Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.2001, Qupperneq 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 8. SEPTEMBER 2001 15
MYNDLIST
Árnastofnun, Árnagarði: Handrita-
sýning opin þri.–fös. kl. 14–16. Til 15.5.
Borgarskjalasafn Reykjavíkur: Verk
Svavars Guðnasonar. Til 9. september.
Byggðasafn Hafnarfjarðar: Blóðug
vígaferli og götulíf víkinganna í York.
Til 1. október.
Galleri@hlemmur.is: Guðrún Vera
Hjartardóttir. Til 9.september.
Gallerí Kambur, Rangárvallasýslu:
Albert Mertz. Til 30. september.
Gallerí Smíðar og skart: Hjörtur
Hjartarson. Til 13. september.
Gallerí Sævars Karls: Arngunnur Ýr.
Til 15.september.
Hafnarborg: Bjarni Sigurbjörnsson.
Kaffistofa: Andri Egilitis. Til 24. sept-
ember.
Hallgrímskirkja: Detel Aurand. Til 26.
október.
i8, Klapparstíg 33: Max Cole og
Thomas Ruppel. Til 15. september.
Íslensk grafík: Steinþrykk frá Fær-
eyjum. Til 9. september.
Listasafn Akureyrar: Per Kirkeby.
Hekla Dögg Jónsdóttir. Til 16. sept-
ember.
Listasafn ASÍ: Félagar úr Meistara
Jakob. Til 23. september.
Listasafn Einars Jónssonar: Opið alla
daga, nema mánudaga, kl. 14–17.
Listasafn Íslands: Naumhyggja. Til
14. okt. Verk úr eigu safnsins. Þor-
valdur Skúlason, Magnús Tómasson.
Til 7. október.
Listasafn Rvíkur – Ásmundarsafn:
Svipir lands og sagna. Til 10.2.
Listasafn Rvíkur – Hafnarhús: Erró.
Til 6.1.
Listasafn Rvíkur – Kjarvalsstaðir:
Austursalur: Jóhannes S. Kjarval. Til
31.5.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar: Hefð
og nýsköpun. Til 30. september.
Listhús Ófeigs: Torfi Jónsson. Til 19.
september.
Man: Tati Herrara. Til 8. september.
Norræna húsið: Nærvera listar. Til 23.
september. Ljósmyndir Hendriks
Relve. Til 23. september.
Nýlistasafnið: Sjálfbær þróun. Til 7.
október.
ReykjavíkurAkademían: Sjónþing
Bjarna H. Þórarinssonar. Til 1. októ-
ber.
Safnahús Borgarfjarðar: Ljósmyndir
hjónanna á Indriðastöðum. Til 5. októ-
ber.
Skaftfell, Seyðisfirði: Haustsýning
Skaftfells. Til 18. nóv.
Skálholtskirkja: Anna Torfadóttir og
Þorgerður Sigurðardóttir. Til 31. des-
ember.
Slunkaríki, Ísafirði: Hlíf Ásgrímsdótt-
ir. Til 16. september.
Stöðlakot: Hrefna Lárusdóttir. Til 16.
september.
Þjóðarbókhlaða: Erla Þórarinsdóttir.
Til 5. október. Stefnumót við íslenska
sagnahefð. Brúður Sigríðar Kjaran.
Til 15. september.
Þjóðmenningarhúsið: Skjöl frá þjóð-
fundinum. Til 15. október. Landafund-
ir og ragnarök.
Upplýsingamiðstöð myndlistar:
www.umm.is undir Fréttir.
TÓNLIST
Laugardagur
Kirkjuhvolur, Garðabæ: Christiane
Oelze sópran og Rudolf Jansen píanó.
Ljóðalög eftir Franz Schubert, Felix
Mendelsohn-Bartholdy og Robert
Schumann. Kl. 17.
Fríkirkjan í Reykjavík
Norðurljós: Musica Antiqua; Camilla
Söderberg, Hildigunnur Halldórsdótt-
ir, Sigurður Halldórsson, Guðrún Ósk-
arsdóttir. Verk eftir Telemann. Kl. 17.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið: Syngjandi í rigning-
unni, 14. september.
Með fulla vasa af grjóti, 13. september.
Borgarleikhúsið: Með vífið í lúkunum,
8. og 9. september.
Píkusögur, 8. og 14. september.
Öndvegiskonur, 14. september.
Vesturport: Diskópakk, 8. september.
Hafnarfjarðarleikhúsið: Englabörn,
frums. fös. 14. september.
Upplýsingar um listviðburði sem ósk-
að er eftir að birtar verði í þessum
dálki verða að hafa borist bréflega eða
í tölvupósti fyrir kl. 16 á miðvikudög-
um merktar: Morgunblaðið, menning/
listir, Kringlunni 1, 103 Rvík. Mynd-
sendir: 569 1222.
Netfang: menning@mbl.is.
N Æ S T U V I K U
MENNING
LISTIREngar blekkingar íraunverulegu rými
Skúlptúr hins vegar, sama hversu ab-
strakt í forminu, er algerlega laus við þess
háttar vandamál þar sem hann er settur
fram í raunverulegu rými og því fylgja eng-
ar blekkingar. Þessi afstaða var í samræmi
við leit þeirra að sögulausri myndlist og
leiddi síðan af sér að gerð verkanna varð
sýnilegri og aðferðin við framkvæmd þeirra
varð að mikilvægum þætti. Aðferðin sjálf er
enn eitt leiðarstefið í mínimalískri myndlist
og hafði hún gífurleg áhrif á aðrar lista-
stefnur í kjölfarið þar sem raunveruleika-
krafan varð að aðalatriði.
Efnisnotkunin sjálf er einnig mikilvæg, en
til að losna undan sögulegum tengingum er
notkun iðnaðarefna einkennandi og útilokar
hún alls ekki fagurfræðilega upplifun á lit-
um, formum og hlutföllum eins og nærri má
geta. Tæknilega fullkomin útfærsla verk-
anna var einnig í samræmi við efnisnotk-
unina og því hugsuð sem ábending um að
verkið sé mikilvægara handverki lista-
mannsins.
Liti og ljós notuðu mínimalistarnir á sama
hátt, þar sem þau element voru notuð sem
tilbúið efni án hlaðinnar merkingar í sjálfu
sér, enda litrófið oftast runnið frá iðnaðar-
framleiðslu líkt og annað. Fagurfræði mín-
imalískrar listar er samtvinnuð þessum þátt-
um, en hugmyndafræðin hinsvegar dregur
dám af því að einföld samsetning hlutanna
og skýr framsetning gefi tilefni til sterkrar
upplifunar á litum, formum, rými og efnum.
Því minna, ef svo má segja, jafngildi meiru í
þeim skilningi að form og efni útiloki allar
vísanir í aðrar áttir en að verkinu sjálfu. Það
verður þannig meira í sínu knappa formi.“
SÚM andsvar við
abstraktlistinni
SÚM-hópurinn markaði þáttaskil í ís-
lenskri myndlist á sjöunda áratugnum og
var andsvar við abstraktlistinni. Magnús
Tómasson var einn af frumkvöðlum hópsins.
Hann sótti efnivið í verk sín í nánasta um-
hverfi sitt, jafnt í efnislegum sem inntaks-
legum skilningi. List Magnúsar má skilja
pólitískum skilningi, stundum bregður fyrir
trúarlegu ívafi, en hún byggir einnig á
ákveðinni frásögn og ber með sér ríka
kímni.
Listasafn Íslands á 26 verk eftir Magnús
og verða fimmtán þeirra á sýningunni.
Stærstur hluti verkanna er frá árunum 1968
til 1972 þegar SÚM var í mestum blóma og
mikið um tilraunastarfsemi.
Þó verk Magnúsar hafa tekið ýmsum
breytingum síðan er óhætt að fullyrða að á
þessum árum hafi orðið til hugmyndaheimur
sem hefur fylgt honum alla tíð. Ekki er þar
með sagt að sýningin gefi fullnægjandi
mynd af ferli listamannsins enda ekki mark-
miðið. Sýningin gefur hins vegar færi á að
skyggnast aðeins inn í heim listamannsins
og kynnast honum út frá gefnum forsend-
um.
Abstraktlistin andsvar
við landslagsmálverkinu
Á sjöunda áratugnum var Þorvaldur
Skúlason (1906-1984) í forystu abstraktlistar
á Íslandi. Hann hafnaði ríkjandi landslags-
hefð og túlkaði manneskjuna og nánasta um-
hverfi hennar með nýjum formrænum efn-
istökum.
Verk hans frá þessum tíma túlka þá sann-
færingu hans að listamaðurinn eigi aðeins að
nota „hið hreina mál myndlistarinnar“, án
þess að tengja það ytri veruleika. Árið 1967
urðu önnur mikilvæg kaflaskipti í list Þor-
valds og það sem eftir lifði starfsævinnar
tvinnaði hann saman abstrakt myndmál og
margbreytilega umskrift á náttúrunni.
Í grein í sýningarskrá segir Ólafur Kvar-
an um Þorvald og framgang hans og stöðu í
íslenskri myndlist á fjórða áratug síðustu
aldar:
„Hann tilheyrir þeirri kynslóð listamanna
sem þá kveður sér hljóðs; listamanna eins
og Jóns Engilberts, Gunnlaugs Scheving,
Snorra Arinbjarnar og Jóhanns Briem.
Formgerðin í verkum þessara listamanna er
um margt frábrugðin innbyrðis og áherslur
ólíkar. Samt sem áður er hægt að tala um
sterka viðleitni til huglægrar túlkunar sem
felst meðal annars í einföldun og samþjöpp-
un myndefnisins.
Í íslensku samhengi hafði það í för með
sér endalok hinnar klassísku raunsæju túlk-
unar þar sem málverkið var fyrst og fremst
endurbygging sjónrænnar og tilfinninga-
legrar reynslu.“
Verk Magnúsar Tómassonar og Þorvaldar
Skúlasonar verða sýnd í safninu til 7. októ-
ber.
Sýningin á verkum naumhyggjulista-
mannanna stendur aftur á móti til 14. októ-
ber.
N
ORÐURLJÓS heitir ár-
leg tónlistarhátíð tón-
listarhópsins Musica
Antiqua sem nú er haldin
í sjöunda sinn. Fyrstu
tónleikar hátíðarinnar að
þessu sinni verða í Frí-
kirkjunni í Reykjavík í
dag, laugardag, kl. 17:00.
Á efnisskránni verða eingöngu verk eftir
Georg Philipp Telemann, eitt afkastamesta tón-
skáld barrokktímans. Flytjendur á tónleikunum
eru Camilla Söderberg blokkflautuleikari,
Hildigunnur Halldórsdóttir fiðluleikari, Guðrún
Óskarsdóttir semballeikari og Sigurður Hall-
dórsson sellóleikari.
Verkin sem þau leika eru tríósónötur í a og d -
moll fyrir altblokkflautu, fiðlu og fylgirödd,
fantasía í g-moll fyrir sembal, sónatína í c-moll
fyrir altblokkflautu og fylgirödd, fantasía í G-
dúr fyrir fiðlu, umskrifuð fyrir 5 strengja selló
og sónata í f-dúr fyrir fiðlu og fylgirödd.
Hélt tónleika fyrir almenning
Telemann gegndi stóru hlutverki í tónlistar-
lífi þýska barrokktímans. Hann var ekki ein-
göngu tónskáld heldur einnig ágætur hljóðfæra-
leikari og lék bæði á fiðlu, blokkflautu og orgel.
Telemann starfaði meðal annars í Leipzig,
Frankfurt og Hamborg og blés nýju lífi í tónlist-
arlíf þessara borga með skipulagningu á opin-
berum tónleikum, en áður hafði það að mestu
farið fram við hirðir og í kirkjum landsins. Cam-
illa Söderberg blokkflautuleikari og skipuleggj-
andi Norðurljósahátíðarinnar segir að það hafi
ekki verið erfið ákvörðun að bjóða upp á heila
tónleika tileinkaða Telemann: „Við vorum að
spila saman í gegnum ýmis verk til að velja á
tónleikana, þegar við komumst að því hvað Tele-
mann er í raun frábært tónskáld; hvað margt
fallegt er til eftir hann og verkin fjölbreytt. Þess
vegna ákváðum við að hafa bara verk eftir hann;
bæði einleiks- og samleiksverk.“
Næstu tónleikar á Norðurljósahátíðinni
verða 13. október í Hafnarborg. „Það er stórt
verkefni,“ segir Camilla. „Við fáum hingað
franskan danskennara, sérfræðing í renaiss-
ance dönsum, og hún mun verða með námskeið
fyrir nemendur listaskólanna hér, Tónlistar-
skólans í Reykjavík, Listdansskólans og leiklist-
ardeild Listaháskólans. Afrakstur þessara nám-
skeiða verður samtvinnaður tónleikunum,
þannig að það verður bæði sungið og leikið, og
dansað með. Þetta verða stórir tónleikar; söng-
hópur, blokkflautur, fiðla, gamba, lúta og fleira.“
Framtíð hátíðarinnar óviss
Camilla Söderberg segir að þetta sé í síðasta
sinn sem hún skipuleggi hátíð af þessu tagi.
„Þetta er synd. Ég hef ennþá ekki fundið neinn
sem getur hugsað sér að taka að sér þá vinnu
sem felst í því að skipuleggja þetta. Þetta er
mikil vinna, sem ég hef verið að vinna kauplaust,
og nú er svo komið að ég verð að minnka við mig
þannig vinnu. Það eru bara ekki svo margir hér
sem hægt er að leita til, til að drífa þetta áfram.
Svo eru það líka talsverðar fjárhagsáhyggjur
sem fylgja þessu, sem mér finnst erfitt að taka á
sjálfa mig ár eftir ár. Við vitum sjaldnast fyr-
irfram hvernig þetta gengur upp fjárhagslega,
og það er erfitt að vita ekki hvort maður getur
greitt tónlistarfólkinu þau laun sem því ber.
Vonandi finnst þó einhver sem vill halda áfram
að kynna gamla tónlist hér.“ Camilla segir að
Musica Antiqua njóti árlega svolítils styrks frá
Reykjavíkurborg, en auk þess hafi þau í ár feng-
ið styrki frá Seðlabankanum og Félagi íslenskra
hljómlistarmanna. „Við höfum bara fengið
styrki frá þessum þremur stöðum núna. Við höf-
um ekkert heyrt frá Menntamálaráðuneytinu;
kannski á eitthvað eftir að koma, ég veit það
ekki. Það eru miklar bréfaskriftir í kringum
þetta og það getur verið erfitt; og auðvitað eru
allir að sækja um styrki og ljóst að það fá þá
ekki allir. Þetta er það leiðinlega bak við tón-
leikahald, að þurfa alltaf að vera að biðja um
peninga. Það þarf að fá einhverja aðra í það en
tónlistarmennina sjálfa.“
Þriðju og síðustu tónleikar Norðurljósahátíð-
arinnar verða í lok október, en þá flytja Marta
Guðrún Halldórsdóttir og Snorri Örn Snorra-
son tónlist frá klassíska tímanum og eldri.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Sigurður Halldórsson, Hildigunnur Halldórsdóttir, Guðrún Óskarsdóttir og Camilla Söderberg
leika á fyrstu tónleikum Norðurljósahátíðar í Fríkirkjunni í Reykjavík í dag kl. 17.
„TELEMANN
ER FRÁBÆRT
TÓNSKÁLD“