Pressan - 21.11.1991, Síða 34

34
FIMMTUDAGUR PRESSAN 21. NÓVEMBER 1991
HIN HEILÖGU
ÚTHVERFI
Á undanförnum árum hefur hvert málið rekið annað þar sem
íbúar úthverfanna hafa risið upp og mótmælt heimilum fyrir
fatlaða og fanga; einhverfa og geðveika; tónlistarskólum,
strætóstoppistöðvum, dælustöðvum og jafnvel stúdentum. Sum
þessara mála eru spaugileg en önnur, einkum þau sem beinast
gegn fólki, eru það ekki. Þar takast á sjónarmið fatlaðra og
heilagleiki úthverfanna.
..Þad sem fer mesl í tauy-
arnur á mér er aö á suma
líma <>!! lalad er um fjárskorl
1,1 heilbriydismála eru dýr-
uslu húsin í hænum keypt
undir svona slarfsemi. Af
hverju kaupa þessi félaifs-
samtök oíf stofnanir ekki luis-
næöi þar sem þad er ódýr-
ura? Mérfinnsl þella ekþi gád
pólilík. I nágrenni vid Ixiug-
arásveg eru mörg sumbýli og
með þessu áframhuldi fer
þella að verða algjörl spilala-
hverfi. Nú er húsið á 71 búið
að stundu lóml í murgu mán-
uði. uð sögri vegna viðgerðu.
en hvuð er verið að gera við?
Muður fær nákvæmlega ekki
að vita neill hvað er að gerasl
þarna. f upphafi vur stofnað
sambýli, en það gekk ekki. og
þá var því breytl í lokaða
deild án þess að um það væri
laluð nokkurn hlut."
Þessi orð eins íbúans við
LaugarásveK í Reykjavík eru
ef til vill lýsandi um viðhorf
fólks Ragnvart sambýlum ein-
staklinga í borginni, en um-
ræðan um þau málefni er
mjög í brennidepli í fjölmiðl-
um um þessar mundir vegna
sambýlis fatlaðra í Þverárseli.
Elsta dæmi um sambýli í
Reykjavík er frá 1973 þegar
Kleppsspítali hóf rekstur sér-
stakrar deildar í húsinu núm-
er 71 við Laugarásveg. íbú-
arnir í nágrenninu töldu sam-
býlið ekki eiga rétt á sér í
hverfinu og vildu það burt.
,,Það gengu undirskrifta-
Jóhönnu Siguróardóttur fé-
lagsmálaráöherra hefur verió
stefnt vegna Sæbrautar 2.
„Mér finnst leiöinlegt vió
þessi mél þegar fólk er að búa
sér til eigin skilgreiningu á því
hvaó sé viðeigandi og hvaó
ekki," segir Þorbjorn Brodda-
son.
listar og það voru haldnir
fundir um málið og svo fram-
vegis. Dagblöðin frá þessum
tima eru full af mótmæla-
greinum og þá voru þung orð
látin falla," segir hjúkrunar-
fræðingur á Kleppi sem rifjar
upp mótmæli íbúanna.
Með tímanum þögnuðu
óánægjuraddirnar í hverfinu
og ekki hefur borið á vanda-
málum síðan sem ekki hefur
mátt leysa, að sögn hjúkrun-
arfræðingsins. Annar ibúi við
götuna segir:
„Ég hef aldrei haft neitt
önæði af þessari deild, enda
veit maður ekkert hvað um
er að vera þarna, ekki frekar
en hjá öðrum nágrönnum i
hverfinu. Ég skil ekki fordóm-
ana gagnvart þessum sam-
býlum endalaust."
ERUM VIÐ EINS
OG APARNIR?
Það er stundum talað um
territoríalisma í mannfræð-
inni. Isminn birtist meðal
annars hjá öpum í því að þeir
helga sér landsvæði og verja
það siðan með kjafti og klóm.
Með reglulegu millibili fara
þeir að mörkum landamæra
sinna og láta öllum illum lát-
um framan í aðra apa sem
standa hinum megin landa-
mæranna og þannig ítreka
þeir hver fyrir öðrum hvar
landamærin liggja. Manni
virðist mannskepnan ekki
vera ólík dýrum eyðimerkur-
innar að þessu leyti frekar en
öðru þegar höfð eru í huga
mótmæli fólks við innflutn-
ingi öðruvísi einstaklinga,
fyrirtækja eða stofnana í
hverfi þeirra. Mótmælin gegn
sambýlunum eru angi af
sama meiði, en þau stafa oft-
ast af ótta við breytingar á
rikjandi ástandi, einangrun-
arstefnu gagnvart óþægilegu
áreiti, fáfræði og illa grund-
aðar upplýsingar. Yfirleitt
leiðir timinn í Ijós að breyt-
ingarnar voru ekki óyfirstíg-
anlegar.
RÆÐUR HROKI FERÐINNI
HJÁ AÐSTANDENDUM
SAMBÝLANNA?
Árið 1985 reis mikil mót-
mælaalda meðal ibúa í ná-
grenni og við Laugateig gegn
sambýli á vegum Verndar í
húsinu númer 19 fyrir fyrr-
verandi fanga og einstaklinga
sem átt höfðu við vímuefna-
vandamál að etja. Þá fór
einnig af stað meiriháttar
undirskriftasöfnun gegn sam-
býlinu og haldnir voru mót-
mælafundir meðal íbúanna.
Ingibjörg (jeslsdóttir var á
móti sambýlinu í upphafi og
mótmælti kröftuglega.
„Mótmæli okkar ibúanna
stöfuðu fyrst og fremst af ótta
við það sem við þekktum
ekki. Sambýlið kom óvænt
inn í hverfið og án þess að
það væri kynnt fyrir íbúun-
um. Ég var á móti þvi í upp-
hafi en síðar bentu margir
mér á staðreyndir varðandi
málið og fræddu mig um þá
hluti sem ég vissi ekki. því
óttinn stafaði af fáfræði. Enda
hefur tíminn leitt í Ijós að það
hefði enginn þurft að bera
kvíðboga fyrir sambýlinu.
Það stingur ekki á neinn hátt
í stúf í hverfinu. íbúar þess
eru bara eins og hver önnur
fjölskylda og maður tekur
ekkert frekar eftir þessari
fjölskyldu en öðrum," segir
Ingibjörg Gestsdóttir. Undir
þetta tekur annar íbúi við
Laugateig, en segir að mót-
mælin hafi að verulegum
hluta grundvallast á hroka
þeirra, sem að sambýlinu
stóðu, í garð íbúanna.
„Ég get ekki svarað því
hvort um hroka af okkar
hálfu hafi verið að ræða í
upphafi þvi ég var ekki kom-
inn til sögunnar hjá Vernd þá,
en við litum svo á að þessu
fólki væri lífsnauðsynlegt að
vera innan um annað fólk ef
það ætti að geta starfað eðli-
lega í þjóðfélaginu í framtíð-
inni. Reyndin hefur líka orðið
sú og vandamálin, sem allir
voru svo hræddir við í upp-
hafi, hafa ekki látið á sér
kræla," segir Birgir Kjartans-
son, formaður Verndar.
LEIÐINLEGT AÐ
HORFA UPP Á ÞESSA
AUMKUNARVERÐU
EINSTAKLINGA
Minnisstætt er hið svokall-
aða Sæbrautarmál, sem kom
upp fyrir um tveimur árum
þegar komið var á fót sambýli
fyrir einhverfa í húsi númer
2. Þar risu íbúar upp á aftur-
fæturna og mótmæltu kröft-
uglega og kröfðust þess að
sambýlið yrði flutt burt úr
hverfinu. (luðrún Sverrisdóll-
ir hjúkrunarfræðingur, sem
býr á Sæbraut 3, segir í grein
sinni, sem birtist í Morgun-
blaðinu 30. maí 1990. að
áhyggjur foreldra barnanna
hafi verið fluttar yfir á íbúana
í hverfinu og nú sé heimilum
þeirra haldið í heljargreipum
enda skipti nábýli við aðra
þessa ofvirku einstaklinga
ekki máli. Hegðun þeirra
sýni að þeir þurfi stórt af-
markað svæði, sem fullnægi
hreyfiþörf þeirra, og nóga
hreyfingu fái þeir ekki innan
þeirrar girðingar sem reist
hafi verið umhverfis húsið og
því sæki þeir í garða ná-
grannanna. Þeir þurfi svæði
þar sem hljóð þeirra heyrist
ekki milli húsa og kynferðis-
legar athafnir þeirra sjáist
ekki úr næstu húsum og göt-
um. Það hafi komið fyrir að
þeir hafi gert þarfir sínar á
götuna fyrir framan aðra
íbúa hverfisins, komið alls-
naktir inn á heimili i götunni
og svo framvegis. Guðrún og
eiginmaður hennar, Guð-
mundur J. Guðjónsson lækn-
ir, höfðuðu mál gegn félags-
málaráðherra, Jóhönnu Sig-
urðardóllur. vegna sambýlis-
ins og er það mál enn fyrir
dómstólum.
„Sambýlið hefur aldrei
snert mig eða truflað á neinn
hátt, ekki þannig að orð sé á
gerandi. Mér skilst að gæslan
hafi verið aukin til muna á
heimilinu og ég held að fólk
verði ekki svo mikið vart við
vistfólkið, ekki ég að minnsta
kosti," segir Ari Ólafsson í
húsinu númer 8. Annar íbúi
við Sæbraut segir að málið sé
og hafi frá upphafi verið mjög
viðkvæmt og ekki heppilegt
að fjalla mikið um það í fjöl-
miðlum.
ERU FATLAÐIR
UMHVERFISVANDAMÁL?
Þverárselsmálið er nýjasta
dæmið um málefni fatlaðra í
Reykjavík. Þar kröfðust íbúar
þess að málið yrði lagt fyrir
byggingarnefnd Reykjavíkur,
eins og lög kveða á um þegar
setja á á fót stofnanir í íbúðar-
hverfi. Á það féllst borgar-
stjórn og niðurstaða bygging-
arnefndar var á þá lund að
sambýlið bryti í bága við
skipulag við götuna. Þá hefur
umhverfisráðuneytið verið
beðið að skera úr um rétt-
mæti túlkunar byggingar-
nefndar í þessu máli.
„Mér finnst leiðinlegt við
„Nagrannar í Stuðlaseli tóku é
móti okkur meó kaffi og kök-
um árið 1987 og hafa gert sið-
an á hverju ári," segir Ásta
Maria hjá Svæðisstjóm fati-
aðra.
þessi mál þegar fólk er að búa
sér til eigin skilgreiningu á
þvi hvað sé viðeigandi og
hvað ekki, hvaða fólk megi
vera hér eða þar og hverjir
ekki. í rauninni segir leiðari
Morgunblaðsins á miðviku-
dag í síðustu viku allt sem
segja þarf í svona málum. Þar
segir höfundur að ef meiri-
hluti borgarstjórnar telji að
orðalag í lögum og reglu-
gerðum um þetta efni kalli á
slíka málsmeðferð, sem hún
hafi nú fallist á, séu það eðli-
leg viðbrögð meirihlutans að
hann beiti sér fyrir breyting-
Nágrannarnir vilja ekki hafa fatlaða i götunni.