Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.2001, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 12. MAÍ 2001 15
MYNDLIST
Árnastofnun, Árnagarði: Handrita-
sýning, þri.–fös. kl. 14–16. Til 15. maí.
Grófarhúsinu: Kliðmúk ljóssins
kröfuganga. Til 21. maí.
Gallerí Fold, Rauðarárstíg: Harry
Bilson. Lýður Sigurðs. Til 27. maí.
Gallerí Sævars Karls: Hlíf Ásgríms-
dóttir. Til 23. maí.
Gerðuberg: Ljósmyndasýning grunn-
skólanema. Til 1. júní.
Hafnarborg: Jón Gunnarsson. Jean
Posocco. Til 14. maí.
Hallgrímskirkja: Kristín Geirsdóttir.
Til 20. maí.
Handverk og hönnun: Borðleggjandi.
Til 20. maí.
i8, Klapparstíg 23: Hrafnkell Sig-
urðsson. Til 6. júní.
Íslensk grafík: Iréne Jensen. Til 20.
maí.
Listasalurinn MAN: Anna Þ. Guð-
jónsdóttir . Kl. 16. Listaháskóli Ís-
lands: Útskriftarsýning listnema. Til
20. maí.
Listasafn Akureyrar: Henri Cartier-
Bresson. Til 3. júní.
Listasafn ASÍ: Jón Reykdal og Jó-
hanna Þórðardóttir. Til 20. maí.
Listasafn Borgarness: Bjarni Þór. Til
18. júní.
Listasafn Einars Jónssonar: Opið
laugardaga og sunnudaga kl. 14–17.
Listasafn Íslands: Andspænis nátt-
úrunni. Til 2. sep.
Listasafn Reykjavíkur – Hafnarhús:
John Baldessari. Til 17. júní. Norskir
teiknarar. Til 17. júní. Innsetning
Patricks Marold.
Listasafn Reykjavíkur – Kjarvals-
staðir: Odd Nerdrum. Til 27. maí.
Austursalur: Jóhannes S. Kjarval.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar: List
Sigurjóns. Til 1. júní.
Listhús Ófeigs, Skólavörðustíg:
Berglind Björnsdóttir. Til 16. maí.
Mokkakaffi: Gisle Nataas. Til 30. maí.
Norræna húsið: Fimm myndlistar-
menn frá Svíþjóð. Ljósmyndir frá
Kiruna. Til 13. maí.
Nýlistasafnið: Ólöf Nordal, Anna Lín-
dal og Valborg S. Ingólfsdóttir. Til 3.
júní.
Sjóminjasafn Íslands: Ásgeir Guð-
bjartsson. Til 31. maí.
Skálholtskirkja: Anna Torfadóttir og
Þorgerður Sigurðard. Til 31. des.
Stöðlakot: Kristján Jóns. Til 13. maí.
Upplýsingamiðstöð myndlistar:
www.umm.is undir Fréttir.
TÓNLIST
Laugardagur
Bústaðakirkja: Barna- og unglinga-
kórar Bústaðakirkju. Kl. 16.
Salurinn, Kópavogi: Þóra Einarsdótt-
ir sópransöngkona. Kl. 17.
Sunnudagur
Gerðuberg: Dagur slagverksins. Kl.
14.
Hjallakirkja, Kópavogi: Lára Bryn-
dís Eggertsdóttir. Kl. 17.
Íþróttaskemman Akureyri: Hátíðar-
tónleikar á Kirkjulistaviku. Kl. 16.
Laugarneskirkja: Kvennakórinn
Kyrkjur. Kl. 17.
Seltjarnarneskirkja: Vox Academica,
Símon Ívarsson, Guðni Franzson. Kl.
21.30.
Varmárskóli, Mofellsbæ: Reykjalund-
arkórinn. Kl. 16.
Ýmir: Karlakór Keflavíkur. Kl. 17.
Miðvikudagur
Salurinn: Carole Davis, sópran og
Harold Brown, píanó. Kl. 20.
Fimmtudagur
Háskólabíó: SÍ. Stj. Dmitri Kitaj-
enko. Einl. Vadim Gluzman. Kl. 19.30.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið: Syngjandi í rigning-
unni, 11. maí. Með fulla vasa af grjóti,
12., 13. og 16. maí. Blái hnötturinn,
13. maí.
Borgarleikhúsið: Skáldanótt, 12. maí.
Móglí, 13. maí. Kontrabassinn, 18.
maí. Píkusögur, 12., 13., 15., 16., 17.,
18. maí.
Loftkastalinn: Sniglaveislan, 13. maí.
Á sama tíma síðar, 18. maí.
Iðnó: Feðgar á ferð, 12., 13., 16. og
18. maí.
Íslenska óperan: Fífl í hófi, 18. maí.
Hafnarfjarðarleikhúsið: Platanof, 13.,
17. og 18. maí.
Leikfélag Akureyrar: Ball í Gúttó,
12. og 18. maí. Sígaunabaróninn, 13.
og 17. maí.
MENNING
LISTIR
N Æ S T U V I K U
ER ástæða til að óttast um framtíð óperunn-
ar? Eru menn tilbúnir til að horfa framhjá aug-
ljósum göllum formsins um ókomna framtíð
bara vegna þess að tónlistin getur verið góð?
Varla. Hætt er við því að formið lifi ekki af
sjálfu sér nema á því verði endurnýjun og þró-
un. Og víst er að það eru ekki stórsöngvararnir
sem halda óperuforminu lifandi, hversu há-
værir sem þeir eru. Af einhverjum ástæðum er
takmörkuð hlutverkaskrá og sífelld endur-
tekning á sömu lummunum úr topp-tíu-óperu-
listanum vænlegri til vinsælda og peninga-
gróða. Þannig fer þegar gróðinn er orðinn
listinni yfirsterkari.
Skyldi José Carreras ætla að syngja margar
20. aldar aríur fyrir Íslendinga í sumar?
Hins vegar er hægur vandi að öðlast trú á
óperuforminu þegar maður heyrir að hægt
hafi verið að fylla óperuhúsið í Brussel ellefu
sinnum á síðasta ári með nýju óperuverki Phil-
ippe Boesmans, Wintermärchen (Vetrarsögu).
Þá getur óperan ekki verið dauð. Og víst er að
það leika ferskir vindar um þessa splunkunýju
óperu.
Philippe Boesmans (f. 1936) nam tónsmíðar
hjá Henri Pousseur í Liege. Hann hefur mikið
unnið að raftónlist og telst til helstu framúr-
stefnutónskálda Belga. Wintermärchen er
þriðja ópera Boesmans og er hún byggð á leik-
riti Shakespeares, A Winter’s Tale (1611).
Óperan fjallar í höfuðdráttum um afbrýðisem-
ina og heilunarmátt tímans sem í verkinu er
persónugerður sem umrenningur.
Í þessari nýju hljóðritun má finna mikla
nánd og andrúmsloft leikhússins. Hér er um að
ræða frumsýningu verksins með tilheyrandi
fótataki, umhverfishljóðum úr leikhúsinu og
misjafnlega heilsuhraustum áhorfendum. Sem
allt skapar stemmningu sem sjaldnast má
merkja á stúdíóupptökum. Áhrifamikil og há-
dramatísk tónlist Boesmans undirstrikar einn-
ig þessa stemmningu óperuhússins með sinn
þurra hljóm og litla enduróm. Þótt hljómsveit
Boesmans sé greinilega stór er hún notuð
sparlega og fyrst og fremst til þess að skapa
litbrigði í tónlistinni. Til marks um þetta er
upphafsatriðið, sem er sérlega áhrifaríkt og
fallegt og minnir helst á upphaf 3. þáttar La
Bohéme. Í tveimur atriðum 3. þáttar er hljóð-
færaslátturinn óvænt í höndum djasstríós og
poppsöngvari, Kris Dane, er þar í stóru hlut-
verki. Söngstíll Danes á margt skylt við stíl
Bjarkar okkar Guðmundsóttur. Hver hefur
heyrt nokkurn söngvara „stæla“ Björk? Er
það yfirleitt hægt? Þekktum tónskáldum
(Monteverdi, Mozart, Wagner, Stravinsky)
bregður stundum fyrir eins og skuggum sem
líða hjá. Síðast en ekki síst heyrist brot úr Sal-
ome eftir Richard Strauss í fjórða þætti – þótt
Boesmans neiti því staðfastlega í viðtali í með-
fylgjandi bæklingi að hann noti það!
Flutningur verksins er ágætur í alla staði.
Stjórnin er í höndum hins dýnamíska Antonios
Pappanos (verðandi óperustjóra Covent Gard-
en-óperunnar) og tekst honum vel að halda ut-
an um hraða atburðarásina. Í einsöngvaralið-
inu er enginn veikur hlekkur. Hér er komin ný
ópera fyrir áræðna óperuunnendur.
LAUFAKÓNGURINN á í vanda. Ríkisarf-
inn, sonur hans prinsinn, er ímyndunarsjúkur
aumingi sem er svo þunglyndur að hann er
ófær um að erfa konungsríkið. Og þá mun
krúnan falla í skaut illmennisins Klarissu,
frænku konungs, sem hefur það markmið eitt,
ásamt ráðherranum Leander, að koma prins-
inum fyrir kattarnef svo að hún nái völdum. Þó
á kóngsi einn möguleika. Fáist prinsinn til að
hlæja einu sinni mun hann læknast af þung-
lyndinu. Með hjálp hirðfíflsins Truffaldinos er
stofnað til mikillar hátíðar með það að mark-
miði að skemmta prinsinum. Sem gengur væg-
ast sagt illa þangað til galdrakerlingin Fata
Morgana, vitorðsmaður Klarissu, dettur
óvænt á rassinn. Þá hlær prinsinn dátt en kerl-
ingin reiðist svo að hún leggur á prinsinn þau
álög að hann muni verða ástfanginn af þremur
risavöxnum appelsínum. Að hver um sig skuli
innihalda 1 stk. prinsessu kemur svo í ljós þeg-
ar þorsti knýr Truffaldino til að leggja sér eina
af appelsínunum til munns úti í eyðimörkinni.
Þannig byrjar ópera Prokofievs, Ást til
þriggja appelsína, sem frumflutt var í Chicago
um áramótin 1921–22 og þótti framúrstefnuleg
í meira lagi. Enda ekki byggð upp eins og hefð-
bundin klassísk/rómantísk ópera með aríum,
dúettum, resítatífum og kóratriðum til skiptis
heldur er tónlistarstraumurinn óslitinn og ekki
einu sinni stoppað milli atriða og þátta.
Raunsæið er víðs fjarri í þessu snargeggjaða
ævintýri, öll skynsemi og rökhyggja látin lönd
og leið en skemmtunin og fjörið haft í fyrir-
rúmi. Sem gerir þessa taumlausu óperu mjög
erfiða í flutningi og uppsetningu því hún verð-
ur að vera fyndin til þess að ganga upp. Og
fyndin er hún sannarlega þegar vel tekst til
eins og hér.
Valery Gergiev er einn magnaðasti hljóm-
sveitarstjóri samtímans. Hann hefur þetta
margslungna skemmtiverk Prokofievs ger-
samlega á valdi sínu. Leifturhröð atburðarásin
er undistrikuð í frísklegu hraðavali allan
tímann (tempóið held ég fari sjaldnast undir
allegretto) og hvergi er slakað á. Nákvæm
stjórn hans gerir öll smáatriði í snilldarhljóm-
setningu Prokofievs vel greinanleg. Frábær
hljómsveit Kirov-óperunnar er augljóslega á
heimavelli í þessari tónlist og með þessum
hljómsveitarstjóra hússins. Kórinn er fram-
úrskarandi. Hlutverk hans í verkinu mjög
fyndið og þakklátt frá hendi tónskáldsins en
Prokofiev hefur skipt kórnum niður í nokkra
„sérhagsmunahópa“: fylgjendur harmleiks,
fylgjendur gamanleiks, sérvitringana, hina
heilalausu o.s.frv. Og þessir hópar storma inn á
sviðið til skiptis eða þá saman þegar þeir hafa
eitthvað um framvindu efnisins að segja. Ein-
söngvarana þekki ég ekki en hér er greinilega
valinn maður í hverju rúmi og erfitt að nefna
nokkurn öðrum fremri. En standardinn er
mjög hár.
Hlóðritunin, sem gerð er í Concertgebouw-
tónleikahúsinu í Amsterdam að viðstöddum
áhorfendum, er hljómmikil en skýr og hefur al-
veg mátulegan enduróm. Og í framhaldi af því
kemur hér ein spurning og svo ein ábending:
Er einhver þarna úti sem er ennþá að hugsa
um að byggja tónlistarhús í Reykjavík eða er
hugmyndin alveg drukknuð í ráðstefnuhúsi og
lúxushóteli sérhönnuðu með þarfir „fjárfest-
anna“ í huga, þessara nýju gæludýra þjóðar-
innar? Ef enn stendur til að reisa hús sem er
sérhannað fyrir tónlistarflutning (sem ég er
reyndar farinn að efast um) vil ég benda við-
komandi á að skreppa til Amsterdam með mál-
band og taka mál af Concertgebouw. Húsið,
sem er eitt besta tónleikahús heims, er eins og
skókassi í laginu – flóknara er það ekki.
Þessi nýjasta hljóðritun Kirov-óperunnar
ber þessu frábæra en einfalda húsi í Amst-
erdam fagurt vitni – og að sjálfsögðu tónlist-
arfólkinu frá St. Pétursborg.
Ást til þriggja appelsína er hrein og klár
skemmtun sem enginn verður svikinn af – en
verksins verður þó ekki notið til fullnustu
nema fylgst sé með textanum í meðfylgjandi
bók.
FERSKIR VINDAR ÚR
HEIMI ÓPERUNNAR
Valdemar Pálsson
TÓNLIST
S í g i l d i r d i s k a r
Philippe Boesmans: Wintermärchen. Texti:
Luc Bondy og Marie-Louise Bischofberger.
Einsöngur: Dale Duesing, Heinz Zednik, Sus-
an Chilcott, Cornelia Kallisch, Anthony Rolfe
Johnson, Kris Dane o.fl. Hljóðfæraleikur og
kórsöngur: Orchestre Symphonique et
Chœurs de la Monnaie. Tríóið Aka Moon.
Stjórnandi: Antonio Pappano. Frumflutn-
ingur óperunnar 10. desember 1999 í
Théâtre Royal de la Monnaie í Brussel. Út-
gáfa: Deutsche Grammophon 469 559–2.
Heildarlengd: 118 mín. Verð: kr. 3.699 (2
diskar). Dreifing: Skífan.
PHILIPPE BOESMANS
Sergei Prokofiev: Ást til þriggja appelsína –
ópera í þremur þáttum. Einsöngur: Mikhail
Kit, Larissa Diadkova, Vassili Gerello, Evg-
eny Akimov, Anna Netrebko o.fl. Hljóðfæra-
leikur og kórsöngur: Kór og hljómsveit Kir-
ov-óperunnar í St. Pétursborg. Stjórnandi:
Valery Gergiev. Heildarlengd: 102 mín. Út-
gáfa: Philips 462 913–2. Verð: kr. 3.999 (2
diskar). Dreifing: Skífan.
SERGEI PROKOFIEV
VARNARÖRNINN
VI er nafn þessa til-
komumikla skúlpt-
úrs sem ljósmyndina
prýðir. Verkið er
minnismerki úr stáli
og bronsi eftir belg-
íska listamanninn
Oliver Strebelle og
var því fundinn stað-
ur fyrir framan Óp-
eruhús Parísar-
borgar á dögunum.
Einir 33 skúlptúr-
ar eftir listamanninn
verða afhjúpaðir í
París í næstu viku,
en verk Strebelles
eru öll hluti af úti-
listasýningu sem
standa mun yfir í
borginni þar til um
miðjan ágústmánuð.
AP
Vörður
staðinn
um óp-
eruna