnaðarlán. Er engu lik-
ara en stjórnendur telji nú, að
ekkert það vandamál sé til viö
matvælaframleiðsluna, sem
ekki megi leysa i samvinnu við
Einingarsamtök bænda,
Eining við plóginn
- Breyttlr timar tiiá smábændum í Póitandi eftir stofnun
óháðra bændasamtaka
Staðiö i biðröð i Varsjá til þess að ná i matvöruskammtinn sinn.