Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.2001, Blaðsíða 9

Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.2001, Blaðsíða 9
Ef ekki, mun þá byltingin éta börnin sín í ör- væntingarfullri uppreisn hinna vonarsnauðu gegn misréttinu? Eða hvernig hafa vonir og væntingar hinna bestu manna ræst í tímans rás á liðinni öld? Hvaða Evrópumaður hefði t.d. trúað því, þar sem hann naut friðar og framfara (raf- lýsing, talsímakerfi, járnbrautir, eimskip) á miðju belle epoque við dagsbrún 20stu aldar, þegar tækifærin til betra lífs virtust tak- markalaus, að fáeinum árum síðar yrði æskulýður Evrópu leiddur til slátrunar í skotgröfum fyrri heimsstyrjaldarinnar og heygður í fjöldagröfum? Og að þar með væri leyst úr læðingi óstjórnleg sjálfseyðingar- hvöt, sem virðist heltaka mannskepnuna með reglulegu millibili og endaði í annarri heimsstyrjöld, sem eins og sú fyrri breiddist út um allan heim – frá Evrópu? Hefði það hvarflað að Karli Marx, þar sem hann setti saman tyrfnar kenningar um „óhjákvæmilegt hrun kapítalismans“ (flestar að vísu úreltar þegar fyrir fyrra stríð), að fræði hans yrðu notuð sem hugmyndafræði- legt fíkjublað af valdránsmönnum í frum- stæðum lénsveldum (Rússland, Kína, Víet- nam og Kúba), þar sem kapítalismi fyrirfannst varla nema sem útlent skamm- aryrði? Og að ótíndir fjöldamorðingjar ynnu fólskuverk sín í nafni hans? Hefði það hvarflað að bandarískum banka- stjórum, sem vissu ekki aura sinna tal, og höfðu ekki undan að fjárfesta í framförunum undir lok þriðja áratugarins, að einn góðan veðurdag spryngi blaðran með kauphallar- hruni á Wall Street? Og var lýst þannig, að milljónamæringar gærdagsins væru spurðir, þegar þeir leituðu gistingar í hótelháhýsum Manhattan: Er það til að gista eða stökkva? Og að við tæki heimskreppa, sem stóð í heil- an áratug og lyfti til valda, eða festi í sessi, mannkynsfrelsara sem boðuðu járn og blóð undir alræði heimskunnar? Og að það þyrfti nýja heimsstyrjöld til þess að „hjól atvinnu- lífsins færu að snúast af fullum krafti á ný“? Hver hefði trúað því að óreyndu að sturl- aður ofstækismaður næði alræðisvaldi í landi Goethes, Schillers, Bachs og Beethovens, með stuðningi eða þegjandi samþykki þjóð- arinnar og beitti valdi til að bera eld að heimsbyggðinni og til að breyta Þýskalandi – landi evrópskrar hámenningar – í útrým- ingarbúðir? Og hver hefði trúað því meðal þeirra hermanna, sem stóðu yfir höfuðsvörð- um þýska nasismans og japanska nýlendu- veldisins árið 1945, að fáeinum árum síðar teldust þessar óvinaþjóðir til nánustu banda- manna lýðræðisríkjanna? Og að þær söfnuðu auði langt umfram þá, suma hverja, sem þó töldust í hópi sigurvegaranna? Hver hefði trúað því á miðri gullöld Evr- ópu eftirstríðsáranna (1950–1970), þegar flytja þurfti inn milljónir til að manna störf, sem Evrópumenn vildu ekki vinna, að fáein- um árum síðar væri fjöldaatvinnuleysi (sem sums staðar mælist í hærri tölum en á sjálf- um kreppuárunum) orðið að viðvarandi þjóð- félagsböli í Evrópu? Hver hefði trúað því, þegar Gorbachev hinn gerski boðaði „glasnost og perestroiku“ á seinni hluta 9. áratugarins, að fáeinum ár- um síðar væri sovéska nýlenduveldið horfið, þegjandi og hljóðalaust og án valdbeitingar af yfirborði jarðar (þótt það að vísu skildi eftir sig sviðna jörð)? Eða að Mao Tse-Tung hefði ekki fyrr verið kominn í gröfina en eft- irmaður hans, Deng Xiaopeng, hefði virkjað kapítalismann í Kína til að lyfta meira en 200 milljónum manna úr örbirgð til bjarg- álna? Sameining Þýskalands? „Ekki á meðan ég lifi,“ sagði Helmut Kohl, kanslari, árinu áð- ur, sem segir allt sem segja þarf um, hversu spámannlega hann var vaxinn. Og hver hefði trúað því fyrir fáeinum árum, þegar afgang- urinn af heiminum stóð á öndinni af undrun og aðdáun á „efnahagskraftaverkinu“ í Asíu og spekingar og spámenn höfðu þegar skýrt 21. öldina „Öld Asíu“, að hagvaxtarvillidýrin lægju eins og hráviði við vegarkantinn frá haustdögum 1997 og vissu ekki hvað hefði hent þau? „Sic transit gloria mundi“ – þannig fer um heimsins dýrð. IV Er eitthvað hægt að læra afþessu? Að svo miklu leyti semmenn læra bara af eigin reynslu en ekki annarra, er vandséð, hvernig nýjar kynslóðir geta lært af mistökum forveranna. En ef þær mega vera að því að leggja við hlustir má slá einu föstu um lærdóma af 20stu öldinni: Framfarirnar eru ekki bein lína upp á við á áferðarfallegu línuriti. Það verða áföll, afturhvarf og brot á leiðinni; öldugangur flóðs og fjöru, eins og þeir vita best, sem siglt hafa um heimsins höf. Og eitt er víst: Þeir spámenn, sem boða áfallalausa siglingu eftir beinu striki inn í framtíðina og hafa ekki veður af fellibyljum framundan, hafa áreiðanlega rangt fyrir sér. Öld falsspá- mannanna ætti a.m.k. að hafa kennt okkur það. Hitt er svo annað mál, hvort við höfum lært lexíuna? Ecce homo: Maðurinn sjálfur er vandamálið. Vonandi getur hann með Guðs hjálp átt hlut að lausninni. Morgunblaðið/Kristinn „Fáir eru vitrir – fyrr en eftirá. Og þótt Ein- stein hafi verið vitur – en U.S. Patent Office ekki – reyndist hann ekki vera spámaður í eigin föðurlandi.“ Höfundur var formaður Alþýðuflokksins (1984–96) og er nú sendiherra Íslands í Washington, D.C. LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 21. APRÍL 2001 9 Gott alheimsverkið – undrið mest með öll sín flóknu lögmál, gat Almættið vort unnið best, sem annast skal hver mannssál. Vor Guð er forsjón framtíðar og faðir alls, sem lifir. Hans sól er tilurð samtíðar, er sjáum jörðu yfir. Góð dæmisaga sólskin er, vor sólin – geislinn – varminn. Sú þrenning ofan þaðan fer, er þrí-einn sólar bjarminn. Guð, Faðir – Sonur – Andi er um eilífð guð-dóms-þrenning. Sem sólar glóð í grasrót fer, svo grær ein ljóssins menning. Frá himni komið hér á jörð er heimsins ljós Guðs sonar, og sæl er Guðs þar sáttargjörð, er sálin iðrast, vonar. Sjá Krist í nær-mynd, næst oss hjá í Nýja testamenti. Hvar lærisveinar líf hans tjá, þar ljós er mynd á prenti. Hann geislar! Læknir Guðs son er, sem græðir mannlífs sárin. Nær helsorgin að höndum ber, eins harma þerrar tárin. Vér Andans bestu ávexti á akri guðdóms fáum, þá níu greinir Guðs-texti. Hér góðs til friðar sáum. Kunn óhlýðni og ágirnd var með orsök vorrar syndar, því synjar er Guð sann helgar og siðvit mannsins blindar. Samt afbrot ekki tilreiknar af elsku Guð í Kristi. Það orðfar Páll svo uppteiknar. Án aga heill þó brysti. Vel sinnaskiptin skynjum nú. Ný sköpun hjartans vari í Jesú bæn og Jesú trú með Jesú hugarfari. Öll signingin er sögð og gerð á sama andartaki að yfir vorri ævi-ferð og eilífð Drottinn vaki. Já, vissulega verði svo (Amen á Hebresku). PÉTUR SIGURGEIRSSON SIGNINGIN OG SÓLSKINIÐ Höfundur er biskup Íslands.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.