Pressan - 10.09.1992, Qupperneq 22

22
FIMMTUDAGUR PRESSAN 10. SEPTEMBER 1992
E R L E N T
um þessar mundir. Margir vilja beita gamaldags aðferðum og fara í allsherjarstríð, en aðrir telja að slíkt skili litlum árangri og
vilja leyfa eiturlyfjaneyslu...
Lögregla handtekur eiturlyfjaneytendur í Frankfurt. Meðaltals karlkyns fíkill fjármagnar 37,5 af neyslu
sinni með eiturlyfjasölu, en 39,3 prósent með öðrum glæpum. Meðaltals kvenkyns neytandi fjármagnar
34,8 prósent af neyslunni með eitursölu, 17,1 prósent með glæpum en 29,8 prósent með vændi.
Á hverju ári bætast 90 þúsund
ný eiturlyfjamál í skjalasöfn lög-
reglu í Þýskalandi. Meira en 2.000
fíkniefnalögreglumenn handtaka
á hverjum degi um það bil 250
manns fýrir eiturlyfjabrot. Á síð-
asta ári voru næstum 15 tonn af
fíkniefnum gerð upptæk. Þetta
virðist samt ekki bjarga neinum.
öll þessi fyrirhöfn, þetta erfíði,
virðist ekki skila miklum árangri.
Eiturlyfjaneytendum fjölgar
stöðugt. Framboðið af fíkniefnum
eykst. Dauðsföllum vegna eitur-
lyfjaneyslu fjölgar. Á síðasta ári
voru þau 2.120. Frá ársbyrjun til
júníloka 1992 voru þau 1.180.
Svipaða sögu er að segja í öðrum
Evrópulöndum og í Bandaríkjun-
um.
Það eru ekki bara gamlir
vinstrisinnar og óðir frjálshyggju-
menn sem ræða um þann kost að
„lögleyfa“ fíkniefni, heldur virðu-
legir embættismenn, pólitíkusar,
læknar og lögregluforingjar —
jafnvel þeir sem sjálfir starfa við
að elta uppi fíkniefnaglæpamenn.
í þeim hópi eru til dæmis lög-
reglustjórarnir í Dortmund og
Bpnn, aðalsaksóknarinn í Frank-
furt og borgarstjórinn í Hamborg,
sem er ein af eiturlyfjaháborgum
Þýskalands. Skoðanakönnun sem
gerð var í Hamborg leiddi í ljós að
helmingur lækna sem þar starfa
var hlynntur því að ríkið sæi um
að dreifa eiturlyfjum.
Á sama tíma hefur stjórn
Helmuts Kohl lýst þeirri ætlun
sinni að efla baráttuna gegn eitur-
lyfjum. Kohl hefur skipað innan-
ríkisráðherranum, Eduard Lintn-
er frá Bæjaralandi, að láta hart
mæta hörðu. Lögreglan mun víg-
búast fremur en orðið er og hún
fær rýmkaðar heimildir til að
sniðganga ýmsar réttarreglur í
baráttunni gegn eiturbölinu. Að-
ferðirnar eru semsagt ekki ósvip-
aðar og var beitt með góðum
árangri gegn hryðjuverkamönn-
um Rauðu herdeildanna, en nú
eins og þá heyrist sú gagnrýni að
slíkt háttalag brjóti í bága við lýð-
ræðisreglur og mannréttindi.
Vandinn er bara sá að svipað
allsherjarstríð gegn fíkniefnum
hefur verið reynt í Bandaríkjun-
um með litlum og raunar oft vafa-
sömum árangri.
EITURSALA, GLÆPIR OG
VÆNDI
Ein afleiðing harðra lögreglu-
aðgerða gegn eiturlyfjasölum er
sú að svarti markaðurinn verður
enn skuggalegri, því verður varla
á móti mælt. Framboðið minnk-
ar, verðið hækkar. Allir áhættu-
þættir vaxa: Sótthætta vegna
óhreinlætis, hætta á of stórum
skömmtum, hætta á að í umferð
komist vont efni og jafnvel ban-
vænt, hættan á að fíklamir fari að
blanda saman efnum eða noti
heimatilbúin efni sem geta reynst
stórvarasöm. Glæpatíðni eykst, í
Bandaríkjunum hafa sum hverfi
orðið eins og vígvöllur, sem allt
venjulegt fólk reynir að forðast.
Áf þessu hlýtur þjóðfélagið
gríðarlegan skaða, líklega ómæl-
anlegan þótt afbrotaffæðingar hafi
með ýmsum hætti reynt að meta
hann. Tölfræðin sýnir að meðal-
tals karlkyns eiturlyfjaneytandi í
Þýskalandi fjármagnar aðeins 21,6
prósent af neyslu sinni með heið-
arlegri vinnu. 37,5 prósenta aflar
hann með eiturlyfjasölu, en 39,3
prósenta með glæpum. Kvenkyns
neytandi aflar 18,4 prósenta tekna
sinna með fastri vinnu, 34,8 pró-
sentameð eiturlyfjasölu, 17,1 pró-
sents með glæpum en hvorki
meira né minna en 29,8 prósenta
af tekjunum með vændi.
Allt hefur þetta víðtæk áhrif.
Það hefur verið reiknað út að
fiíkniefhanotandi sem daglega not-
ar efni fyrir 7 þúsund krónur og
fjármagnar það með innbrotum
og þjófnaði þurfi að stela verð-
mætum sem nema ekki minna en
70 þúsund krónum daglega. Og
líklega veldur hann jafnmiklum
skaða við verknaðinn. Annað
hvert innbrot í bíla og þriðja hvert
húsbrot má rekja til fíkniefna-
neyslu, fimmta hvert rán. Afleið-
ingarnar má merkja hvarvetna, til
dæmis þegar fólk þorir ekki leng-
ur að ganga úti að kvöldlagi af ótta
við árásir eiturlyfjasjúklinga.
Ríkisvaldið getur varla státað af
miklum árangri í baráttunni gegn
þessu böli. Af þeim 90 þúsundum
sem voru handtekin vegna fíkni-
efhamála á síðasta ári lágu ekki 10
prósent undir grun um eiturlyfja-
sölu — en það eru náttúrlega
fíkniefnasalarnir sem lögreglan er
að reyna að klófesta.
Eitt vandamálið er hversu erfitt
er að greina milli geranda og þol-
anda, fórnarlambs og ofsækjanda
þess — eða er hægt að telja þann
sem kaupir eiturlyf fómarlamb og
eiturlyfjasalann ofsækjanda? Sá
sem notar eiturlyf er ekki líklegur
til að koma upp um sölumanninn
og eins og sakir standa er sá sem
verður sér úti um eiturlyf líka sek-
ur um refsivert athæfi. Oft em líka
neytendur og smátækir eitursalar
sama fólkið.
Þeir sem lengst vilja ganga
benda á að í lýðræðisþjóðfélagi
hljóti einstaklingurinn að hafa rétt
til að tortíma sjálfum sér meðan
það skaðar ekki aðra. Aðrir segja
að það sé fáránlegt að ganga hart
ffam gegn hassneyslu, sem sé ekki
mjög skaðleg, þegar vitað sé að 40
þúsund Þjóðverjar deyi árlega
vegna áfengisneyslu.
RÍKISHERÓÍN
Fíkniefnaneysla er ekki ný af
nálinni. En vandamálið breiddist
mjög út með hippakynslóðinni, í
kjölfar hennar lögðu hörð eiturlyf
undir sig markaðinn í Bandaríkj-
unum og síðar Evrópu. Nixon
Bandaríkjaforseti fór í árangurslít-
ið stríð gegn eiturlyfjasölum og
hið sama gerðu eftirmenn hans
Ronald Reagan og George Bush.
Samt hefur ekki tekist að ganga
milli bols og höfuðs á viðskiptum
sem árlega eru talin nema 500
milljörðum Bandaríkjadala. Það
er fjórföld ársvelta stórfyrirtækis á
borð við General Motors.
En er einhver lausn að ríkið taki
að sér að dreifa eiturlyfjum, eða
þá að hinn frjálsi markaður verði
látinn um það, líkt og bandaríski
hagfræðingurinn Milton Fried-
man hefur boðað?
Hvernig gæti slíkt orðið í ffam-
kvæmd?
Flestir sem eru fýlgjandi því að
lögleyfa sterk eiturlyf vilja gera
slíkt undir ströngu eftirliti lækna
og ríkisstofnana. Ríkið hafi einka-
rétt á að ffamleiða eitrið ellegar þá
einkafyrirtæki í umboði ríkisins.
Þannig sé tryggt að efnið sé hreint,
neytendurnir sem séu handhafar
skírteina þurfi ekki að leita á náðir
glæpamanna, efhið kosti svo lítið
að enginn þurfi að brjóta af sér til
að komast yfir það. Þessi er hug-
myndin í meginatriðum, þótt út-
færslurnar séu mjög misjafnar.
Menn greinir til dæmis á um
hversu strangt eftirlit lækna og
' lögreglu eigi að vera.
Meginhugmyndin er semsagt
sú að vernda neytendurna fyrir
duttlungum og hörku svarta-
markaðarins og þjóðfélagið fyrir
óprúttnum sölumönnum og neyt-
endum sem ekki ráða við fíkn sína
og fara rænandi og ruplandi. Á
það er bent að ríkisheróín þurfi
varla að vera dýrt, enda kosti ekki
nema svona 0,8 prósent af verði á
svörtum markaði að framleiða
efnið. Dauðsföll séu líka óeðlilega
mörg þegar neyslan fari stjórn-
laust ffam í undirheimum, heróín
sé ekki svo banvænt efhi ef þess sé
neytt með einhverri aðgát, sem er
óhugsandi eins og ástandið er nú.
HERÓÍN EINS OG VÍN OG TÓB-
AK?
En það er ljóst að hugmyndir af
þessu tagi eiga marga andstæð-
inga sem hafa ýmislegt til síns
máls. Þeir benda meðal annars á
að um leið og ríkið sé sjálff farið
að dreifa fíkniefnum sé það búið
að leggja blessun sína yfir neyslu
þeirra. Með þessu sé ekki ráðin
bót á ástandi neytenda, vesöld
þeirra einungis ffamlengd. Ódýr
fíkniefni muni laða að sér tæki-
færisneytendur sem síðar geti
ánetjast. Notendur þurfi alltaf
meira og meira efhi og því muni
eiturlyfjadreifing ríkisins fljótt fara
úr böndum.
Og þær eru fleiri mótbárurnar:
Ódýrt heróín? Mun neysla þess
ekki verða landlæg eins og notkun
áfengis og tóbaks? Mun heróín
verða vandamál á vinnustöðum?
Og, síðast en ekki síst, er víst að
svarti markaðurinn hverfi, hinir
skuggalegu eiturlyfjasalar? Gætu
þeir ekki fyllt markaðinn með alls
konar fíkniefhum sem ekki eru til
í „ríkinu“, rétt eins og þegar krakk
var sett á Bandaríkjamarkað fýrir
nokkrum árum. í upphafi gátu
skólakrakkar keypt það fýrir vasa-
peninga, síðan hækkaði það snar-
lega...
En ýmsar tilraunir í þá veru að
lögleyfa eiturlyf hafa verið í deigl-
unni og líklegt að þeim fjölgi á
næstunni, enda er þessi umræða
lífleg beggja vegna Atlantshafs.
Svisslendingar hafa lengi átt í
vandræðum með óhóflega fíkni-
efhaneyslu. Hún mistókst hrapal-
lega tilraun þeirra til að helga fíkl-
um í eiturlyfjaborginni Zurich
skemmtigarð þar sem þeir gátu
sprautað sig í friði. Þar voru sjálf
viðskiptin bönnuð og svarti mark-
aðurinn blómstraði sem aldrei
fýrr.
f haust hefst f nokkrum sviss-
neskum borgum, meðal annars
Bern, Basel og Zurich, tilraun sem
felst í því að læknar sjá 250 eitur-
lyfjaneytendum fyrir heróíni.
Svipuð tilraun hefur verið í gangi í
einni útborg Liverpool á Englandi
og Henning Voscherau, borgar-
stjóri í Hamborg, er þess fýsandi
að gera svipaða tilraun heima hjá
sér; að dreifa eiturlyfjum undir
eftirliti heilbrigðisyfirvalda. Hins
vegar er ekki líklegt að stjórnin í
Bonn taki slíkt í mál. Innanríkis-
ráðherrann ætlar í stríð gegn
fíkniefnum og telur slíkt „algjöra
uppgjöf fyrir eiturlyfjamafíunni".
■ Rússnesk-
ar vaendis-
konur í
Varsjá.
Glæpalýður
ræðst inn í
Pólland
Pólverjar hafa miklar áhyggjur
af því að glæpalýður ffá Sovétríkj-
unum fyrrverandi sé að leggja
undir sig landið þeirra. Þetta er að-
allega lið frá Rússlandi og Úkraínu
sem notar Pólland sem eins konar
brú til Vesturlanda, þangað flytja
þeir eiturlyf, listmuni og ýmislegt
góss, en til baka stolna bíla, raf-
eindatæki og sitthvað sem fyrrum
Sovétborgarar ágirnast. Rússar eru
orðnir atkvæðamiklir í undir-
heimum Varsjár og fara um með
morðum og ofbeldisverkum, en
lögregla ræður ekki við neitt. Og
það sárnar líka Pólverjum að
þangað er kominn fjöldi rúss-
neskra vændiskvenna sem selur
blíðu sína ódýrar en innfæddar
konur, stundum fyrir rétt rúman
þúsundkall íslenskan...
í kringum tób-
akslðgin
Unnendur
sterkra sígarettu-
tegunda geta nú
andað léttar, ef
svo má að orði
komast. Sam-
kvæmt nýjum
reglum Evrópu-
bandalagsins
verður ekki leyft að selja innan að-
ildarríkja þess sígarettur sem inni-
halda meira en 15 milligrömm af
tjöru, og frá og með 1998 verða að-
eins leyfð 12 milligrömm. Einkum
eru það Frakkar sem verða fyrir
barðinu á hinni nýju reglugerð.
Framleiðendur hinnar þekktu síg-
arettutegundar „Gauloises“ eru þó
ekki aldeilis af baki dottnir og hafa
nú fundið leið til að fara í kringum
lögin. Lausnin er einfaldlega sú að
gera sígaretturnar örlitlu þynnri,
því minna tóbaksmagn inniheldur
að sjálfsögðu minni tjöru. En ekki
hafa allir ráð á reiðum höndum
vegna reglugerðar Evrópubanda-
lagsins og þrjár frægar sígarettu-
tegundir munu af þeim sökum
hverfa af markaðnum á næsta ári,
„Fontenoy“, „Celtiques" og hinar
rótsterku „Boyard". Margir Frakk-
ar eru sagðir eiga eftir að minnast
„Boyard“ með hálfgerðum sökn-
uði, en byrjað var að framleiða
þær árið 1893 og enginn annar en
heimspekingurinn og keðjureyk-
ingamaðurinn Jean-Paul Sartre
tók þátt í að auglýsa þær hér á ár-
umáður.
Iman fer til
Sómalíu
Súpermódelið Iman Ab
dulmajd hefur nýskeð ver-
ið í fjölmiðlum eftir brúð-
kaupið við poppstjörnuna
David Bowie. Iman erorð-
in 37 ára og á varla mikið
eftir affyrirsætuferiinum,
en henni virðistýmislegt
fleira til lista lagt. Nú er
hún komin til heimalands
síns Sómalíu þar sem geis-
ar borgarastríð og óvægin
hungursneyð. Þarætlar
Iman að gera heimilda-
mynd um sultinn og stríð-
ið fyrir Sameinuðu þjóð-
irnar. En til að ekki sé tekin
óþörfáhætta hefurstofn-
unin líka lagt til iítinn hóp
vopnaðra öryggisvarða
sem fylgja fegurðardísinni
hvertfótmál.

4
fMm
„Nálagarðurinn" í Zurich. Honum er búið að loka en Svisslendingar
vilja gera aðra tilraun til að hemja eiturlyfjaneyslu.
Sartre