Vísir - 03.11.1981, Síða 15

Þriðjudagur 3. nóvember 1981
VÍSIR
15
Gisli falinn í rúmi Alfdisar
Jón Hermannsson, Indriði G. Þorsteinsson og Jóhannes sonur Jóns
Hermannssonar, áður en forsýning Útlagans hófst.
Marinó ólafsson, Jón Þórisson og Ingibjörg Briem á tali við mann sem
við kunnum þvi miður ekki að nafngreina.
áhorfandanum dável við að átta
sig á persónum og eins á þvi
hvers vegna Vésteinn er á ferð
með bolla og teppi og vill gefa
vinum sinum gripina. Þarna ris
upp sami vandinn og svo oft áður
viö kvikmyndun bókmennta-
verka. Er verið að búa til ágrip i
myndum eöa er á ferðinni verk
sem stendur algerlega sjálfstætt?
Útlaginn stendur fullkomlega
einn og án stuðnings Glsla sögu en
er fyrirmyndinni svo trúr i flest-
um greinum að ef til vill er eins og
hún standi honum örlitið fyrir
þrifum i upphafi kvikmyndarinn-
ar.
Þær fáu eyöur er finnast kunna
á atburöarás útlagans fást marg-
faldlega upp bættar I heildar
andrúmslofti myndarinnar. Seiö-
urinn, seiöskrattinn með hyski
sitt kyrjandi galdur, draumar
Gisla i óværum svefni um örlaga-
nornir og vef þeirra alblóðugan
og þyngdan meö hauskúpum i
steina stað, notkun hljóða og tón-
listar, regn, snjór og kuldalegt
umhverfi, allt eykur þetta á þann
örlagaþunga sem gefur Útlagan-
um kraft til að hrifa áhorfandann
með sér.
Veður og raunar náttúran öll
gegnir sérstöku hlutverki i Útlag-
anum og þjónar þar harmsög-
unni. Vésteinn er veginn i kolvit-
lausu veðri og snjór er yfir öllu
þegar Þorgrimur er veginn. Hins
vegar er glaða sólskin þegar
Börkur hinn digri og Eyjólfur
grái ætla að ná Gisla i Hergilsey,
enda gengur Gisla þá allt i haginn
og þeir kumpánar fara hina
mestu sneypuför.
Hetjan gegn hugleysingj
anum
Megininntak Útlagans er hetju-
mýtan, frásögn af kappanum sem
berst en hlýtur að biða lægri hlut.
t Útlaganum eru þau GIsli, Auöur
og Ingjaldur i Hergilsey ágætis-
fólk svo og aðrir sem veita Htil-
mögnum. Réttdræpt er hins veg-
ar hyski á borð við Þorgrim nef.
Andstæöan við hina trygglyndu
Auði, og Gisla sem ævinlega er
staöfastur og hvikar I engu frá þvi
sem hann telur rétt, er Þorkell
sem I hvorugan fótinn getur stig-
iö, er ekki beint á móti þvi að
hjálpa bróður sinum en leggur sig
aldrei i hættu til þess. Þórdis
bregst bróöur sinum eri getur ekki
gefið banamanni hans að borða
heldur gerir tilraun til að vega
hann.
Mannvig og átök setja mikinn
svip á útlagann og minna væri
gaman að kvikmyndinni ef eng-
inn væri i henni bardaginn. Næg
tilefni eru lika til drápanna,
Vésteinn er veginn til að varö-
veita sæmd, Þorgrimur og
Þorkell drepnir i hefndarskyni,
GIsli drepur menn I sjálfsvörn,
Þorgrimur nef fyrir galdur og
Þóröur huglausi I misgripum.
Bardagar og átök eru einkar fag-
mannlega framsett i útlaganum
og eftir að vera nýbúinn að sjá
Snorra Sturluson i sjónvarpinu
þykir Islenskum áhorfanda ef til
vill enn meira til bardagaatrið-
anna i Útlaganum koma.
Gripið til vopna á upphlaupi á þingi.
Syrtir í hlutverki örlaga
nornar.
Arnari Jónssyni, sem fer með
hlutverk Gisla Súrssonar, og
Agústi Guömundssyni leikstjóra,
hefur tekist aö skapa alvörugefna
hetju, sem tekur þvi sem að hönd-
um ber meö stillingu á yfirborö-
inu en á i höggi við erfiða drauma
að nóttu. Stilling Gisla og alvara
er þó rofin á einum stað, en það
gerist þegar Gisli er hætt kominn
og skriöinn ofani bælið hjá fátækl-
ingi til að dyljast óvinum sinum.
Þegar hættan er liöin hjá ris
kappinn upp hlæjandi og gerir aö
gamni sinu við húsbændur. Ein-
hver hefði nú látið sér detta i hug
aö risiö á útlaga, sárum, hundeit-
um og niðurlægöum meö þvl að
þurfa að fela sig I bæli undir
kvenmanni væri Iviö lægra. Samt
vekur þetta atriöi kátínu ekki slð-
ur en atriðiö þegar Gisli gripur til
þess ráðs aö bregöa sér i gervi
Ingjaldsfiflsins en það er eitt hiö
kimilegasta er fyrirfinnst i
Islenskri kvikmynd.
Benedikt Siguröarson fer meö
hlutverk Þorgrims goöa. Þar er
komin einkar sannfærandi per-
sóna, óprúttið mannkerti sem
viröast bannaðir eiginleikar á
borð við þaö sem nú á timum er
nefnt sómatilfinning. Þórdis
Súrsdóttir kona Þorgrims er leik-
in af Tinnu Gunnlaugsdóttur, án
efa áhrifamesta kvenpersóna
Útlagans. Hún ræöur örlögum
bróöur sins og er heillandi i heift
sinni, hvort heldur hún vill Gisla
feigan eða hyggst hefna hans.
Ragnheiöur Steindórsdóttir er
látlaus i hlutverki Auöar og sama
máli gegnir um Þráinn Karlsson
sem leikur Þorkel Súrsson. Af
aukapersónum verða Geirmund-
ur þræll og Guðríður fóstra Auðar
eftirminnilegust.
Sá hluti leikmyndar útlagans
sem gerö er af mannahöndum er
höfð sem raunsæislegust og hefur
vel tekist til meö hana. Ef til vill
Kyilcmynair
Kvikmyndir
Sólveig K.
Jónsdóttir
skrifar
er þó Ivið of fátæklegt heim aö lita
aö búum fornmanna, einkum
virðist rlkidæmi þeirra lltið I bú-
peningi taliö. Mestur hluti leik-
myndarinnar er islensk náttúra
en kvikmyndataka Sigurðar
Sverris Pálssonar undirstrikar
glæsileik hennar eða eyðileika,
allt eftir hugblæ hvers atriöis.
Búningar fornmanna eru i
Útlaganum I samræmi við hefö-
bundnar hugmyndir manna um
þá. Karlar ganga um á brókum er
minna á föðurland en konur klæð-
ast síðum serkjum.
Stilling milli átaka
Yfir Útlaganum er á vissan hátt
stillilegur blær þrátt fyrir öll bar-
dagaatriðin. Persónur kvikmynd-
arinnar láta tilfinningar sinar I
ljós með gjöröum fremur en orö-
um og fyrir bragðið viröist still-
ing rikja á milli þess aö til
grimmilegra átaka kemur. Þvi
má segja að i Útlaganum sé tekið
til meðferðar harmsögulegt efni
með furöu ljóðrænum blæ.
Agúst Guðmundsson hefur látið
hafa eftir sér að vissulega sé
Útlaginn að ákveðnu leyti raunsæ
kvikmynd og að ætlunin hafi verið
aö segja i myndinni frá fjöl-
skylduharmleik á þann hátt að
fólk geti trúaö honum og lifað sig
inn I hann. Fullyrða má aö þessi
fyrirætlan hafi tekist og fyrir
bragðiö er útlaginn einkar þekki-
leg mynd sem höföar til fjöldans.
—SKJ