Pressan - 21.11.1991, Blaðsíða 36

36
FIMMTUDAGUR PRESSAN 21. NÓVEMBER 1991
smact
letrið
Ef trúa mé helmingnum af
þvi sem Einar Oddur Kristjéns-
son segir getur þjóðin búið sig
undir að leita sér aö vinnu é
næstu misserum. Ekki þar fyrir
að það verði nokkuð að fé. Það
verður ekkert að hafa. En þaö
er gott fyrir sjélfsvirðinguna og
stoltið að leita samt. Það er
óhollt að gefast upp.
En hvað þarf að passa upp á
þegar sótt er um vinnu?
I fyrsta lagi é umsækjandinn
að gæta þess vel að ekki sjéist
i húðflúr.
I óðru lagi é hann að né augn-
sambandi við starfsmanna-
stjórann.
i þriðja lagi é hann að halda
sér vakandi út viðtalstimann.
I fjórða lagi é hann að brosa a
réttum stöðum og sýna áhuga.
Ef fólki reynist erfitt að muna
hvað það é að gera isvona við-
tölum er liklega auðveldara að
leggja é minnið hvað það é ekki
að gera.
Það á ekki að léta lappirnar
upp á borð.
Það é ekki að tala um pólitik
eða fótbolta.
Það é ekki að skilja tyggjóið
sitt eftir é eða undir borði við-
mælandans.
Það é ekki að vera i hvitum
sokkum.
Það é ekki að ræða um eigin
lyfjanotkun, vera með skart-
gripi, hlæja viðstöðulaust og
ekki borða indverskan mat
kvöldið éður.
Þetta eru einfaldar reglur
sem flestum ætti að reynast
auðvelt að halda. Þótt þær skiti
sjélfsagt engum atvinnu vegna
bágs tiðarfars tryggja þær að
viðkomandi standi sig vel i at-
vinnuleitinni.
Raunhaefar leiðir til að fé at-
vinnu eru hins vegar allt annars
staðar. Best er að fara é
frönskunámskeið eða læra
þýsku. Effram heldursem horf-
ir verða helstu atvinnutækifær-
in einhvers staðar utan islenska
málsvaeðisins.
Önnur leið er að fara bara i
nám einhvers staðar erlendis.
lifa é námslánum og vona að
komin verði betri tið þegar
néminu lýkur Fólk getur til
daemis farið i kvikmyndaném
eins og Jón Óttar Ragnarsson.
TVÍFARAKEPPNI
PRESSUNNAR — 21. HLUTI
Enn koma tvifarar sem valið
hafa sérsvipaðar brautir, — og
þó. Magnús Jónsson veður-
fræðingur hefur stigið i vaang-
inn við pólitikina og sömuleiðis
David Duke, fyrrum aaðsti-
prestur Ku Klux Klan, sem
bauð sig fram til fylkisstjóra i
Louisiana. ÚtHtið og pólitikina
eiga þeir sameiginleg og einn-
igþað að hvorugur nýtur neins
sórstaks stuðnings forystu-
manna flokka þeirra. En fortiöin
er ólik David lét hatur sitt
bitna i hörundsdökkum en
Magnús laetur rigna yfir baeði
rittiáta og rangíáta. En hvað
sem segja mé um innrmtiö er
útlitið eins. Skandinaviskt yfir-
bragð, hé kinnbein, möndlu-
laga augu og Hf i hértoppnum.
Eini sjáanlegi munurinn er aö
Magnús brosir en David ekki,
enda nýbúinn að tapa kosning-
um.
(C
orðið oð ketfo'it/
Gera má ráð fyrir að hundruð
íslendinga þjáist af kynlífsfíkn
á háu stigi. Ert þú einn þeirra?
Þú ekur niður Laugaveginn
og á móti þér gengur gullfal-
leg stúlka/strákur. Þú snýrð
væntanlega höfðinu um leið
og þú ekur framhjá henni/
honum. En farir þú annan
rúnt til að skoða hana/hann
aftur, og jafnvel þriðja rúnt-
inn, eru góðar líkur á að þú
sért kynlífsfíkill.
Ef þú stundar sjálfsfróun
oftar en þrisvar á dag, og það
jafnvel á stöðum utan heimil-
is, eins og til dæmis á vinnu-
stað eða í bílnum, ertu að öll-
um líkindum kynlífsfikill.
Hafir þú meiri löngun til að
eiga kynferðisleg samskipti
við gleðikonur, eða konur/
karlmenn í kjölfar skyndi-
kynna á skemmtistöðum, en
konu/karl að undangengn-
um persónulegum kynnum
ertu að öllum likindum kyn-
lífsfíkill.
Hugtakið kynlífsfíkill er til-
tölulega nýtt af nálinni en
þessi fíkn er nú flokkuð sem
fjölskyldusjúkdómur á ekki
ólíkan hátt og til dæmis spila-
fíkn eða alkóhólismi. Rann-
sóknir á sjúkdómnum hófust
fyrir alvöru í Bandaríkjunum
á sjötta áratugnum og nú eru
þar til samtök fólks sem glím-
ir við þennan vanda. Samtök
þessi eru byggð upp á svipað-
an hátt og AA-samtökin,
þ.e.a.s. þeir sem hafa reynslu
af vandamálinu miðla hver
öðrum af reynslu sinni og
reyna þannig að ná tökum á
fíkninni.
Þekktasti vísindamaður
sem stundað hefur rannsókn-
ir á kynlífsfíkn er dr. Patrick
Carnes. Hann segir m.a. i bók
sinni ,,()ut of theshadow": ,,A
meðan samfélag okkar er að
þróast meira í átt til frjáls-
lyndari afstöðu til kynlífs-
hegðunar erum við enn á
þeirri skoðun að umfang
hegðunarinnar sé persónu-
legt mál hvers og eins. Eyrir
fíkilinn hins vegar er ekki um
neitt val að ræða. Ekkert val.
Fíknin ræður ferðinni. Að
fíklar hafi enga stjórn yfir
kynlífshegðun sinni er nötur-
leg staðreynd að sætta sig
við, þegar í slóð fíkilsins
liggja eyðilögð hjónabönd og
foreldralaus börn, eða það
sem verra er; fórnarlömb
kynferðisglæpa."
Hérlendis var gerð tilraun
til að koma á fót samtökum
kynlífsfíkla fyrir fáeinum ár-
um. Báru samtökin heitið SA
eða Sexaholic anonymous
(Nafnlausir kynlifsfiklar). Þau
lognuðust þó fljótt út af. Sam-
kvæmt tölfræðiútreikningum
í Bandaríkjunum þjást um
3—5% íbúa af þessari fíkn en
yfirfært á ísland mundi það
vera á bilinu 7—10.()()()
manns.
,,Ég kynntist einu sinni
stúlku sem átti við þetta
vandamál að stríða," segir
rúmlega þrítugur karlmaður
sem ekki vill láta nafns getið.
,,Við höfðum setið saman við
borð á kaffihúsi nokkra stund
þegar hún spurði hvort ég
væri ekki til í að koma í smá-
bíltúr og spjalla. Við rúntuð-
um um í stutta stund og ég
bauð henni síðan með mér
heim í kaffi. Við vorum varla
komin heim til mín þegar
hún spurði mig blátt áfram
hvort ég væri ekki til í að
koma í rúmið með sér.
Ég var fljótur að slá til og
við áttum saman góða nótt.
Daginn eftir var hún komin
til mín í heimsókn í sömu er-
indagjörðum. Og áður en ég
vissi af var ég búinn að láta
hana hafa lykil að ibúðinni
minni og hún beið mín dag-
lega þegar ég kom heim úr
vinnunni. Sum kvöldin hafði
hún orðið sér úti um klám-
spólur og var alltaf til í slag-
inn. Allan timann var okkur
fullkomlega Ijóst að við höfð-
um í raun og veru engan
áhuga hvort á öðru fyrir utan
það að vera i rúminu. Eftir
mánuð eða svo var ég alveg
búinn að fá nóg og fannst
þetta orðið ógeðfellt, því ég
hafði engan áhuga á þessari
stúlku eftir að við höfðum
lokið okkur af í hvert skipti.
Ég tók því af henni lyklana og
það virtist ekki hafa nein
veruleg áhrif á hana. Ég var
feginn að losna úr þessu, mér
liggur við að segja víti."
ÁHÆTTUHÓPAR
OG EINKENNI
Líkt og um alkóhólismann
gerir kynlífsfíknin ekki upp á
milli manna hvað varðar stétt
og stöðu. Rannsóknir hafa þó
sýnt fram á að fólki sem elst
upp við tilteknar kringum-
stæður er hættara en öðrum
við að verða kynlífsfíkninni
að bráð. Þannig virðist þeim
er orðið hafa fyrir kynferðis-
legri áreitni eða misnotkun i
æsku hættara við að verða
fíkn þessari að bráð en öðr-
um.
í máli Patricks Carnes kem-
ur fram að leiðin til að skilja
kynlífsfíkla felst i því að bera
þá saman við aðra fíkla. s.s.
alkóhólista eða spilafíkla.
„Tengsl alkóhólistans við
áfengi eru honum mikilvæg-
ari en tengslin við vini, fjöl-
skyldu og atvinnu. Þetta sam-
band þróast að því marki að
áfengi verður nauðsynlegt til
að honum finnist hann eðli-
legur. Það sama gildir með
kynlífsfíkla.
Fiklarnir fara í gegnum
stigvaxandi þróun þar sem
þeir fjarlægjast meir og meir
raunveruleika vinahópsins,
fjölskyldunnar og atvinnu
sinnar. Huldulíf þeirra verður
raunverulegra en daglegt líf
þeirra. Það sem fólk sér er
blekking, aðeins fikillinn
þekkir skömmina sem fylgir
því að lifa tvöföldu lífi, það er
Lf)á
Hér a' eftir er sýnishorn
spurninga sem kynlífsfíklar
geta svarað og reynt þannig
að staðsetja sjúkdóminn.
Spurningalistinn er engan
veginn tæmandi en gefur vís-
bendingar um eð/i sjúkdóms-
ins.
1. Finnst þér kynlifshugsan-
ir eda -athafnir skapa vanda-
mál i lifi þinu?
2. Hafa kynlifshugsanir
truflað starfsgetu þina, txf. i
vinnu eða námi?
3. Óttast þú að kynferðis-
legar langanir eða athafnir séu
vilja þinum yfírsterkari?
4. Heldurðu stundum að þú
sért eina persónan sem hefur
að segja í raunveruleikanum
og sínum eigin heimi."
ÞRJÚ STIG FÍKNAR
Kynlífsfíkn er í grófum
dráttum skipt í þrjá flokka,
eða stig.
Fyrsta stig:
1. Sjálfsfróun oftar en þrisv-
ar til fjórum sinnum daglega.
Hann/hún læsir hurðinni á
skrifstofunni sinni, fer á kló-
settið eða út í bílinn sinn í
þessum erindagjörðum. Fík-
illinn stendur í þeirri mein-
ingu að hann sé sá eini sem er
svona heltekinn.
2. Venjulegt samband fólks
af gagnstæðu kyni. Þunga-
miðja sambandsins er kynlíf
og fyrir það fórnar hann öðr-
um mikilvægum þáttum sam-
bandsins.
3. Klámblöð/klámmyndir.
Dvalið langtímum saman í
vissar kynlifshugsanir eða
tekur þátt i ákveðnum kynlifs-
athöfnum?
5. Hefurðu reynt að stjórna
eða stöðva algerlega kynlifs-
athafnir eða -hugsanir?
6. ímyndarðu þér kynfíf eða
kynlifsathafnir, fróarðu þér
eða tekurþátt i kynfífsathöfn-
um til þess að flýja, afneita
eða deyfa tilfinningar þinar?
7. Hefurðu samfarir við fé-
laga þinn jafnvel þótt hann/
hún sé veikur?
8. Stundarðu sjálfsfróun eft-
ir kynmök?
9. Tekurðu sjálfsfróun fram-
yfir kynmök?
10. Hefurðu misst vinnu eða
átt á hættu að missa vinnu
verslunum sem selja klám-
blöð. Fer oft á myndbanda-
leigur til að nálgast bláar
myndir.
4. Sækist eftir tilfinninga-
lausu sambandi við gleðikon-
ur. Margar gleðikonur munu
vera kynlífsfíklar.
Annað stig:
1. Flassarar (frakkafeykjar).
þeir keyra um með buxurnar
á hælunum í von um að ein-
hver sjái. Eru við margvísleg-
ar kringumstæður með opna
klauf á almannafæri. Nota
hálfgegnsæjar sundskýlur.
2. Gluggagægjar, þeir eiga
það til að standa tímunum
saman á gægjum í þeirri von
að sjá t.d. nakinn kvenlík-
ama.
3. Þeir sem stunda svoköll-
uð dónasímtöl, þar sem
menn hringja í ókunnugt fólk
og hafa í frammi margskonar
vegna kynlifshegðunar?
11. Hefur mikilvægt sam-
band i Hfí þinu tekið enda sök-
um vanhæfni þinnar til að
hætta kynlifsiðkun utan þess
sambands?
12. Verðu tima með fölki
sem þér hvorki likar við né
virðir i von um að komast i
rúmið með þvi?
13. Stundarðu sjáHsfróun á
meðan þú ekur um?
14. Heldurðu að þú yrðir
hamingjusöm/samur efþú að-
eins hefðir nógu mikið kynlíf
eða rétta kynlrfsfélaga?
15. Uppfífírðu tómleika og
skömm eftir kynlrfsathafnir
eða kynlifsdraumóra?
hátterni, s.s. stunur og annaö
sem fylgir kynmökum.
Þriðja stig:
Það sem einkennir ein-
staklinga sem þjást af kynlífs-
fíkn á þessu stigi er að þá er
fikn þeirra á beinan hátt farin
að bitna á öðrum í formi
margskonar ofbeldis og mis-
notkunar.
1. Nauðgun og kynferðis-
leg misnotkun barna eru al-
þekktar hjá þeim sem eru
kynlífsfíklar á háu stigi. Ekki
eru þó allir nauðgarar kyn-
lífsfíklar, en sumir kynlífsfíkl-
ar nauðgarar.
Ekki er sjálfgefið að menn
þróist kerfisbundið frá fyrsta
stigi til hins þriðja. Einstakl-
ingur getur hæglega fundið
einkenni allra stiganna.
Björn E Hafberg