Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.2001, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. JANÚAR 2001 9
D
AGSKRÁIN sem flutt verður
hefur hlotið heitið „Mél-
odies“ og er markmið henn-
ar að kynna fyrir fólki
franska söngljóðahefð,
helstu tónskáldin og ljóð-
skáld sem tengdust þeim.
Meðleikari Hrólfs er Ólafur
Vignir Albertsson og hefjast tónleikarnir kl. 17.
Á efnisskrá verða lög eftir Duparc, Fauré, Rav-
el, Auric og Poulenc við ljóð skálda á borð við
Baudelaire, Gautier, Aragon, Radiguet og
Apollinaire.
Gott að syngja á frönsku
Hrólfur Sæmundsson er ungur barítonsöngv-
ari sem er um þessar mundir að ljúka mast-
ersgráðu í einsöng við New England Conserva-
tory of Music í Boston en hann hélt þangað eftir
að hafa lokið burtfararprófi frá Söngskólanum í
Reykjavík árið 1998.
Franska söngljóðahefðin er e.t.v. lítt þekkt
hér á landi í samanburði við þýsku ljóðahefðina,
en að mati Hrólfs liggur mikill fjársjóður laga í
þeirri frönsku. „Allra þekktustu lögin eru
reyndar talsvert sungin hérna heima en það er
kafað miklu dýpra ofan í þýsku hefðina.
Kannski er það fyrst og fremst af þeirri einföldu
ástæðu að fólk er hrætt við að syngja á frönsku,
og þykir framburðurinn erfiður. En það er dálít-
ið skondið að þegar maður hefur á annað borð
lært framburðarreglurnar þá er geysilega gott
að syngja á frönsku, jafnvel betra en á ítölsku.
Franskan er sérhljóðamál sem flæðir mjög vel,
ólíkt þýskunni þar sem allt er í samhljóðum,“
segir Hrólfur.
Hann segist fyrst hafa komist í kynni við
hefðina í skólanum í Boston, en hann einbeitti
sér að þeirri tónlist allan síðasta vetur í sam-
vinnu við Kayo Iwama sem er einn helsti sér-
fræðingur Bandaríkjamanna í frönskum söng-
ljóðum. „Þessi lög áttu einstaklega vel við mig,
þau eru miklu dulúðlegri en þýsku söngljóðin til
dæmis. Það kraumar allt undir yfirborðinu sem
er slétt og fellt. Síðan er fullt af kynlífi í þeim
líka,“ segir Hrólfur og hlær.
Hrólfur vann talsverða rannsóknarvinnu í
tengslum við ljóðin, en hugmyndina að fyrir-
komulagi tónleikanna fékk hann í námskeiðinu
um söngljóðin. „Þar kynntum við lögin, ljóð-
skáldin og tónskáldin og fórum með þýðingar.
Ég hef líka alla tíð verið mikill grúskari og þykir
gaman að kafa ofan í bakgrunn söngljóðanna.
Það gæðir verkin svo miklu meira lífi að vita
eitthvað um tilurð þeirra.“
Hrólfur segist þó ætla að hafa fræðsluna
óformlega á tónleikunum, hann muni spjalla létt
við áheyrendur milli laga, eftir því sem andinn
blæs honum í brjóst. Þá hefur Hrólfur þýtt ljóð-
in yfir á íslensku og munu tónleikagestir fá blað
með þýðingunum í hendur á tónleikunum.
Frá Don Kíkóta til hernáms nasista
– En hvað geturðu sagt okkur um ljóðahefð-
ina?
„Franska ljóðahefðin kom fram talsvert
seinna en sú þýska, og fer fyrst að blómstra upp
úr miðri 19. öldinni. Í Frakklandi var meiri hefð
fyrir danstónlist og það er í raun í byrjun 19.
aldar sem frönsk ópera fer að rísa. Þannig
þróast franska hefðin á annan hátt en í ná-
grannalöndunum Þýskalandi og Ítalíu, þó svo að
áhrifin hafi að sjálfsögðu flætt þarna á milli.
Verkin á efnisskránni eru öll frá tímabilinu sem
franska hefðin stóð hæst, þ.e. frá 1950 fram til
miðrar 20. aldar, en yngsta lagið sem ég flyt var
held ég samið árið 1946,“ segir Hrólfur.
Hrólfur mun hefja leikinn á því að syngja
fjögur lög eftir Duparc og eru tvö þeirra samin
við ljóð eftir Baudelaire og Gautier. „Duparc var
sárt þjáður af þunglyndi og fullkomnunaráráttu
að það eina sem liggur eftir hann eru 17 söng-
lög. Þessi sönglög þykja hins vegar það góð að
hann er álitinn eitt besta tónskáld Frakka.
Þetta eru heldur engin fljótfærnisverk. Hann lá
yfir þessum verkum og er þar varla hnökra að
finna. Þetta eru geysilega falleg verk, þau eru
mjög dramatísk, þrungin lýrík og tilfinningum.
Söngljóðið eftir Baudelaire er mjög áhrifaríkt.
Þar sér skáldið fyrir sér sína útópíu í Amst-
erdam, þar sem allt fallegt og í röð og reglu. En
sjálfur lifði Baudelaire miklu óreglulífi,“ segir
Hrólfur.
Næst á dagskrá er síðan ljóðaflokkur eftir
Fauré. „Þetta eru síðustu lögin sem hann samdi,
en hann var þá á gamals aldri. Ljóðin eru eftir
ungan mann sem lést í skotgröfunum í fyrri
heimsstyrjöldinni og samdi ljóðin þar. Þau fund-
ust og voru gefin út að honum látnum. Þessi
hermaður, Villa de Mirmont, er ekkert þekktur
sem skáld, en ljóðin eru mjög áhrifamikil og það
má kannsi segja að einkenni frönsku hefðarinn-
ar kristallist í þeim. Þegar maður heyrir þau
fyrst finnst manni þau ósköp falleg en síðan
kraumar mikið undir niðri. Þau taka öll mið af
hafinu og tjá ófullnægða útþrá. Ljóðin fá líka
nýja vídd þegar maður veit við hvaða aðstæður
þau eru samin. Fauré var sjálfur dauðvona þeg-
ar hann samdi lögin við ljóðin, en hann fann ein-
hvern samhljóm með þessum unga manni.“
Því næst tekur Hrólfur fyrir nokkra slagara
eftir Ravel um Don Kíkóta frá árinu 1932. „Þar
er brugðið upp skemmtilegri mynd af riddaran-
um hugprúða. Þessi lög eru afrakstur þess þeg-
ar Ravel og fleiri tónskáld fengu pöntun frá
kvikmyndafyrirtæki sem vann að kvikmynd um
Don Kíkóta og vantaði tónlist. Lög Ravel voru
ekki valin heldur lög eftir ungan nemanda hans,
Ibert að nafni, sem skammaðist sín vitanlega
mikið gagnvart kennara sínum. Lög Iberts eru
reyndar lítið þekkt í dag en lög Ravels hafa
staðist tímans tönn.“
Næst á efnisskránni er ljóðaflokkur eftir
Auric og segist Hrólfur nokkuð viss um að um
sé að ræða frumflutning á þeim verkum hér á
landi. „A.m.k. hafði Ólafur Vignir ekki heyrt þau
áður, og þá er nú mikið sagt, því hann þekkir
náttúrlega allt. Þetta eru sjö lög en í heild sinni
tekur flutningur ljóðaflokksins fjórar og hálfa
mínútu, þetta eru því eins konar örlög. Auric
jaðrar við að vera næfískur í þessum lögum, en
hann lætur hendur píanistans gera hluti sem
virðast allt að því tilviljunarkenndir, en ganga
samt upp. Ljóðið heitir Stafróf og er hálfgerð
barnagæla sem skáldið Radiguet samdi fyrir
litlu systur sína. Báðir voru mjög ungir þegar
þeir sömdu, Auric var 21 árs en Radiguet aðeins
17 eða 18 ára.“
Hrólfur segir ljóðaflokkin hafa fallið þeim
sem á hann hafa hlýtt mjög vel enda séu lögin
mjög létt og full af gáska.
Síðsta verkið sem flutt verður á tónleikunum
er eftir Poulenc, „tónskáld sem í lögum sínum er
þekkt fyrir hálfgerð skrípalæti eða þá mikla lý-
rík. Hann var ekki menntað tónskáld, hafði að-
eins sótt nokkra einkatíma en hafði mikla la-
græna gáfu. Það er einmitt almennt einkenni
franskra lagasmíða. Hljómferlið er kryddað, á
meðan þýsku lögin fylgja sterkri hljómfræði-
legri rökvísi.“
Tvö fyrstu lögin eftir Poulenc eru samin við
ljóð eftir Apollinaire, manninn sem fyrst skil-
greindi súrrealismann og er guðfaðir hans þótt
hann hafi ekki sjálfur tilheyrt þeirri stefnu. „Í
fyrra ljóðinu lítur Apollinaire aftur til þess þeg-
ar hann var ungur og að koma fyrst til Parísar
en í því síðara dregur hann upp örmyndir úr
Hyde Park í London. Ljóðið er mjög myndrænt
og maður allt að því finnur fyrir þokunni, því
það rétt grillir í sýnir í gegnum hana.“
Hin tvö lögin eru hins vegar eftir einn af
frumkvöðlum súrrealistahreyfingarinnar, Louis
Aragon, og eru bæði samin í heimsstyrjöldinni
síðari. „Þau fjalla um hernám Þjóðverja alveg
hvort á sinn háttinn. Það fyrra er tregafyllra og
fjallar um brýrnar yfir Loire-fljót þar sem bílar
á hvolfi fljóta niður ána og með þeim tár fólks-
ins. Síðasta lagið á dagskránni er eins konar
skopstæling á kabarettlagi, þar sem lýst er hvað
ber fyrir augu í hernumdri París og það þulið
upp í belg og biðu. Hver lína hefst á orðunum
„Ég sé“. En eins og Frakkanna er háttur er
ekkert verið að velta sér upp úr því, heldur er
bara sagt í lokin „og lífið heldur áfram“. Þannig
eru Frakkarnir,“ segir Hrólfur að lokum.
Morgunblaðið/Þorkell
Ólafur Vignir Albertsson og Hrólfur Sæmundsson á æfingu í Salnum í Kópavogi
DULÚÐLEG OG KRAUM-
ANDI SÖNGLJÓÐ
Í dag verður dagskrá í
Salnum í Kópavogi þar
sem Hrólfur Sæmundsson
baríton mun syngja
frönsk söngljóð jafnframt
því að spjalla um
bakgrunn og inntak
verkanna. HEIÐA
JÓHANNSDÓTTIR heim-
sótti Hrólf á æfingu og
fræddist um efnisskrána.