Pressan - 09.05.1991, Blaðsíða 19

FIMMTUDAGUR PRESSAN 9. MAÍ 1991
19
Hvernig
hægt er
að
svindla,
Ijúga og
pretta en
halda
samt
ærunni
Leiðbeiningar til
karla um hvernig
þeir eiga að sýna
drengskap í
nútímanum

Það er kannski ekki furda
þó margur eigi erfitt með að
átta sig á hvað sé heiðvirð
framkoma eða drengskapur
á þessum síðustu og verstu
tímum. Hollusta er ekki
lengur það sem hún var.
Ekki einu sinni í íþróttum
þar sem peningar stjórna
meiru en tryggð leikmanna
við íþróttafélög. Örðheldni
skiptir heldur ekki jafn
miklu máli í viðskiptum og
áður. Leikni lögmanna ræð-
ur þar frekar niðurstöðu
mála en heiður þeirra sem
stóðu í viðskiptum. Tryggð
og hollusta er líka rokin út í
veður og vind í einkalífinu.
Það telst nœstum því óheil-
brigt að eiga ekki nokkur
mislukkuð sambönd að
baki þegar fólk nœr þrítugs-
aldrinum. Og ef fólk hefur
einhvern tímann sýnt vinnu-
stað sínum hollustu þá er
það liðin tíð. Þar, eins og í
íþróttum, ráða peningarnir
mestu um á hvaða hest
menn veðja.
Gamlir menn segja að
þetta hafi verið einfaldara í
gamla daga. Þá var flest
fastbundnara. Og þegar svo
er þá er auðveldara að
byggja á því sem hefðin
sagði til um. Þá var til
dæmis augljóst ef einhver
dóni réðst að þér út á götu
og gaf þér á lúðurinn að þú
svaraðir í sömu mynt.
En er þetta drengskapur í
dag?
Svarið við því er ekki ein-
falt. Kannski fer það mest
eftir því í hversu dýrum föt-
um þú ert og hvort þú ert
tilbúinn til þess að fórna
þeim fyrir slagsmál.
SKAMMTAÐUR OG
ÁUNNINN HEIÐUR
Tvenns konar hugmyndir
um heiður þekkjast í mis-
munandi menningarsamfé-
lögum. Annars vegar er
heiður hvers og eins í réttu
hlutfalli við stöðu hans í
samfélaginu. Virðing og
heiður haldast því í hendur.
Heiður manna er ekki endi-
lega sprottinn af dyggðum
hans. I þessum skilningi er
heiðvirð framkoma ekki
metin út frá því sem gert er
heldur hver gerir það. Það
sem einum leyfist er öðrum
bannað.
Annar skilningur á heiðri
er meira bundinn við sjálfs-
virðingu hvers og eins.
Drengskaparskuld er nokk-
uð sem ekki er hægt að inn-
heimta með lögsókn. Dreng-
skapur er nokkuð sem hver
maður byggir upp og varð-
veitir.
Sjálfsagt leggur engin
þjóð jafn mikið upp úr
heiðri og Japanir. Þar í
landi eru vorin tími sjálfs-
morða þar sem nemendur
fá þá prófskírteinin í hendur
—j>að er þeir sem ná prófi.
Islendingar þekkja líka til
heiðurs — eða þekktu alla
vega í gamla daga. Þá
veigruðu menn sér ekki við
að drepa hvern annan af
drengskaparástæðum.
Á söguöld var heiður eitt
af tryggustu böndunum sem
héldu samfélaginu saman.
Síðar fundu menn upp lög
og reglur, sem tóku yfir
stærsta hlutann af þessu
hlutverki.
En hvað er heiðvirð fram-
koma í dag og hvað ekki?
Tökum nokkur dæmi.
HÆÐNI FREKAR
EN HNEFANN
Það er ljóst að í dag er
það illa liðið að menn
höggvi andstæðinga sína í
herðar niður. Það er ekki
drengilegt að slá annan
mann nema sá hafi slegið á
undan. Best er að svara
móðgun með hæðni eins og
Oscar Wilde gerði þegar
Queensberry lávarður rétti
honum kálhausinn („Þakka
þér, Queensberry lávarður,
hvenær sem ég þefa af hon-
um skal ég hugsa til yðar.“).
Ef hæðnin bregst skaltu láta
sem þú hafir ekki heyrt
móðgunina. Það er ekki
heiðvirt að svara móðgandi
orðum með líkamlegu of-
beldi. Hnefar eru fyrir
rudda, slagsmál fyrir ungl-
inga og einungis stelpu-
skjátur geta leyft sér að
sturta úr glasi yfir höfuð
þess sem móðgar þær.
En hvernig á að slá
konu?
Ósjálfrátt og með flötum
lófa eftir harðar barsmíð-
ar konunnar. Og næstum
því aldrei. Við nánari at-
hugun. Aldrei.
En það er sjálfsagt að
segja henni að þér hafi
verið skapi næst að slá
hana en hafir vægt henni
þar sem hún er kona.
MÁ BRJÓTA LÖG EN
SJÁLFSAGT AÐ
SVÍKJA SKATTINN
Það er sjálfsagt að
brjóta lögin ef menn telja
sig knúna til þess. En
menn verða að vera
minnugir þess að Iögin
líta álíka stórt á sig og
þeir sjálfir. Og lögin hafa
það forskot að þau hafa
réttlætið sín megin.
Það getur verið fullkom-
lega heiðvirt að sitja í
fangeisi fyrir brot sem
maður telur sig hafa verið
knúinn til að fremja en
menn skyldu eftir sem áð-
ur hafa það í huga að það
getur reynt á þolrifin að
sitja af sér í þrengslunum
á Skólavörðustígnum.
Menn skyldu því ekki
leika sér af því að standa
of fast á sínu — nema þeir
séu í Borgaraflokknum og
Óli Þ. Guðbjartsson í
dómsmálaráðuneytinu.
Allt öðru máli gegnir
um skatta. Skatturinn á
ekki að vera réttlátur eins
og lögin. Hann er til þess
að afla ríkinu peninga.
Það er því sjálfsagt að
greiða eins lítinn skatt og
hver kemst upp með og
nýta sér öll þau göt sem
skattkerfið býður upp á.
Reyndar verður að gæta
ákveðins hófs. Ef þú berst
mikið á og greiðir vinnu-
konuútsvar er hætt við að
vinnukonan hræki á eftir
þér. Þú mátt því ekki vera
of nánasarlegur við ríkis-
sjóð.
En um skattana gildir
svipað og um framhjáhald.
Það er í lagi að svíkjast um
en það getur verið slæmt
að láta koma upp um sig.
VINIR OFAR LÖGUM OG
TRÚNAÐARBROT
Þrátt fyrir að eðlilegt sé
að virða lög og rétt eru
menn ekki skuldbundnir
þessu tvennu, heldur virða
þeir lögin þar sem þau
vernda fólk. Ef við tökum
dæmi af vini þínum, sem
auðsjánlega er ekki í
ástandi til að keyra, þá er
rétt að taka af honum lykl-
ana að bílnum. Ekki vegna
þess að það er lögbrot að
keyra fullur heldur vegna
þess að hann getur slasað
sjálfan sig og aðra. Það er
því eðlilegt að ganga harðar
fram ef hann krefst þess að
aka um miðbæ Reykjavíkur
í síðdegisumferðinni en ef
hann ætlar að keyra á milli
tjalda uppi í sveit.
Eins og reglur þá er trún-
aður til þess að brjóta hann.
Þetta á alla vega við þegar
trúnaðarsamtalið byrjar á:
„Ég ætti ekki að segja þér
þetta, en ...“ þar sem sá
sem trúir þér fyrir málinu
hefði ekki átt að segja þér
frá því hefur hann sjálfur
brotið trúnaðinn. Málið
horfir dálítið öðruvísi við ef
mikið liggur við að trúnað-
ur sé haldinn, ef viðkom-
andi missir vinnuna, kon-
una eða eitthvað enn dýr-
mætara. Þá er sjálfsagt að
halda trúnaðinn en jafn-
framt er eðlilegt að reyna
að fá söguna frá öðrum. Ef
sá krefst ekki trúnaðar ert
þú ekki bundinn af honum.
Þar sem rætt er um vin-
skap skal bent á að það er í
lagi að stela unnustu besta
vinar síns. Menn skulu þó
gera sér grein fyrir að hann
verður ekki vinur manns á
eftir. En þar sem hætt er að
líta á konur sem eign karl-
manna er ekkert sem bann-
ar þetta lengur.
AÐ REKA OG VERA
REKINN
Ef þú ert yfirmaður er
heiðvirt að reka undirmann
þinn sjálfur. Ekki láta það
berast að það standi til. Það
á ekki að stinga menn í
bakið áður en ráðist er
framan á þá. Best er að
reka menn á föstudögum.
Þeir hafa þá helgina til að
jafna sig og það verður
minni hætta á að þeir geri
eitthvað sem þeir sjá eftir í
geðshræringarkasti. Til-
greina skal rétta ástæðu fyr-
ir uppsögninni svo framar-
lega sem það geri ekki sár-
indi viðkomandi óbærilegri.
Ef þú ert undirmaður sem
hefur verið rekinn skaltu
halda andlitinu, fara í
gönguferð og segja konunni
síðan tíðindin. Ekki sparka í
hundinn eða skella hurðum.
Farðu strax að leita fyrir
þér að annarri vinnu. Ekki
verða eins og Sturla Krist-
jánsson og lifa fyrir upp-
sögnina næstu mánuðina og
árin. Þó það sé erfitt að
kyngja því að hafa verið
rekinn áttu ekki annars
kost. Sama á við um at-
vinnuleit. Illu er best aflok-
ið.
Ef þú þarft að segja af þér
skaltu gera það strax. Ekki
réttlæta það sem þú gerðir.
Stefán Benediktsson freist-
aðist til þess þegar hann
dró framboð sitt til baka að
réttlæta lánið sem hann tók
sér frá Bandalagi jafnaðar-
manna. Heiður hans beið
hnekki.
AFSAGNIR OG
GJALDÞROT
Það getur líka verið klókt
að þráast við og segja ekki
af sér. íslenskir stjórnmála-
menn hafa sýnt fram á það.
Allt gleymist á endanum.
Og jafnvel þó þú verðir
neyddur til þess á endanum
þá getur verið betra að
spyrna við fótum. Upp-
reins æru Richards Nixon
byggist meðal annars á
því að hann hélt því alltaf
fram að hann hefði ekkert
rangt gert.
Ef þú ert gjaldþrota er
bara eitt sem þú getur
gert. Leitað nauðarsamn-
inga. Það er sama hversu
lítið þú getur boðið. Það
er betra en fá skellinn án
þess að gera neitt. Það er
ódrengiiegt að skrá allar
eigurnar á konuna. Þú
kemst upp með það en
heiðurinn bíður hnekki.
AÐ LOSA SIG VIÐ
KONUNA - OG BÖRN-
IN
Fyrir kvennabyltingu
var mun auðveldara að
losa sig við eiginkonuna.
Þá fluttu menn einfaldlega
að heiman, tóku bílinn en
skildu konuna eftir með
húsið. Nú þegar tvær fyr-
irvinnur eru á hverju
heimili er heimskulegt að
losa sig við konuna með
þessum hætti. Bæði er
óþarfi að sýna sektar-
kennd í jafn ríkum mæli
og eins er eðlilegt að taka
með sér úr hjónabandinu
það sem maður lagði til
þess. Leitið því eftir sann-
gjörnum skiptum. En þrátt
fyrir breytta tíma er það
enn svo að það er erfið-
ara fyrir karlmanninn að
taka með sér hluta af auð-
legð konunnar en það er
fyrir konuna að taka hluta
af ríkidæmi mannsins.
Ef börn eru í hjóna-
bandinu er rétt að leita
samkomulags um forræði
þeirra. Það skal forðast í
lengstu lög að leita til
barnaverndarnefndar. Það
vita þeir sem reynt hafa.
Og þó konan fái forræðið
skaltu ekki eftirláta henni
meiri eignir en þú tekur.
Það er eðlilegra að semja
um ríkulegri meðlög.