Pressan - 23.04.1992, Side 30

30
FIMMTUDAGUR PRESSAN 23. APRÍL 1992
þvingaður til að fara út... en
hann gekk.“
Að því loknu lokuðu þeir inn-
gangi, brutu eldspýtu í læsing-
unni og hengdu út rauðan fána
byltingarinnar. Það liðu nokkrar
klukkustundir þar til lögreglan
fékk skipun um að bijóta niður
hurðina, en tíminn var notaður til
að hringja í fjölmiðla og aðra til
að vekja athygli á ástandi náms-
manna annars vegar og áróðri
byltingarinnar hins vegar. „Við
vorum líka búnir að koma okkur
upp tvöfóldu kerfí ef klippt yrði
á símann. Úti fyrir stóðu fimm
námsmenn sem ekki fóru með
okkur inn. Þeir dreifðu flugritum
með áróðri, áttu að hafa sam-
band heim og höfðu þá fúnksjón
að vera rödd okkar út á við ef
eitthvað færi úrskeiðis."
Einstakir séntilmenn á ferð
I<»4.1

Fyrir rúmum tveimur áratugum réðust ellefu ungir menn til inngöngu í sendiráð íslendinga í
Stokkhólmi. Starfsmenn voru „fjarlægðir“, áróðri um lakar aðstæður íslenskra námsmanna
dreift til fjölmiðla og opinberra aðila og rauður fáni byltingarinnar dreginn að húni. Aðgerðin
vakti mikla hneykslun hérlendis og mennimir sættu harðri gagnrýni. PRESSAN rifjar upp
ástand námsmanna, titring byltingarinnar og
hittir fyrir nokkra sendiráðstökumanna.

'lslándsk
bör jadc i StockhoJm
Ambawaden ockuperad
f V* ■’*«*** ****** f fc-4—» -V W*t ,•
U .... *<•■: «* «094.*
- „f - *«■» ►»—« ■—-V( Uh-A*
«*•>»»-** í-í ks*WU -i,. i,.h- *■. f,
.. ,i -*«.-«•- JnMW >*»
'‘*M*jl*i* ‘t - W-i
xasafcjsaag
•r-i,---------
Eldheit hugmyndafræði
vinstrihreyfingarinnar er hjákát-
leg nú í ljósi þeirra breytinga
sem átt hafa sér stað hin síðari ár.
Hún heyrði hins vegar til alvöru-
mála fyrir tveimur áratugum
þegar stúdentabyltingar voru í
algleymingi og barist var fyrir
bættum kjörum manna og
kvenna sem bjarga átti ffá arð-
ræningjum og aurasálum. Evr-
ópa skalf af æstum ungmenna-
hreyfingum sem báru rauðan
fána byltingarinnar, sem aldrei
varð að vemleika. Sósfalisminn
var trú þeirra sem hann aðhyllt-
ust og gaf kraft til aðgerða.
Sendiráðstakan í Svíþjóð 1970
bar þetta rauða formerki og var í
anda síns tíma þótt tilgangurinn
fælist fyrst og ffemst í baráttunni
um bætt kjör íslenskra náms-
manna.
Það var 20. apríl það ár sem
16 ungmenni fóm leyniför að
sendiráði Islendinga með það
fyrir augum að yfirtaka það og
vekja með því athygli á lökum
aðstæðum námsmanna. Það
vom allir sammála um kröfur
um hærri námslán, en leiðir
skildi þegar farið var að tala um
aðferðir til að ná settu marki.
Þeir róttæku sáu stúdentapólitík-
ina samofna hagsmunabarátt-
unni allri og vildu standa með
verkalýðnum í andstöðu hans
við kúgun borgarastéttarinnar.
Hófsamari námsmenn vildu hins
vegar einangra lánamálin og
neituðu að fylgja hinum eftir. Af
tækni. Stokkhólmsstúdentamir
þóttu íhaldssamari og var ekki
treyst til þátttöku. Þeir fengu því
ekki veður af yfirtökunni fyrr en
í fjölmiðlum síðla dags er allt var
um garð gengið.
„Vinstrihreyfingin var partur
af þessu en námslánin vom aðal-
málið, menn vom orðnir mjög
aðþrengdir. Ég var ekkert póli-
tískt virkur en fannst sjálfsagt

' ■
■ ■

Mynd af sendiráöstökunni
var kosin besta forsíöa mán
aöarins á Dagens Nyheter.
Sendiráðstökumennirnir leiddir út í lögreglu-
bíl eftir tveggja klukkustunda viöveru í sendi-
ráölnu.
sammala um að gera og þótti
eðlilegt.“

þeim sökum varð til ákveðinn
klofningur, en baráttuglöðum
þótti borgaralegt og hallærislegt
að marsera um með mótmæla-
spjöld.
Samband íslenskra náms-
manna erlendis (SÍNE) hafði
hvatt til baráttuaðferða sem
vektu athygli og hugmyndinni
um sendiráðstökuna var hrint í
framkvæmd. 40-50 manns
stóðu á bak við áhlaupið en ein-
ungis 11 réðust til inngöngu.
Kenndu skörungshátt í áróð-
urstækni
Tveir hópar gengu
harðast fram, Upp-
salastúdentar og
Gautaborgarstúdent-
ar. Þama var að finna
eldheita kommúnista
en hópamir voru þó
ekki einsleitir hvað
varðaði hugmynda-
ffæði eða stjómmála-
skoðanir. Þeir rauð-
ustu hvöttu hina til Hrafn Gunnlaugsson aðhylltist hófsam-
daða og kenndu skör- arj öf| fordæmdi aðgeröina.
ungshatt 1 aroðurs-
Aögeröin vár skipulögö út í ystu æsar og farin haföi veriö njósnaför áöur.
Menn höföu einnig undlr höndum skissur af sendiráöinu.
mál að fara. Við sem vorum
grænir í pólitíkinni vomm bara
teknir í gegn,“ segir Hjálmtýr
Vilhjálmsson Heiðdal kvik-
myndagerðarmaður, sem ljós-
myndaði atburðina og tók upp á
segulband.
„Maður var í svolítið sér-
kennilegu ástandi, en ég man þó
eiginlega allt ferlið. Við keyrð-
um á gömlu rúgbrauði í gegnum
Svíþjóð frá
Gautaborg til
Uppsala og í
þetta fóru
n o k k r i r
spennudag-
ar. Frá Upp-
sölum fórum
við með lest
til Stokk-
hólms en
nóttina áður
sváfum við á
hörðum tré-
b o r ð u m .
Maður var
spenntur en
þó ekkert
hræddur og
þetta var
nokkuð sem
allir vom
Njósnaför í sendiráðið
Aðgerðin bar keim af vinnu-
brögðum skæmliða og hvert
skref var vandlega skipulagt.
Nokkrir vom sendir í njósnaför
inn í sendiráðið til að skoða að-
stæður, en hópurinn hafði undir
höndum skissur og teikningar af
innréttingum og húsinu sjálfu.
Rétt fyrir aðförina hittust hóp-
amir og síðasta æfingin var hald-
in þar sem endanlega var farið
yfir hlutverk hvers og eins.
Rauði byltingarfáninn var hafður
með í för en lögð var sérstök
áhersla á að ekki mætti koma til
átaka og hafði lögfræðingur farið
með jreim yfir öll smáatriði.
„Við vissum að við þyrftum
að hafa gott skipulag ef við ætl-
uðum að hafa í frammi einhver
mótmæli þar sem við ætluðunr
að ná ffam árangri,“ segirArthúr
Ólafsson myndlistarmaður, sem
búið hefur í Svíþjóð ffá því hann
lauk námi og býr nú í Gautaborg.
Hann hefur gert fjölda mynd-
verka fyrir opinbera aðila, skrif-
að í þarlend blöð og fengið styrki
til bókaútgáfu. Hann var einn
jreirra heitu og harðari byltingar-
sinni en flestir.
„Á þessum tíma höfðu nárns-
menn ekki mikla möguleika á að
gera grein fyrir málstað sínum
og þarafleið-
andi áleit þessi
hópur að það
yrði annað-
hvort að duga
eða drepast.
Það var
vinstrisinnað-
ur og bylting- Björn Magnús Arnórsson
arkenndur hagfræöingur hélt svo sköru-
tónn í þessu, lega ræöu á fullveldisdaginn
en það voru þennan sama vetur aö Hann-
kjör náms- es Hafstein sendiráösritari
manna sem gekk út.
sett voru á
oddinn og engin klár ideólógísk
afstaða sem sameinaði hópinn.“
Björn Magnús
Arnórsson, hag-
fræðingur hjá
BSRB, var meðal
tökumanna og
hafði haldið svo
skörulega ræðu á
fullveldishátíð
þennan sama vetur
að Hannes Haf-
stein gekk út.
Bjöm aðstoðaði
við að hengja út
fánann rauða til
merkis um að að-
gerðin hefði
heppnasL
„Ég hef haft
samskipti við
Hannes á seinni
tímum og það hef-
ur farið ljómandi
vel á með okkur.
Við vomm hins
vegar ekki vinir á
Sendiráðsritara hjálpað út
Ráðist var til atlögu klukkan
ellefu að morgni hins tuttugasta.
Hópurinn hafði æft hvemig hann
myndi fylgja Haraldi Kröyer
sendiherra út, en Haraldur hafði
hins vegar bmgðið sér til Finn-
lands og var því fjarri góðu
gantni. Þegar inn kom var starfs-
fólki bent að ganga úr húsi en
sendiráðstökumenn hittu fyrir
Hannes Hafstein, þáverandi
sendiráðsritara, sem neitaði að
fara sjálfviljugur.
„Við studdum hann út svo
hann færi sérekki að voða,“ seg-
ir Hjálmtýr. „Við vissum af ofni
fyrir aftan hann og hann hefði
því getað slasast ef hann hefði
streist á móti. Hann var auðvitað
þessum ámm og ég fór óskap-
lega í taugamar á honum.
Ég hef stundum gantast með
það að þegar ég sótti um starf hjá
verkalýðshreyfingunni, fljótlega
eftir að heim kom, átti Einar Ol-
afsson, fyrmm formaður Fram-
sóknarflokks, að hafa sagt þegar
farið var yfir umsóknir: „Ef
maðurinn hefur haft burði til
þess að taka sendiráð hlýtur hann
að hafa burði til einhvers ann-
ars.“ Og þar með var ég ráðinn.
Það var tekið viðtal við lög-
reglustjóra Stokkhólms á sínum
tíma og hann gaf út þá yfirlýs-
ingu að þama hefðu einstakir
séntilmenn verið á ferð.“
Fjölmiðlamóðursýki á Islandi
Ellefumenningamir voru
handteknir og færðir á lögreglu-
stöðina. Þar dvöldu þeir fjóra