Pressan - 10.09.1992, Blaðsíða 24

24
FIMMTUDAGUR PRESSAN 10. SEPTEMBER 1992
PRCSSAN
Útgefandi
Ritstjóri
Ritstjórnarfulltrúar
Blað hf.
GunnarSmári Egilsson
Egill Helgason
Sigurður Már Jónsson
Auglýsingastjóri Sigríður Sigurðardóttir
Dreifingarstjóri Haukur Magnússon
Banki fyrir
bankastjóra
í PRESSUNNI í dag er fjallað um gífurlega hækkun á rekstrarkostnaði
Seðlabanka fslands. Á tíu ára tímabili hefur þessi kostnaður hækkað um
meira en helming. Það kostaði um 230 milljónum meira að halda uppi
starfsemi bankans í fyrra en árið 1982. Á sama tíma og flestir landsmenn
hafa lifað við samdrátt og kreppu hafa mikil þensla og góðæri ríkt í höll
bankans við Kalkofnsveg.
Þegar einstakir rekstrarliðir bankans eru skoðaðir er eðlilegt að fólk
velti því fyrir sér hvers konar fyrirbrigði Seðlabanki íslands er. Þótt sjálf-
sagt megi rekja hluta kostnaðarins til lögbundinna verkefna bankans eru
stórir liðir í rekstri hans glórulaust bull sem bankaráð og bankastjórn
virðast hafa tekið upp hjá sjálfum sér. Bankinn safnar málverkum, bók-
um, listmunum. Ekkert fyrirbrigði er jafn gjafmilt og rausnarlegt þegar
einstaklingar og stofnanir halda upp á afmæli sín. Ekkert fyrirtæki hefur
veitt starfsmönnum sínum jafnmikla kjarabót á undanförnum árum.
Meðallaun í bankanum eru um 230 þúsund krónur á mánuði og eru þó
ekki allir starfsmenn bankans bankastjórar.
Fyrir um ári fjallaði PRESSAN um starfsemi bankans. Fyrirsögn þeirr-
ar greinar var: „Lífsnautnamusterið Seðlabankinn". Það var síst ofmælt.
Mötuneyti bankans er rómað fyrir sælkerafæði. Þegar mötuneytinu í
Arnarhvoli er lokað vegna sumarfría hoppa kostgangarar þar hæð sína í
loft upp þar sem þeir fá um mánaðartíma að njóta veitinga í restauranti
Seðlabankans. Á sömu hæð er einn dýrasti flygill landsins. Hann var
keyptur um það leyti sem Birgir ísleifur Gunnarsson, fyrrverandi ráð-
herra og áhugapíanisti, var ráðinn bankastjóri. Bankinn er einn mikil-
virkasti málverkakaupandi landsins og veitir Bera Nordal, dóttir Jóhann-
esar bankastjóra, ráðgjöf við kaupin.
Svona mætti sjálfsagt lengi telja upp ýmis viðfangsefni sem banka-
stjórarnir telja eðlilegt að bankinn sinni. En í raun þarf ekki að þylja upp
vitleysuna til að fólk átti sig á að bankastjórnin hefur fyrir löngu tapað
öllu jarðsambandi. Það nægir að líta yfir rekstrarreikning bankans og
skoða hversu gríðarlega hver einasti liður hans hefur hækkað á undan-
förnum árum. Eftir þá skoðun þarf ekki nokkur að velkjast í vafa um að
stjórnendur bankans hafa spillst í embætti. Þeir fara með það fé sem
þeim er treyst fyrir eins og það væri þeirra eigin. Þeir líta ekki á hlutverk
sitt í bankanum sem starf. Þeir telja að þeim hafi verið úthlutað bankan-
um sem Iéni sem þeir geti síðan farið með eftir sínu höfði.
Og í raun er ekkert sem segir þeim að svo sé ekki. Þrátt fýrir að það
hafi lengi verið í tísku meðal stjórnmálamanna að hnýta í bankann og
Jóhannes yfirbankastjóra hafa þessir stjórnmálamenn aldrei haft neinn
dug til að stöðva flottræfilsháttinn sem ríkir í bankanum.
Það er vissulega sorglegt að þessi della sem viðgengst í bankanum er á
allra vitorði en stjórnmálamenn láta sér nægja að tuða um hana í viðtöl-
um og henda að henni gaman í kokkteilboðum. Þegar embættismenn
eru orðnir það spilltir að þeir nota stofnanir sínar til að fóðra eigin hé-
gómagimd eiga stjórnvöld að grípa til aðgerða en ekki spaugsyrða.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingan
Nýbýlavegi 14-16, sími 64 3080
Faxnúmen
Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90, auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborðs:
Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86, tæknideild 64 30 87.
Áskriftargjald
700 kr. á mánuði ef greitt er með VISA/EURO/SAMKORT en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 230 krónur í lausasölu
BLAÐAMENN: Andrés Magnússon, Anna H. Hamar, Bergljót Friðriksdóttir,
Dóra Einarsdóttir, Friðrik Þór Guðmundsson, Guðrún Kri stjá nsdótti r,
Haraldur Jónsson, Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuður, Jim Smart Ijósmyndari,
Karl Th. Birgisson, Sigríður H. Gunnarsdóttir prófarkalesari, Telma L. Tómasson.
PENNAR: Stjórnmál og viðskipti; Birgir Árnason, Hannes Hólmsteinn Gissurarson,
Hreinn Loftsson, Jeane Kirkpatrick, Mörður Árnason, Ólafur Hannibalsson, Óli Björn
Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir, Valgerður Bjarnadóttir, össur Skarphéðinsson.
Kynlíf; Jóna Ingibjörg Jónsdóttir. Listir; Gunnar Árnason myndlist, Gunnar Lárus
Hjálmarsson popp, Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir, Lárus Ýmir Óskarsson leiklist.
Teikningar; Andrés Magnússon, Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Ámason.
Setning og umbrot PRESSAN Filmuvinnsla, plötugerð og prentun: ODDI
V I K A N
REIÐIGUÐANNA
Séra Geir Waage í Reykholti er
ekki bara sundurgerðarmaður í
klæðaburði og spjátrungslegur
til skeggsins heldur er hann sér-
vitur. Þegar von var á Noregs-
kóngi og -drottningu til Reykholts
vildi hann gefa þeim gjöf með
áritun. Það er í sjálfu sér góðra
gjalda vert. Verra var að séra Geir
vildi ekki titla kónginn hans há-
tign né drottninguna hennar há-
tign, heldur aðeins herra og frú.
Forsetaembættið í Reykjavík var
ekki par ánægt með þessi óform-
legheit prestsins og óskaði eftir
því að hann titlaði þau samkvæmt
ströngum prótókól. En prestur
lét sig ekki og lét gera áritunina
eftir sínu höfði. En veðurguðirnir
gripu inn í og björguðu íslensku
þjóðinni frá hneisu. Þeir blésu og
blésu, allt þar til ferð kóngs og
drottningar til Reykholts var af-
lýst. Því situr séra Geir eftir með
gjöfina og áritunina sem var alveg
eftirhanshöfði.
VIGDÍS FRÍMÚRARI
Hér á árum áður þóttu frímúr-
fórnarlambið er í Hagvirkis/Fórn-
arlambsmálinu. Blikk 8t stál lang-
ar ekki lengur til að Fómarlamb-
ið verði lýst gjaldþrota. Þess í stað
ætlar fyrirtækið að reka mál
lambsins gegn ríkinu vegna sölu-
skattsins sem lambið vill ekki
borga. Það er því alls óvíst hvort
lambinu verður fórnað og hugs-
anlegt að ríkissjóður verði fórnar-
lamb málsins. Eitt getur þó komið
í veg fyrir það. Sýslumaðurinn í
Hafnarfirði hefur lagt fram kröfu
um gjaldþrot lambsins. Sú krafa
hefur ekki verið tekin fyrir og enn
er mögulegt að Jóhanni G. Berg-
þórssyni takist að fá sýslumann-
inn til að draga kröfu sína til baka
og slást í lið með lambinu, blikk-
inu og stálinu gegn ríkinu.
arar einn hættulegasti hópur
samfélagsins. Úlfar Þor-
móðsson og aðrir góðir menn
fengu hroll í hvert sinn sem
þeir óku framhjá frímúrara-
höllinni og sáu fyrir sér eitruð
plott verða til hjá mönnunum
með svunturnar. En eftir að
Helgi Pétursson gerðist frí-
múrari missti félagsskapurinn
allan sjarma; með Helga Pé
innanborðs trúði enginn
Iengur að þessi hreyfing gæti
verið hættuleg. Og nú er svo
l<omið að norski kóngurinn
heldur landsmönnum veislu í
frímúrarahöllinni. Ef Ulfar
hefði ekki verið svo vitlaus að
leita íslenskra málverka í
Kaupmannahöfn í stað Oslóar
hefði honum sjálfsagt verið boðið.
Og Vigdís Finnbogadóttir mætir
auðvitað fyrst, enda er hún næst-
um því frímúrari. Vigdís hefur
lengi verið félagi í samfrímúrara-
hreyfingunni.
FÓRNARLAMBIÐ BÍTUR FRÁ
SÉR
Það er orðið spurning hver
HVERS VEGNA
Er oflítil verðbólga vandamál?
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON, HAGFRÆÐIPRÖFESSOR VIÐ H(
Hagsæld þjóðfélagsins ræðst
ekki af einni stærð. Þótt við not-
um oft einhverja eina viðmiðun
eins og vöxt landsframleiðslu til
þess að lýsa efnahagslegum ár-
angri eða ríkishallann til að mæla
mistök í hagstjóm er ekki öll sag-
an þar með sögð. Atvinnustig og
verðlag skipta miklu máli, svo og
gengi, vaxtastig og viðskiptajöfn-
uður o.s.frv. Iðulega verður að
vega þessi markmið saman a.m.k.
til skamms tíma litið, sbr. verðlag
og atvinnu, gengisskráningu og
vexti, f opnu þjóðfélagi eins og
okkar, sem er að ganga inn í
„nýja“ Evrópu, skiptir samkeppn-
isstaðan miklu máli. Hún mælist
með hlutfallslegu verði milli
landa, venjulega annaðhvort í
vöruverði eða launakostnaði.
Af framansögðu má ljóst vera
að verðlagið er ekki óháð öðrum
þjóðhagsstærðum. Verðlagið er
yfirleitt samnefnari fyrir það sem
er að gerast á hinum ýmsu mörk-
uðum í þjóðfélaginu. Verðbólga
ber oftast vitni um þenslu og slaka
hagstjórn en verðhjöðnun eða
stöðugt verðlag er vísbending um
aðhald og stefnufestu. Innlend
verðbólga umfram erlenda endar í
gengisfellingu krónunnar en
minni verðbólga hér en í um-
heiminum bætir samkeppnis-
stöðu okkar og gæti réttlætt gegn-
ishækkun krónunnar. I stóru
löndunum streymir fé inn í land
þar sem vextir eru háir og verðlag
stöðugt. Þetta getur útheimt geng-
ishækkun til að tefla ekki verð-
lagsmarkmiðinu í tvísýnu, sbr.
stöðu Þýskalands um þessar
mundir. Gengishækkun torveldar
hins vegar útflutning frá Þýska-
landi sem verður dýrari í öðrum
gjaldmiðlum.
Verðlagið hefur áhrif á raun-
virði tekna og gjalda, eigna og
skulda og þar með á tekjuskipt-
ingu í þjóðfélaginu. Ef verðlag
lækkar að óbreyttum launum
eykst kaupmáttur launa, en fyrir-
tækin fá minna í sinn hlut nema
aðfangaverð lækki nægilega mikið
til mótvægis. Hið opinbera hagn-
ast yfirleitt á verðbólgu eins og
FJÖLMIÐLAR
Vandi dreifbýlisins
Ekki vildi ég búa í uppsveitum
Borgarfjarðar.
Ekki vegna þess að það sé svo
langt á næsta kaffihús; þótt það sé
í sjálfu sér góð og gild ástæða.
Ekki heldur vegna þess að þá yrði
ég líklega að koma mér upp fjár-
stofni, saftta heyi í rúllubagga og
skilja eftir úti á túni eða koma mér
upp gróðurhúsi. Reyndar mundi
ég ekki nenna neinu af þessu en
það er ekki ástæðan fýrir því að ég
vildi ekki búa í uppsveitum Borg-
arfjarðar.
Ástæðan er sú að þegar ég var á
ferð þar um síðustu helgi, og
reyndar líka helgina þar áður,
náði ég ekki nokkurri útvarpsstöð
á tækið í Buicknum mínum nema
gömlu gufunni. Ég fann hvergi
Rás 2 né Bylgjuna, ekki Stjömuna
eða FM, ekki Útrás eða Aðalstöð-
ina. Þegar ég keyrði Hvítársíðuna
varð ég því að hlusta á Kviksjá á
Rás 1.
Ég þoli ekki þann þátt.
Umsjónarmenn hans hafa það
fyrir reglu að pikka út einhvern
listamann og tala við hann um
vinnuna hans. Og engin stétt er
jafnleiðinleg þegar hún talar um
vinnuna sína og listamenn. Þeir
lýsa verkkvíða eins og listamenn
einir ftnni fyrir því fyrirbrigði. Þeir
virðast telja að listamenn einir eigi
erfitt með að leggja verk sín í dóm
annarra. Þeir standa á því fastar
en fótunum að listamenn einir
eigi stundum góða daga og stund-
um slæma daga — jafnvel vikur.
Þegar maður situr uppi með
einhverja manneskju og þarf að
hlusta á hana fyrir kurteisissakir
er ekkert verra en ef hún tekur
skuldaramir. Ríkið fær svonefnd-
an verðbólguhagnað með því að
seðlar og mynt og ýmsar skuld-
bindingar þess verða minni en áð-
ur. Séu sículdbindingar á nafn-
vöxtum hækka raunvextir þegar
verðbólga hjaðnar.
I stuttu máli er hægt að hugsa
sér að lítil verðbólga sé ókostur af
eftirfarandi ástæðum fýrir tiltekna
aðila:
1. Ef vömverð lækkar, t.d. fisk-
verð á erlendum markaði, að öðm
óbreyttu, verða tekjur útflutnings-
atvinnuveganna minni. Hið sama
gildir um flestöll fýrirtæki ef verð
afurða lækkar en launakostnaður
er óbreyttur, því að hann er að
jafnaði helmingur til tveir þriðju
ffamleiðslukosmaðar.
2. Verðhjöðnun eða verðlækk-
un getur því haft atvinnuleysi í för
með sér til skamms tíma. Þetta
gildir hins vegar ekki til lang-
ffarna.
3. Lítil verðbólga torveldar
stjórnmálamönnum að losa sig
við fortíðardrauga og blekkja al-
menning. Stjórnvöld hafa ffeistast
til að kaupa sér frið og forðast at-
vinnuleysi til skamms tíma með
því að setja lyftiduff í þjóðarkök-
una sem til skipta er. Þetta skilar
engu til lengdar og getur jafnvel
haft í för með sér hagvaxtarfórnir.
4. Lítil verðbólga er víti skuld-
ara og fjölgar gjaldþrotum. Að
öðrum kosti hefðu skuldareigend-
upp á því að segja manni drauma
sína. Næstverst er ef hún fer að
endursegja manni gamla bíó-
mynd sem heillaði hana. Þamæst
kemur vinnan. Það er ef mann-
eskjan talar um hana eins og lista-
mönnum er tamt. Það er allt í lagi
að hlusta á fólk tala um atvik sem
henti það í vinnunni, málefni sem
það hefur til meðferðar og jafnvel
illa lyktandi vinnufélaga. Én það
er gersamlega óþolandi að hlusta
á fólk lýsa sjálfu sér í vinnunni,
hvernig það skipuleggur tímann,
hvenær það er ftjóast, hvernig það
stenst álag og svo framvegis.
Og fjölmiðlun er að stofni til
nákvæmlega eins og samtal í
kokkteilboði. Það sem manni
dettur ekki í hug að bjóða upp á í
samtali yfir snittu og glasi getur
maður heldur ekki boðið upp á í
útvarpi eða á prenti.
Lítil verðbólga tor-
veldar stjórnmála-
mönnum að losa
sig við fortíðar-
drauga og blekkja
almenning.
urnir tapað ámóta miklu á verð-
bólgunni og skuldararnir ætluðu
sér að græða.
5. Snöggar breytingar á verðlagi
hvort sem er til lækkunar eða
hækkunar geta valdið óréttlátum
tekjutilfærslum.
6. Ríkið missir af myntsláttu-
hagnaði. Það borgar sig betur að
liggja með seðla og mynt og ávís-
anaviðskipti ættu að minnka sem
þýðir minni tekjur fýrir bankana.
7. Aðilar vinnumarkaðarins
hafa mirtna að semja um.
8. Alþingi þarf minna að gera
því að sífelldar efnahagsráðstafan-
ir verða óþarfar. Stjórnmálamenn
gætu séð fram á það að verða
ósýnilegir.
Þetta hefur listamönnum og
umsjónarmönnum listaþátta ekki
dottið í hug. Sumir vegna þess að
þeir halda að fjölmiðlar séu til að
lesa yfir hausamótunum á fólki og
aðrir vegna þess að þeir segja fólki
drauma sína og lýsa vinnutempói
sínu fyrir gestum í kokkteilboð-
um.
Og ef ég byggi í uppsveitum
Borgarfjarðar væri ég dæmdur til
að vera áheyrnarfulltrúi í þessum
niðurdrepandi kokkteilboðum og
gæti ekki einu sinni drekkt sorg-
um mínum þar sem ég sæti undir
stýri á Buicknum.
Ég kæmist ekki hjá að kaupa
mér geislaspilara í bílinn. Ég gæti
lagt andvirði hans við þann kostn-
að sem fylgir því að búa í hinum
dreifðu sveitum,________________
Gunnar Smári Egilsson