Lesbók Morgunblaðsins - 13.04.2002, Blaðsíða 13

Er lent
VICTORIA & Albert-safnið í
London, gjarnan nefnt V&A,
hýsir þessa stundina sýningu
þar sem demantar, smaragðar
og rúbínsteinar eru í aðal-
hlutverki. Sýningargripirnir
eru smákórónur og er saga
þeirra rakin á sýningunni allt
frá fyrsta hluta 19. aldar. Hönn-
un sögufrægra gullsmiða á borð
við Fabergé, Cartier og Bouch-
eron getur að líta í V&A, en alls
hafa um 200 munir verið fengn-
ir að láni vegna sýningarinnar –
m.a. krúnudjásn frá Frakklandi
og Rússlandi.
Að sögn breska dagblaðsins
Daily Telegraph er sýningin með
áhugaverðustu sýningum sem
finna má í London þetta árið,
ekki síst fyrir sagnfræðilegt
gildi hennar. Smákórónurnar
vekja líka verulegan áhuga hjá
safngestum í London og hafa
stórir hópar fyllt sali safnsins
frá því sýningin var opnuð.
Metverð
fyrir Clausen
VERK eftir listakonuna Franc-
isku Clausen fór fyrir metverð á
uppboði hjá Bruun Rasmussen-
uppboðshúsinu í vikunni að því
er danska dagblaðið Berlingske
Tidende greindi frá í gær. Alls
var greidd ein milljón danskra
króna fyrir verkið Contastes des
formes eða sem nemur tæpum
12 milljónum íslenskra króna.
Contastes des formes, sem
byggist á sterkum dýnamískum
línum, er frá árinu 1927 og var
Clausen undir sterkum áhrifum
frá listamanninum Fernand
Léger við gerð þess. Há upphæð
var einnig greidd fyrir annað
verk Clausen, sem og verkin
Opus Tamaris, La Roseraie eftir
listamanninn Richard Morten-
sen og Erindringsbillede eftir
Michael Kvium.
Menningarverðlaun
Óslóborgar veitt
MENNINGARVERÐLAUN
Óslóborgar fyrir árið 2001 voru
veitt í gær. Fyrstu verðlaun,
sem nema tæpri milljón ís-
lenskra króna, komu í hlut tón-
skáldsins og tónlistargagnrýn-
andans Arnes Nordheims. Voru
honum veitt verðlaunin fyrir
tónsmíðar sínar, en ekki þó síð-
ur fyrir gagnrýniskrif sín og
störf í þágu tónlistar. Nordheim
er eitt best þekkta núlifandi tón-
skáld Norðmanna.
Benissa Ahssain var einnig
verðlaunuð af borgaryfir-
völdum. Hlaut hún viðurkenn-
ingu sem dansari, danshöfundur
og leikari, sem og fyrir baráttu
sína gegn ofbeldi og kynþátta-
fordómum í gegnum „Dancing
Youth“-hópinn.
Sidsel Endresen voru þá veitt
verðlaun fyrir norska
samtíðardjasstónlist, Marianne
Heske fyrir höggmyndalist,
Tom Tellefsen fyrir leiklist og
Björn Vik rithöfundi fyrir skrif
sín.
Glitrandi
steinar og
eðalmálmar
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 13. APRÍL 2002 13
HANDRIT, sviðslíkön, leikmuni, búningaog búningateikningar, ljósmyndir ogmargt fleira forvitnilegt getur að líta ásýningunni Laxness og leiklistin. Þar
verður einnig sýnt myndband með stuttum við-
tölum við nokkra þekkta leikhúsmenn um kynni
þeirra af Halldóri Laxness og samstarfi við hann.
Þá verður fjölbreytt dagskrá í Iðnó þann tíma
sem sýningin stendur, söngur, upplestrar, mara-
þonleiklestur allra leikrita skáldsins, kynning á
nýjum ballett Auðar Bjarnadóttur eftir Sölku
Völku o.fl. Þá verður dagskrá í Ráðhúsi Reykja-
víkur laugardagskvöldið 20. apríl í samvinnu við
Hugvísindastofnun Háskóla Íslands sem stendur
fyrir Laxness-þingi þá um helgina. Að sögn
þeirra Ólafs J. Engilbertssonar, leikmyndahöf-
undar og sagnfræðings, og dr. Jóns Viðars Jóns-
sonar verður ýmislegt fleira á dagskrá sýning-
ardagana sem auglýst verður er nær dregur.
Samning sýningartexta og verkefnisstjórn
hefur verið í höndum Jóns Viðars en hönnun sýn-
ingarinnar og sýningarskrár er verk þeirra
Björns G. Björnssonar, Jóns Þórissonar og Ólafs
J. Engilbertssonar.
Straubolti og steiktar skógardúfur
Margt forvitnilegra muna er á sýningunni,
t.a.m. frumteikningar Gunnars Hansen leik-
stjóra og höfundar leikmyndar að frumupp-
færslu Straumrofs í Iðnó 1934, en það var fyrsta
leikrit Laxness. Af öðrum munum sem nefna má
eru straujárn og strauborð úr frumuppfærslu
LR á Dúfnaveislunni, hnallþórurnar margfrægu
úr frumuppfærslu LR á Kristnihaldi undir jökli
ásamt fjölmörgum merkum ljósmyndum af æf-
ingum og sýningum leikrita og leikgerða skáld-
sagna skáldsins. Þá eru ýmsir munir er tengjast
kvikmyndum er gerðar hafa verið eftir verkum
hans, en þær eru orðnar allnokkrar, Brekkukots-
annáll, Paradísarheimt, Atómstöðin, Kristni-
haldið, Ungfrúin góða og húsið, svo þær helstu
séu nefndar. Í veglegri sýningarskrá er að finna
tæmandi skrá Jökuls Sævarssonar yfir allar upp
færslur á leiksviði og kvikmyndun á verkum
skáldsins. Þar er einnig að finna ritgerð eftir Jón
Viðar Jónsson um leikrit Halldórs Laxness,
Björn G. Björnsson skrifar um kvikmyndun
Brekkukotsannáls, Ólafur J. Engilbertsson
skrifar um uppfærslur á Silfurtunglinu og Sjálfs-
stæðu fólki. Frú Vigdís Finnbogadóttir verndari
samtakanna ritar ávarp í sýningarskrá.
Á sýningartíma verður boðið upp á margvís-
legar veitingar, m.a. dúfnaveislu þar sem aðal-
rétturinn er franskar skógardúfur, sjaldgæfur
sælkeramatur sem mörgum kann að finnast for-
vitnilegt að bragða. Það er Margrét Rósa Ein-
arsdóttir veitingamaður í Iðnó sem á heiðurinn
af sýningarmatseðlinum.
Forsmekkur að leikminjasafni
Að sögn sýningarhaldara er sýningin Laxness
og leiklistin eins konar forsmekkur að því sem
leikminjasafn gæti verið, en stofnun slíks safns
er höfuðmarkmið og baráttumál Samtaka um
leikminjasafn.
„Leikminjasafn er safn um sögu leikhúss og
leiklistar. Þar er haldið til haga öllum upplýs-
ingum um leiklistariðkanir fortíðarinnar sem
hafa gildi fyrir síðara tíma kynslóðir. Úr þessum
upplýsingum er síðan unnið og þær kynntar al-
menningi á eins ljósan og líflegan hátt og kostur
er,“ segir Jón Viðar.
Ólafur J. Engilbertsson tekur undir þetta og
bætir við að hér vanti enn sárlega leikminjasafn.
„Af því leiðir að flest sem tengist leiklistarsögu
okkar, annað en skrifaðir textar, er í glötunar-
hættu. Á meðan það ástand ríkir hlýtur leiklistin
að glata sögu sinni að verulegu leyti.
Jafnframt fer allur almenningur á mis við afar
skemmtilega menningar- og listastofnun.“
Samstarfsaðilar um sýninguna Laxness og
leiklistin eru Leikfélag Íslands og Iðnó veitinga-
hús. „Réttari umgjörð um sýninguna en Iðnó er
ekki hægt að hugsa sér. Hér kynntist skáldið
ungur áhrifamætti leiklistarinnar í fyrsta sinn er
hann sá sýningu á Fjalla-Eyvindi 12 ára gamall,“
segir Jón Viðar í inngangstexta að sýningunni.
„Hér fylgdist hann með vexti og viðgangi ungrar
listgreinar og vann síðar á ævinni eftirminnilega
sigra. Tengsl Laxness við leikhúsið voru marg-
vísleg og þræða sig í gegnum íslenska leiklist-
arsögu hátt í heila öld eins og þessi sýning bregð-
ur upp mynd af.“
Sýningin er styrkt af Menningarborgarsjóði,
menntamálaráðuneytinu og Reykjavíkurborg.
Þá veittu Íslandsbanki, Ístak, Seðlabanki Ís-
lands, Orkuveita Reykjavíkur og Grandi styrki
til verkefnisins.
Morgunblaðið/Þorkell
Umsjónarmenn sýningarinnar Laxness og leiklistin, dr. Jón Viðar Jónsson, Björn G. Björnsson, Ólaf-
ur J. Engilbertsson, Jón Þórisson og veitingamaðurinn Margrét Rósa Einarsdóttir.
Samtök um leikminjasafn
standa fyrir opnun sýningar
í Iðnó í dag á leikminjum og
leiklistarsögulegu efni er
tengist leiksýningum og
kvikmyndum á verkum Hall-
dórs Laxness. Sýningin
verður opin til 1. maí og er
opin daglega frá 11–18.
Dúfnaveisla og leikminjar
LOKATÓNLEIKAR 15:15 tónleikaraðarinnar
á Nýja sviði Borgarleikhússins verða í dag kl.
15:15. Þá standa ,,Ferðalög“ og Poulenc-hóp-
urinn fyrir tónleikum þar sem hlustendur fá
tækifæri til að kynnast kammertónlist frá
Tékklandi og Rússlandi í verkum eftir Strav-
insky, Janácek, Rachmaninov og Prokofiev.
Flytjendur eru Þórunn Guðmundsdóttir
sópran, Valgerður Andrésdóttir píanóleikari,
Greta Guðnadóttir fiðluleikari, Guðmundur
Kristmundsson víóluleikari, Hávarður
Tryggvason kontrabassaleikari, Hallfríður
Ólafsdóttir flautuleikari, Eydís Franzdóttir
óbóleikari, Ármann Helgason klarínettuleikari,
Kjartan Óskarsson bassaklarínettuleikari,
Anna Sigurbjörnsdóttir hornleikari og Kristín
Mjöll Jakobsdóttir fagottleikari.
Tónleikarnir hefjast á Pastorale eftir Igor
Stravinsky. Verkið er söngur án orða, fyrst
samið fyrir söngrödd og píanó 1907 en árið
1924 útsetti Stravinsky það fyrir sópran og
fjóra blásara og verður það flutt í þeirri útgáfu
á tónleikunum. Þá er komið að tveimur verk-
um eftir tékkneska tónskáldið Leoša Janácek;
Mládí fyrir blásarasextett frá 1924 og Xíkadla
fyrir sópran, klarínett og píanó frá árinu 1925.
Mládí, eða Æska fyrir flautu, óbó, klarínett,
bassaklarínett, fagott og horn, er eitt af meist-
araverkum tónbókmenntanna fyrir blásara. Í
barnagælunum Xíkadla eru textarnir mikið
grín eða jafnvel bull eins og oft vill verða í
barnalögum. Verkið verður flutt í íslenskri
þýðingu Þórunnar Guðmundsdóttur söngkonu
og leikskálds.
Að loknu hléi verður flutt sönglagið O, cease
thy singing eða Hættu að syngja eftir Rachm-
aninov við ljóð eftir Pushkin. Fritz Kreisler
gerði útsetningu af laginu fyrir söngrödd, pí-
anó og fiðlu og er það í þeirri mynd sem það
heyrist að þessu sinni. Í laginu kemur treginn
sem oft er tengdur við Rússland sterklega
fram. Tónleikunum lýkur svo á Kvintett fyrir
óbó, klarínett, fiðlu, víólu og kontrabassa eftir
Serge Prokofiev.
Morgunblaðið/Sverrir
Poulenc-hópurinn: Ármann, Eydís, Þórunn, Kristín Mjöll, Greta, Guðmundur, Hallfríður, Hávarður,
Kjartan og Anna. Fjarverandi þegar ljósmyndari fangaði hópinn á æfingu var Valgerður.
Poulenc-
hópurinn á
Ferðalaga-
tónleikum