Lesbók Morgunblaðsins - 19.10.2002, Side 13

Picasso-
leirmunir
og ætingar
KERAMIK og ætingar eftir
spænska listamanninn Pablo
Picasso seldust á dögunum fyrir
rúmlega 1,2 milljónir punda, eða
ríflega 160 milljónir króna, á
uppboði sem tileinkað var hinni
gleymdu list Picassos.
Á uppboðinu voru ríflega 200
munir, m.a. diskar, krúsir og
vasar sem listamaðurinn hafði
skreytt, sem og prentverk eftir
hann. Flestir keramikmunanna
voru búnir til af leirlistamönn-
um í Suður-Frakklandi, en þar
bjó Picasso á sjötugsaldri. Ker-
amikverkin eru oft talin ómerk-
ari en önnur verk listamannsins,
þó þau hafi einnig verið lofuð
fyrir það tilraunakenda og
frjálslega yfirbragð sem þau
einkennir.
Hæst verð fékkst fyrir æt-
inguna „Femme au Corsage à
Fleurs“ frá 1958, en myndin
seldist fyrir tæpar fimm millj-
ónir króna. „Það var óvenjustór
hópur áhugasamra kaupenda
sem tók þátt í uppboðinu að
þessu sinni, enda fór það fram úr
okkar björtustu vonum og stað-
festi hversu vinsæll Picasso er
enn í dag,“ sagði einn starfs-
manna Christie’s.
La Bohème að
hætti Luhrmans
ÁSTRALSKI leikstjórinn Baz
Luhrman, sem hvað þekktastur
er fyrir kvikmyndina Moulin
Rouge, áformar nú að setja upp
ítalska uppfærslu óperunnar La
Bohème á Broadway. Luhrman
hyggst í engu breyta, stytta eða
gera þetta verk Puccinis að-
gengilegra fyrir bandaríska
áhorfendur. Þetta er ekki í
fyrsta sinn sem Luhrman setur
óperuna á svið, því 1990 var
hann fengin til að stýra verkinu í
óperuhúsinu í Sydney í Ástralíu.
Sú uppfærsla átti að eiga sér
stað í París eftirstríðsáranna og
þar sem Luhrman þótti allt ann-
að en hefðbundinn leikstjóri af-
pantaði fjöldi fastra stuðnings-
manna óperunnar miða sína. Er
á hólminn var komið fékk verkið
hins vegar mjög góða dóma og
sló öll aðsóknarmet. Með upp-
færslunni á Broadway hyggst
Luhrman ljúka afskiptum sínum
af rómantískum sögum í bili og
snúa sér þess í stað að kröftugri
viðfangsefnum.
ERLENT
Baz Luhrman við Óskarsverð-
launaafhendinguna sl. vor.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 19. OKTÓBER 2002 13
Ó
HÆTT er að segja að
Carnegie-sýningin þetta
árið beri þess glögg merki
að þanþol málverksins
sem miðils í myndlist hef-
ur enn aukist – er jafnvel
meira en á sýningum síð-
ustu tveggja ára. Sýning-
in, sem nú verður opnuð í fyrsta sinn hér á landi
samhliða hinni eiginlegu verðlaunaveitingu, hefur
notið vaxandi athygli á undanförnum árum – ef til
vill ekki síst vegna þess að hér er um að ræða
stærstu peningaverðlaun sem völ er á fyrir mynd-
list á Norðurlöndum.
Lars Nittve er formaður dómnefndar Carn-
egie-verðlaunanna, en hann hefur verið forstöðu-
maður merkra safna, svo sem Louisiana-lista-
safnsins í Danmörku, Tate Modern í London og
nú síðast Moderna-safnsins í Stokkhólmi.
Eiginleikar málverksins
sem miðils
Vegna þess hve málverkið á sér langa sögu og
viðamikla hefð segir Nittve það engum vand-
kvæðum bundið að víkka út hugmyndir fólks um
eiginleika málverksins sem miðils. „Út frá heim-
spekilegu sjónarhorni er líklega auðveldara að
dæma málverk en verk sem tilheyra öðrum
myndlistarmiðlum, jafnvel þótt hugtakið sem
liggur að baki listum almennt sé stöðugt að víkka
út. Um leið má auðvitað segja að mikið af þeirri
list sem verið er að skapa nú til dags – jafnvel þótt
engin ákveðin tegund geti lengur talist veigameiri
en önnur – teygi sig yfir mæri ólíkra listgreina, og
þar af leiðandi einnig inn á svið málverksins. Mað-
ur finnur fyrir samsömun við mæri ólíkra greina
þar sem fólk spyr sig hvar ein tegund listar taki
við af annarri og verði þannig að einhverju öðru.
Við sem sitjum í dómnefndinni gætum auðvitað
sett okkur mörk þar sem við ákvæðum að verkin
mættu einvörðungu vera búin til með málningu á
tvívíða fleti, en um leið myndum við útiloka mjög
áhugaverða umræðu um hvað málverkið er,
hvaða þýðingu saga þess og uppgangur hefur haft
sem þáttur í menningu okkar.“
Hvað er hægt að skilgreina
sem málverk?
Lars Nittve brosir og segist þó þurfa að við-
urkenna að á hverju ári fari fram miklar umræð-
ur meðal dómnefndarinnar um hvað sé hægt að
skilgreina sem málverk og hvað ekki – og þetta ár
hafi þær umræður verið sérstaklega líflegar. „Við
ræddum um tengsl ákveðinna verka við málverk-
ið og með hvaða hætti þau gætu hafa sprottið upp
úr hefð þess. Ég get ekki einu sinni haldið því
fram að við í dómnefndinni séum alltaf sammála
um þessa hluti, menningarlegur bakgrunnur okk-
ar er ólíkur og nálgunin því sömuleiðis, jafnvel
þótt allir hafi góða innsýn í það sem er að gerast á
alþjóðavettvangi. En segja má að við höfum
ákveðið að reyna að teygja á hugtakinu málverk
án þess þó að mörkin sem við drægjum virtust fá-
ránleg. Okkar viðmið hefur einfaldlega verið það
að málverk eða málaralist hafi legið að baki hugs-
un listamannsins við sköpun þess verks sem við
erum að skoða, jafnvel þótt verkið sé ekki tvívíður
flötur með málningu á.“
Ögra fyrirframgefnum
hugmyndum
Nittve segir vinnuna í kringum Carnegie-sýn-
inguna því mótast af öllum þáttum málverksins,
sögu þess, hugmyndafræðilegum tengingum,
nýrri sýn á hefðina, aðferðum sem varpa nýju
ljósi á þá þekkingu sem fyrir var og svo fram-
vegis. „Við megum aldrei gleyma því að það er
ekki nóg að setja saman sýningu sem lítur fallega
út. Allar sýningar verða að vera með þeim hætti
að verkin sem þar eru til sýnis verði kveikja að
umræðu um merkingu, hlutverk og eðli listarinn-
ar. Við erum því ekki hrædd við að ögra fyrir-
framgefnum hugmyndum um hvar mörkin á milli
listgreina liggja.“
Merking,
hlutverk
og eðli
listarinnar
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Lars Nittve við verk Lenu Cronqvist, en hún hlaut önnur verðlaun á þessari sýningu.
Einn þekktasti safnstjóri
Evrópu, Lars Nittve, for-
stöðumaður Moderna-
safnsins í Stokkhólmi, er
kominn hingað til lands
vegna Carnegie-sýning-
arinnar sem nú stendur yfir
í Listasafni Reykjavíkur,
Hafnarhúsi. FRÍÐA BJÖRK
INGVARSDÓTTIR ræddi
við hann um þanþol mál-
verksins og skilgreiningar
dómnefndar Carnegie-
verðlaunanna.
fbi@mbl.is
Troels Wörsel, 1. verðlaun
Þegar verðlaunahafana í ár ber á góma segir
Lars Nittve þá koma úr ólíkum áttum en vera vel
að viðurkenningunni komna. „Daninn Troels
Wörsel, sem hlýtur fyrstu verðlaun, er listamað-
ur sem tengir sköpun sína málverkinu með mik-
illi væntumþykju. Ég minnist þess hvernig hann
lýsti eitt sinn málaralistinni fyrir mér á áþekkan
hátt og matargerðarlist,“ segir Nittve. „Þá átti
hann við að hún fjallaði um unað og losta, ekki
síður en hæfileikann til að blanda hlutum saman
í réttum hlutföllum. Að auki er sterkur hug-
myndafræðilegur grundvöllur að baki því sem
hann er að fást við. Í þeim verkum sem hann sýn-
ir hér afhjúpar hann bakhlið málverkanna og
ákveðinn „subbuskap“ sem þar getur leynst um
leið. Segja má að hann hafi rannsakað málverkið
úr ákveðinni fjarlægð og nálgist það síðan aftur
frá nýju sjónarhorni. Að þessu leytinu til er hann
í rauninni að sýna málverk sem gera hlutverk
málverksins sjálfs að efniviði sínum.“
Lena Cronqvist, 2. verðlaun
Lena Cronqvist frá Svíþjóð fær önnur verð-
laun fyrir verk sem sverja sig í ætt við það sem
hún hefur verið að þróa um langa hríð í sinni
vinnu. Nittve segir verk hennar „fjalla um mjög
persónulega hluti, sem þó tengjast því sam-
mannlega sem finna má í persónulegri reynslu.
Að mínu mati hefur hún ekki dregið dul á það að
verk hennar byggjast á reynslu hennar og harmi
í hennar eigin lífi, allt frá barnsfæðingu – en hún
þjáðist af þunglyndi eftir barnsburð, sambandi
hennar við móður hennar og núna síðast fráfalli
eiginmanns hennar og áhrifum þess á líf hennar.
Í Svíþjóð þekkja flestir vel til persónulegs líf
hennar af því það hefur alltaf verið svo ríkur
hluti af myndlist hennar, en um leið er vert að
veita formlegum einkennum verka hennar at-
hygli því þau eru mjög sterk.“ Hann segir það
athyglisvert hversu sterkt verk hennar höfða til
fólks sem alla jafna sækir ekki myndlistarsýn-
ingar. „Hún er einn fárra málara sem ná tökum
á fólki sem ekki lætur sig list miklu varða, ein-
mitt vegna þess að verk hennar hafa sammann-
lega vísum í þeirra eigin líf – þeir eru snortnir.“
Tal R, 3. verðlaun
Tal R er frá Danmörku, eins og Wörsel, en
Lars Nittve segir málverkið lifa góðu lífi meðal
ungra listamanna þar í landi. „Danmörk á auð-
vitað langa hefð að baki hvað málverkinu við-
kemur og Tal R er einn þeirra ungu listamanna
sem tekist hefur að finna málverkinu nýjan far-
veg. Í verkum hans má glögglega sjá það frelsi
sem getur falist í málverkinu, því þótt það sé
ekki auðvelt að hreyfa sig innan flatar málverks-
ins hefur það samt sem áður þann kost að í hvert
sinn sem hafist er handa við nýtt verk markar
það algjörlega nýtt upphaf – maður stendur
bara frammi fyrir striganum og litunum. Ef
listamanninum tekst að forðast allt það sem er
gefið og fyrirsjáanlegt í verkinu, og hefja vinnu
sína við miðilinn frá grunni, er hægt að komast
mjög langt. Að mínu mati hefur Tal R einmitt
tekist þetta og það er sönnun um að málverkið
getur átt erindi við samtímann. Það má geta
þess að í fyrsta sinn sem Carnegie-verðlaunin
voru veitt fékk hann þann styrk sem alltaf er
veittur ungum myndlistarmanni, og nú kemur
hann aftur til sögunnar sem fullþroska listamað-
ur og verðlaunahafi,“ segir Nittve og hlær.
„Okkur sem að þessu stendur þykir það auðvitað
afar ánægjulegt, það ber vott um að þróun sé að
eiga sér stað og vinna okkar skili sér. Skilaboðin
eru um leið þau að listamenn á Norðurlöndum
geta auðveldlega tekið þátt í þessari keppni oft-
ar en einu sinni, enginn er útilokaður.“
Carnegie-styrkurinn
Styrkurinn sem hér er vísað til fellur að þessu
sinni í skaut David Svensson frá Svíþjóð. „Verk
hans eru augljóslega þess eðlis að þau reyna
mjög á þanþol málverksins,“ útskýrir Nittve.
„Samt eru þau vel innan þess ramma sem ég
skilgreini sem málverk, að undanskildu rauða
herberginu, sem líta má á sem ögrun við mörk
málverksins. Þar er málverkið þvívítt og upplýst
– nema auðvitað við lítum á herbergið sjálft sem
málverk, þannig að áhorfandanum sé gert kleift
að ganga beint inn í sjálft málverkið. Af öllum
verkum hans má ráða að málverkið skiptir hann
miklu máli, hann er heillaður af því og þeim
möguleikum sem í því felast, þótt hann máli ekki
málverk í hefðbundnum skilningi. Verk hans
eiga samt sem áður rætur sínar að rekja til mál-
aralistar og eru um leið rannsókn á möguleikum
hennar.“
Verðlauna-
hafarnir