Vísir - 02.10.1981, Qupperneq 8

8
Föstudagur 2. október 1981
Útgefandi: Reykjaprent h.f.
Ritstjóri: Ellert B. Schram.
Fréttastjóri: Sæmundur Guðvinsson. Aðstoöarfréttastjóri: Kjartan Stefánsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur Pétursson. Blaöamenn: Axel Ammen-
drup, Arni Sigfússon, Herbert Guðmundsson, Jóhanna Birgisdóttir, Jóhanna
Sigþórsdóttir, Kristín Þorsteinsdóttir, Magdalena Schram, Sigurjón Valdi-
marsson, Sveinn Guðjónsson, Þórunn Gestsdóttir. Blaðamaður á Akureyri: Gísli
Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L. Pálsson, Sigmundur O. Steinarsson. Ljósmynd-
ir: Emil Þór Sigurðsson, Gunnar V. Andrésson.
útlitsteiknun: Magnús Olafsson, Þröstur Haraldsson.
Safnvörður: Eirfkur Jónsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stetansson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Ritstjórn: Síðumúli 14, sími 86611, 7 linur.
Auglýsingar og skrifstofur: Síðumúla 8, símar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2—4, sími 86611.
Askriftarqjald kr. 85 á mánuði innanlands
og verð í Iausasölu6 krónureintakið.
Vísir er prentaður í Blaðaprenti, Síðumúia 14.
Leysum húsnæðisvandann
Það hefur áreiðanlega ekki
farið fram hjá neinum, sem
fylgst hefur með opinberum um-
ræðum síðustu vikurnar, að hús-
næðisvandræði eru nú meiri hér á
landi en þekkst hafa í marga ára-
tugi.
Svo rammt kveður að þessum
vandræðum, að í bókstaflegum
skilningi búa fjölmargar fjöl-
skyldur við hreint neyðarástand í
húsnæðismálum. Það þarf ekki
mikið hugmyndaflug til þess að
gera sér í hugarlund, hver áhrif
óvissan um samastað hefur á
f jölskyldulífið hjá því fólki, sem
er svo ólánssamt að lenda í þess-
ari aðstöðu.
I raun og veru þarf þetta
ófremdarástand í húsnæðismál-
unum ekki að koma á óvart. Það
er ekki annað en eðlileg af leiðing
af stjórnarstefnu síðustu ára. öll
gjöld á íbúðarhúsnæði hafa stór-
hækkað, m.a.s. verulega um-
fram verðbólguvöxtinn, svo að
það hefur orðið sífellt minna
fýsilegt að byggja íbúðarhús-
næði, hvort sem hefur verið til
eigin íbúðar eða til útleigu. Þá
hefur lánsfé til íbúðarbygginga
skroppið mjög saman og jafn-
framt orðið margfalt dýrara en
áður var. Að vísu hef ur það alltaf
þótt erf itt hér á landi að koma sér
upp eigin húsnæði vegna þess,
hversu greiðslutíminn hefur
verið stuttur, en það er örugglega
miklu erf iðara nú en nokkru sinni
fyrr. Þá hefur það ekki bætt úr
skák, að sett voru ný húsaleigu-
lög, sem á pappirnum var ætlað
að styrkja stöðu leigutaka, en
hafa í verki komið hart niður á
þeim, sem þurfa á leiguhúsnæði
að halda, því að margir þeirra,
sem áður leigðu út húsnæði, vilja
nú f rekar losa sig við slíkar íbúð-
ir en leigja þær út.
Húsnæðisskorturinn, sem nú er
við að glíma, hefur að sjálfsögðu
leitttil hækkunar á húsaleigunni,
svo að ofan á erfiðleikana við að
fá húsnæðið bætist þrautin við að
greiða háa húsaleigu, jafnvel
marga mánuði fyrirfram. Meðan
sæmilegt jafnvægi var hér á
húsaleigumarkaði var húsaleiga
i raun ekki svo há, þegar tekið er
tillit til verðmætis íbúðanna og
eðlilegs arðs, sem verður að vera
af f járfestingunni i þeim, þó að
húsaleiga hafi auðvitað venju-
lega verið há f rá sjónarhóli leigj-
endanna. En nú er ekki blöðum
um það að fletta, að húsaleiga
hér er orðin illviðráðanleg fyrir
allan fjöldann.
En hvað er til ráða í húsnæðis-
málunum? Opinberar („félags-
legar") íbúðabyggingar, segja
margir. Að sjálfsögðu þurfa t.d.
sveitarfélög að byggja leiguhús-
næði í einhverjum mæli, en opin-
berir aðilar ráða ekki við vegna
kostnaðar að leysa þetta vanda-
mál nema þá með því að van-
rækja önnur viðfangsefni. Og
auðvitað duga ekki neinar sovét-
aðferðir eins og eignarnám eða
leigunám, þótt það sé það fyrsta,
sem kommúnistaburgeisunum,
sem nú stjórna Reykjavíkurborg,
dettur í hug, þegar þeir vakna
loks upp við það nokkrum
mánuðum fyrir kosningar, að
þeir hafa svikið öll fögru loforðin
um byggingu leiguíbúða. Eina
úrræðið, sem duga mun í þessum
efnum, er að efla á nýjan leik
framtak einstaklinganna til
íbúðabygginga, fyrst og fremst
til byggingar eða kaupa á eigin
íbúðarhúsnæði. Ef gengið verður
í það af einbeitni að lækka gjöld á
íbúðarhúsnæði, hækka lán opin-
bera veðlánakerfisins og lengja
lánstímann, þarf það ekki að
taka mörg ár að laga ástandið í
húsnæðismálunum hér. En til
þess að þetta verði hægt, þarf
auðvitað ný stjórnvöld, enda fá
þeir, sem húsnæðisskorturinn
bitnar nú á, eins og aðrir, fljót-
lega tækifæri til þess að þakka
þeim fyrir sig, sem ábyrgðina
bera.
OFFJÖLGUN í KÍNVERSKUM BORGUM
Meirihluti kinversku þjóðar-
innar býr i sveitum landsins.
Sigur klnversku byltingarinnar
var mögulegur e.t.v. fyrst og
fremst vegna þess að klnversk-
um kommúnistum tókst að
vinna fylgi bændastéttarinnar
og skipuleggja hana undir sinni
forystu. Mao formaður lagði
alla sina ævi sérstaka áherslu á
mikilvægi sveitanna enda sjálf-
ur sveitamaöur. Hann skildi vel
þann vanda sem skapast myndi
ef ibúar sveitanna héldu áfram
að flykkjast I þegar ofvaxnar
borgir. Einhvern tima um miðj-
an siöasta áratug lét Mao þau
orö falla að slæmt væri fyrir
borgir að veröa of stórar, leggja
.skyldi meiri áherslu á að byggja
litlar borgir.
Enn þann dag i dag býr mikill
meirihluti kinversku þjóðar-
innar til sveita en þrátt fýrir
varnaðarorð formannsins hefur
mikiö fjölgað I stærstu borgum
landsins svo aö til vandræða
horfir.
15 borgir með yfir milljón
íbúa
Við frelsun Kina höfðu ein-
ungis fimm borgir þar meira en
eina milljón íbúa. Siðan hefur
þeim fjölgað svo að nú eru þær
orðnar 15 (16 ef Hong Kong er
talin með). Stærst af þessum
borgum er stórborgin Shanghai
með hátt I tiu milljón ibúa og er
hún liklega orðin fjölmennasta
borg veraldar.
Samt má búast við enn meiri
fjölgun i þessum stærstu borg-
um landsins á næstu árum ef
ekki verður hlúö betur að smá-
borgum með um tiu til hundraö
þúsund ibúa, þvl aö um 80%
Kinverja búa enn I sveitunum.
Eftir þvl sem framleiöni eykst I
landbúnaði mun stór hluti hinna
700 milljón bænda I Kina neyð-
ast til að finna sér önnur störf,
annað hvort i nú þegar allt of
fjölmennum borgum eða I nýj-
um bæjum og borgum.
0,1 hektari á íbúa
Hversu óumflýjanleg þessi
þróun er má sjá af þvi, aö sem
stendur er ræktað land á hvern
Ibúa i Klna aðeins um 0,1 hekt-
ari. Jafnvel lltils háttar vélvæð-
ing og framleiösluhagræöing I
landbúnaði getur þvl valdið at-
vinnuleysi tugmilljóna.
En borgirnar eru alls ekki til-
búnar til að taka á móti nýju
flóði innflytjenda úr sveitunum.
Þær eiga nú þegar fullt I fangi
með að finna ný störf fyrir um
tiu milljón ungmenna sem bæt-
ast við vinnuafl borganna ár-
lega. Þess vegna eru I gildi
mjög strangar reglur i Klna um
flutning manna á milli staða.
Tiltölulega auðvelt er að flytjast
frá stærri borgum til minni
staöa en nær ómögulegt að fá að
flytjast frá smábæjum til stór-
borga.
Sumarið 1979 heimsótti ég
nokkrar borgir i Kina, þ.á.m.
Shanghai og Tianjin (hafnar-
borg Peking). Kom ég þá inn á
heimili nokkurra verkamanna I
þessum borgum og kynntist
fjölskyldum þeirra og þvi
hvernig þeir búa. Einna verst
var ástandið á heimili þrltugs
iðnverkamanns sem komiö
hafði fyrir rúmu ári ásamt
eiginkonu sinni og barni heim
aftur eftir 7 ára dvöl I sveit.
Bjuggu þau I sama herbergi og
foreldrar hans og bróðir. Annað
herbergi var I ibúðinni en i þvi
bjó önnur fjölskylda. Svipað
ástand var ég var við I Tianjin
en einmitt I þessum tveimur
stórborgum er húsnæöisvandinn
stærstur.
í lauslegum samanburöi sem(
Dagblaö Alþýðunnar geröi kem-
ur I ljós aö á hverjum ferkiló-
metra I Tokyo búa 15,500
manns, I London 9000, I Moskvu
9500, i Washington 4000 en i mið-
borg Shanghai hvorki meira né
minna en 42 þúsund manns og I
Peking um 9000 á ferkílómetra.
Meðal orsakanna fyrir þvi
hverstu ástandið er slæmt má
nefna mikla samþjöppun á
mikilvægum framleiðslugrein-
um á Shanghai-svæðinu sem
rekja má til mikilla umsvifa
erlendra fyrirtækja þar fyrr á
árum, svo til stöðnun I bygg-
ingarframkvæmdum á tima
menningarbyltingarinnar á
sama tima og óvenju mikil
fólksfjölgun átti sér stað, litla
fyrirhyggju hjá ýmsum ráða-
mönnum I Klna við framkvæmd
iðnvæðingar og niöurrööun
verkefna viö áætlana gerð, sem
reyndar fór aö mestu leyti i
handaskolum I glundroöa
menningarbyltingarinnar.
Að sjálfsögðu er höfuöorsökin
þó einfaldiega hinn glfurlegi
mannfjöldi I Kina. Eftir að hafa
staðið svo til I staö I hundraö ár
fjölgaði kinversku þjóðinni úr
450 milljónum I nær 1000
milljónir á árunum frá 1949.
Aukináhersla lögöá litlar
borgir
Til aö leysa úr þessum vanda
hefur að undanförnu verið lögð
mikil áhersla á byggingu nýs
Ibúöarhúsnæðis. A siðustu 4
árum hafa t.d. 190 þúsund nýjar
ibúöir verið teknar I notkun i
Pekingborg og húsnæðismál
átta hundruö þúsund þeirra
Ibúa, sem verst voru settir,
þannig verið leyst.
Sllkt leysir þó aðeins þann
vanda sem nú þegar er fyrir
hendi I stórborgunum en mun
ekki nægja til að leysa aðvifandi
vanda ofurfólksfjölda sveit-
anna. Sumir forystumanna
Kina virðast nú vera að vakna
til meðvitundar um þennan
vanda og hafa dustaö rykiö af
hálfgleymdum kenningum
Maos um mikilvægi smáborga.
Hafa þeir bent á þrjá stóra kosti
smáborga: 1) Vegna mikils
fjölda þeirra (yfir 50.000) ættu
þær aö geta tekið við miklum
fjölda manna og veitt þeim
vinnu þótt hver fyrir sig bætti
ekki viö sig nema tiltölulega fá-
um eánstaklingum, t.d. þúsund.
■■■■■■■■■■■■
neöanmals
Austurlandapistill
Ragnars Baldurssonar
fjallar að þessu sinni um
offjölgun i kínverskum
borgum. I miðborg
Shanghai búa nú 42 þús-
und manns á hverjum
ferkílðmetra en í London
búa níu þúsund manns á
jafnstóru svæði.
2) Þær eru mikilvægur tengilið-
ur milli stórborga og sveita. 3)
Þær gætu I auknum mæli tekiö
að sér menningar- og mennt-
unarhlutverk I sveitunum.
Hingaö til hafa kinversk yfir-
völd samt ekki treyst sér til að
veita fjármagni i nokkrum mæli
til þróunar þessara smáborga.
Bera þau við fjármágnsskorti
en hvetja samyrkjubúin til að
standa að þróun og eflingu
þeirra.
Hætt er við þvl að slik hvatn-
ing dugi þó engan veginn til, ef
yfirvöld láta ekki efnahags- og
menningarlegan stuðning I ein-
hverju formi fylgja.
Xian árið 1976, séð yfir þéttbýlt Ibúöahverfi I gömlum klnverskum
stll.