Vísir - 19.09.1981, Qupperneq 6

6
Laugardagur 19. september 1981
Við fyrstu sýn virðast
fréttir af rekstrarvanda
einstakra frystihúsa
víðsvegar um land vera
vmjulegur og árviss
hr'jrmagrátur atvinnu-
v íganna með kröfum um
.. eytt og betri rekstrar-
skilyrði. En þrátt fyrir að
við vitum að tilhneiging
sé til að mála skrattann á
vegginn er það engu að
siður staðreynd að frysti-
iðnaðurinn er rekinn með
umtalsverðum halla.
Ýmsir velta þvi fyrir
sér hvernig þetta geti
gerst á sama tíma/ og
staða dollarsins styrkist
og veruleg hækkun varð
á þorskflökum á Banda-
rikjamarkaði í sumar.
Yfirleitt þegar þessi
staða kemur upp hefur
frystiiðnaðurinn blómst-
rað.
Skýringa á þessu er hinsvegar
að leita i óhagstæðum breyting-
um á öðrum ytri skilyrðum,
versnandi stöðu frystingar
gagnvart öðrum fiskvinnslu-
greinum og ýmsum innri breyt-
ingum i frystiiðnaðinum en þær
eru mörgum frystihúsamönnum
mikið áhyggjuefni. Siðast en
ekki sist má nefna þá gömlu
drauga sem allar atvinnu-
greinar hafa þurft að glima við
um árabil, innlendar kostnaðar-
hækkanir og sá þröngi rammi
sem efnahagsstefna stjórnvalda
setur fyrirtækjunum.
Nú stendur fyrir dyrum
ákvörðun nýs fiskverðs og má
búast viö þvi að gerðar veröi
kröfur um að það hækki til jafns
við almennar launahækkanir 1.
september siðastliðinn þannig
að fyrirsjáanlegt er að vandinn
á eftir að aukast enn meir.
Evrópa brást
A undanförnum árum hefur
verið lögð mikil áhersla á að
selja freðfisk á Evrópumarkaö
þar sem Bandarikjamarkaöur
hefur ekki getað tekið við þeirri
framleiðsluaukningu sem var
allt fram á siðasta ár.
Þá kom til sölutregöu á
Bandarikjamarkaöi þannig að
enn meira kapp var lagt á
Evrópumarkaöinn. Nú bregður
svo við vegna gengisþróunar-
innar að sama verö fæst fyrir
freðfisk á Evrópumarkaði og i
ársbyrjun eða þvi sem næst en
framleiðslukostnaöur hefur
aukist um 20—30%. Ekki er
hægt að stöðva framleiöslu á
þennan markaö bæði vegna þess
aö viö þurfum aö losna við
ákveöiö magn þangað og oft
þegar mikill afli berst á land er
eina ráðið til að forða hráefninu
frá skemmdum að framleiða i
fljðtunnar ódýrar pakkningar á
Evrópumarkað.
„Erum ad úti-
loka okkur sem
matvælafram-
leiósluland”
Arni Benediktsson.
Blokkin lækkar
Hluti vandans liggur einnig i
þvi að frystihúsin liggja með
miklar birgðir af karfa á Rúss-
landsmarkaö sem ekki hefur
tekist að semja um sölur á. Ný-
lega tókust samningar um 500
tonn en vænst hafði veriö samn-
inga um 5000 tonn. Þetta eykur á
fjármagnskostnaöauk þess sem
rekstrarfé er bundið i þessum
birgðum og greiöslustaðan
versnar.
Þá hefur það gerst aö sam-
setning framleiðslunnar hefur
breyst og meira er nú framleitt
af ódýrari tegundum svo sem
frystum karfa. Einnig hefur
oröið aukning á framleiöslu
þorskblokkar um leiö og flaka-
framleiðsla hefur minnkaö en
flökin eru allt að 75% verðmeiri
en blokkin. Þarna kemur tvennt
til blokkin er fljótunnari þegar
bjarga þarf hráefni frá
skemmdum eða að hráefniö er
ekki nógu gott i flakapakkn-
ingar.
Þótt þorskflökin hafi hækkað i
veröi i Bandarikjamarkaöi
hefur það gerst aö þorskblokk-
inn hefur lækkað um 8% i verði
frá þvi i júni og sú lækkun eykur
hallarekstur frystihúsanna um
1% miðað við heilt ár.
Siðastliðið sumar var það
birgöavandinn og söluerfiðleik-
arnir sem voru að sliga frysti-
iðnaöinn en i ár er vandinn
miklu margþættari.
segir Árni Bene-
diktsson formaður
Félags Sambands
fiskframieiðenda
Píndir atvinnuvegir
„Náttúrulega ber hæst sú til-
hneiging stjórnvalda að draga
úr verðbólgunni með þvi að pina
atvinnuvegina og reyndar mega
opinber þjónustufyrirtæki sæta
sömu meðferö”, sagði Arni
Benediktsson formaður Félags
Sambands fiskframleiðenda er
Visir ræddi við hann um vanda
frystihúsanna.
„Þetta getur gengið tima-
bundiö en siöan springur það.
Nú nálgast stöðugt sá timi að
þetta springur. Hluti af vanda
frystingarinnar er einnig að
saltfisks og skreiðarverkun
standa miklu betur. Þegar
gengisskráning er ákveðin er ó-
hjákvæmilegt að litiö sé á stöðu
atvinnuveganna i heild og þvi
kemur betri staöa annarra
niöur á frystingunni.
Eins og staöan er nú er
frystingin rekin með 6% halla
en aftur á móti er verulegur
hagnaður á saltfiski og skreið.
En I heild er fiskvinnslan þó
rekin með tapi. Þetta kemur á-
kaflega mismunandi niður á
fyrirtækjunum en sérstaklega
verða þau fyrirtæki illa úri sem
eru svo til eingöngu með
frystingu”.
Nauðsyn á breyttri veiði-
stefnu
Arni benti einnig á þaö atriði
sem væri að veröa afgerandi
fyrir afkomu einstakra fyrir-
tækja, aö ef þau lentu i áföllum
og þyrftu aö taka lán til aö
fleyta sér yfir timabundinn
vanda, væru þau nánast búin að
vera vegna þungrar vaxtabyrði
Við spurðum Arna aö þvihvaða
áhrif stjórnun fiskveiöa hefði á
afkomu fiskveiöa.
„Þaö er nauösynlegt aö
breyta fiskveiöistefnunni bæöi
að þvi er snertir skrapdagastefn-
una og nýtingu fiskveiðilögsög-
unnar. 1 raun og veru er farið aö
halda svo mikið aftur af hag-
stæðustu skipunum með ýmsum
takmörkunum að óhagkvæm
skip sýna nú betri afkomu.
Þetta er ákaflega slæmt þvi
viö erum að fá vantrú á bestu
skipunum sem send eru á skrap
og þurfa að veiöa langt frá
landi. Þrátt fyrir að flotinn sé of
stór er að skapast núna stórauk-
in eftirspurn eftir bátum. Þarna
er komin ákaflega óhagkvæm
misvisun og þetta er óheppilegt
fyrir vinnsluna.
Fjölda mörg frystihús voru
ekki búin undir það að taka við
skrapfiski i svo stórum stil. Hús
i stórum landshlutum eru fyrst
og fremst búin út fyrir vinnslu á
þorski og geta aöeins tekið viö
smávegis af öðrum tegundum.
t þessu sambandi sé ég ekki
aðra lausn en að skipta þeim
fisktegundum sem háðar eru
takmörkunum á milli skipanna.
Meiri f járfesting
Karfavélar I landinu eru um
70—80 en frystihúsin eru 100
sum hús eru með tvær karfavél-
ar ennþá að óbreyttu ástandi. Ef
hægt væri að jafna þessum afla
einhvernveginn þyrfti ekki
nema 15 vélar til að anna karfa-
veiðinni.
Þetta er dæmi um f járfesting-
ar sem fyrirtækin hafa neyöst til
að fara út I vegna þeirrar fisk-
veiðistefnu sem rikir. Þá hafa
húsin þurft að leggja út i fjár-
festingar vegna þess að meiri
afli berst að en áður. Þetta
þurfa þau að gera á sama tima
og fjármagnskostnaður er
óheyrilegur.
Þessar fjárfestingar dreifast
misjafnlega bæði eftir fyrir-
tækjum og landshlutum. Arið
1976 var fjármagnskostnaður á
bak viö framleiðsluna helmingi
minni á Vestfjörðum en við Suð-
urströndina. Nú hafa þeir orðið
að fjárfesta til jafns við sunn-
lendingana sem hefur gjör-
breytt þeirra stöðu. Þar inn I er
meðal annars kaup á vélum fyr-
ir karfavinnsluna”.
Versnandi gæði
Arni sagði einnig að ástæða
væri til þess að vara alvarlega
viö þeirri þróun sem orðin hefur
varðandi gæði framleiðslunnar.
„Meö þessu kerfi sem viö not-
um núna við stjórnun, þar sem
leyft er að veiöa þorskinn á
ákveönum dögum, leiðir til þess
að bókstaflega allter vitlaust þá
dagana. Það er ekki gengið eins
vel frá aflanum um borö og áður
og i þessum aflatoppum þar
þarf fiskurinn aðstanda lengur i
frystihúsum en góðu hófi gegn-
ir.
Þróunin er aö veröa sú, að við
erum að útiloka okkur sem mat-
vælaframleiösluland vegna þess
aö við erum aö setja sífellt meiri
takmarkanirá möguleika okkar
aö vinna fiskinn með helgartak-
mörkunum, yfirvinnubönnum
og hvildartimaákvæðum.
Þrátt fyrir aö meiri verðmun-
ur sé nú á milli þorskblokkar og
þorskflaka en nokkru sinni áður
minnkar flakaframleiðslan.
Þaö er einfaldlega vegna þess
að ekki er nógu mikið af fiskin-
um hæfur i þessa vinnslu.
Þetta er hlutur sem ég veit
mæta vel um og treysti mér til
að staðhæfa, þvi viö höfum verið
að reyna að hjálpa húsum til
þess einmitt að auka magnið i
flök. Það hefur ekki heppnast
vegna þess aö fiskgæðin hafa
ekki veriö næg”. KS
Kjartan
Stefánsson
skrifar