Pressan - 01.10.1992, Blaðsíða 18

18
FIMMTUDAGUR PRESSAN 1. OKTÓBER 1992
E R L E N T
Kohl gjarnan þegar hann heldur
ræður um nauðsyn þess að efla
samruna Evrópuþjóða. Honum er
mjög annt um framgang Þýska-
lands, en samt er heit þjóðernis-
stefna eitur í beinum hans. Og
honum er meinilla við landamæri.
Evrópusameiningin er hin hug-
sjón Kohls. Hann lítur á það sem
hlutverk sitt að tryggja stöðug-
leika í Evrópu. En þarna hefur
hann að vissu leyti komist í úlfa-
kreppu. Margir efast um að hægt
sé að samrýma sterkt sameinað
Þýskaland og sterka sameinaða
Evrópu. En Kohl vill ekki Þýska-
land sem vex Evrópu yfir höfuð.
Honum virðist hafa verið full al-
vara þegar hann og vinur hans
Mitterrand efndu til hátíðlegrar
skrautsýningar í Verdun í Frakk-
landi 1984.1 Verdun var háð ein-
hver mannskæðasta orrusta milli
Frakka og Þjóðverja í íýrri heims-
styrjöld. Þar leiddust þeir um,
þjóðarleiðtogarnir, og sögðu hátt
og snjallt: „Evrópa er sameiginlegt
föðurland okkar.“
ENGIN SIGURHÁTÍÐ
Það verður varla nein sigurhá-
tíð hjá Kohl eða flokksmönnum
hans á tíu ára veldisafmælinu.
Evrópudraumarnir eru upp í loft.
Vináttan við Frakka heldur enn,
en sambandið við Breta hefur
kólnað til muna. Heimaíýrir ríkir
mesta efnahags- og stjórnmála-
kreppa síðan á árunum eftir
heimsstyrjöldina. Vestur-Þýska-
land var lengstum vingjarnlegt og
notalegt ríki, þar virtist hófstilling
alls staðar í fyrirrúmi. Sameinað
Þýskaland virðist ætla að verða
miklu íyrirferðarmeira, óviðráð-
anlegra og kannski dólgslegra.
Flóttamenn streyma að og fá
slæmar móttökur. Nýnasistar
vaða uppi. Ríkið safhar skuldum
til að fjármagna sameininguna.
Verðbólga er farin að gera vart við
sig, en hana óttast Þjóðverjar eins
og pestina.
Kosningar eru næst 1994. Flest
bendir til þess að þá tapi kristilegir
demókratar stórt. Líldega standa
sósíaldemókratar í stað, en stjóm-
arflokkur Frjálsra demókrata bæt-
ir ögn við sig. Þá gætu verið tveir
möguleikar í stöðunni: Að mynda
stjóm sósíaldemókrata og ffjálsra
demókrata ellegar stóra sam-
steypustjórn kristilegra demó-
krata og sósíaldemókrata. I hvor-
ugu tilvikinu virðist pláss fyrir
Helmut Kohl. En það hefur hins
vegar aldrei borgað sig að van-
meta hann.
POLITIKEN
Endurbœtur hjá SÞ
Nú þegar kalda stríðinu er lokið hafa Sameinuðu þjóðirnar að miklu
leyti farið að gegna þvf hlutverki sem þeim var ætlað í upphafi. En jafn-
framt hafa vandamál SÞ orðið auðsærri. Ný verkefhi á sviði friðargæslu
og mannúðarmála hafa reynt mjög á þanþol stofnunarinnar, ekki síst
fjárhagslega. Þrátt fýrir að áhugi Bandaríkjamanna á SÞ hafi vaxið til
muna em þarlendir ennþá sú þjóð sem skuldar SÞ mest fé. Og Rússar,
sem skulda næstmest, hafa enga möguleika á að greiða skuld sína við
stofnunina.
Fyrst og ffernst er það Öryggisráðið sem hefur fengið stærra hlutverk.
En um leið vakna spurningar um það hvernig ráðið er samansett. Það
speglar ástandið í heiminum í lok heimsstyrjaldarinnar síðari, ekki ver-
öldina eins og hún er í dag. Við upphaf Allsheijarþingsins ýjaði utanrík-
isráðherra Japans að því að Japanir vildu fá fast sæti í ráðinu. Af því
leiddi að þýski utanríkisráðherrann bar í fýrsta sinn upp svipaða ósk fyr-
ir hönd Þýskalands. Það þýðir að Þýskaland hefur gefið upp á bátinn
hugmyndir um að Frakkar og Bretar fórni sætum sínum, en í staðinn
sitji þar fulltrúar frá Evrópubandalaginu.
En fleiri lönd vilja komast að: Brasilía, Egyptaland, Indland og Níger-
ía. Ef fastafulltrúum fjölgar gæti líka reynst nauðsynlegt að fjölga lausum
sætum í ráðinu. Þar með gæti það orðið svo stórt að það reyndist þýð-
ingar- og árangurslítið.
í dag, 1. október, eru liðin tíu ár frá því Helmut
Kohl tók við embætti kanslara í Þýskalandi.
Þremur dögum síðar verða liðin tvö ár frá sam-
einingu þýsku ríkjanna. Þetta tröll af manni hef-
ur lengstum verið nánast óskoraður leiðtogi í
flokki sínum og meðal þjóðar sinnar. En hann
hefur aldrei verið óvinsælli en nú...
Sjálfur hefur Kohl sagst ætla að
halda upp á daginn með því að
hengja upp á skrifstofuvegginn
hjá sér úrklippur úr blöðum,
greinar sem hafa spáð honum falli
á þessum tíu ára tíma. Kohl er
orðlagður fyrir að vera lítið hrif-
inn af blaðamönnum, hann ætlar
semsagt að skemmta sér á kostn-
að þeirra þennan tímamótadag.
Og Kohl hefur svosem ýmislegt
til að gleðjast yfir. Hann er búinn
að tryggja sér öruggan stað í
mannkynssögunni. Hann var
driffjöðrin í sameiningu þýsku
ríkjanna, hann átti sinn þátt í að
kalda stríðinu lauk, á veldistíma
hans hefur vel miðað í samruna-
þróuninni í Evrópu. Hann er leið-
togi 80 milljóna Þjóðverja sem
byggja þriðja voldugasta ríki
heims.
Hann getur líka horft til baka
yfir glæsilegan pólitískan feril.
Hann er sonur opinbers starfs-
manns, sem aðhyÚtist borgaraleg
gildi og var andvígur Hitler. 1947,
þegar hann var 17 ára, gekk hann
í Kristilega demókrataflokkinn
(CDU) í heimabæ sínum Lud-
wigshafen í Rheinland-Pfalz-fýlki.
Hann hefur verið flokksmaður í
46 ár og formaður flokksins í 19
ár. Samherjar hans og andstæð-
ingar þykjast vita að Kohl trúi því
að flokkurinn geti ekki án hans
verið. Því trúði líka Konrad Ad-
enauer, flokksformaður og kansl-
ari, sem sat í meira en áratug.
Kohl hefur alla tíð dáð Adenauer,
líklega hafa þeir báðir átt þá vissu
sameiginlega að þjóðin geti ekki
heldur verið án þeirra.
ÓBILANDISJÁLFSTRAUST
Því ekki skortir Kohl sjálfs-
traustið. Hann lítur stórt á sig og
ætlast til að aðrir geri það líka. Að
vissu leyti er það helsti styrkur
hans, en kannski veikleiki líka.
Hann er 193 sentímetrar á hæð,
tæp 130 kíló að þyngd og notar
skó númer 46. Lengi var sagt að
hann væri eins og stór bangsi, en
menn eru hættir því — það er
nefnilega fráleitt að Kohl sé svifa-
seinn eða klaufskur. Stærð og um-
fang mannsins fyllir hins vegar
óbreytta kjósendur trausti og trú á
stöðugleika.
Kohl hefur aldrei verið talinn
neitt gáfumenni. Hann er ekki
gefinn fyrir langar rökræður og
það er vissulega ekki til neitt sem
getur heitið „Kohlismi". Sjálfur
hefur hann líka verið frekar mót-
fallinn því að talað væri um sér-
stakan „Kohltíma". Framan af
ferli hans höfðu gáfumenni til-
hneigingu til að draga að honum
dár. Meðal annars var honum leg-
ið á hálsi fýrir að vera drumbur
sem skorti ímyndunarafl. Þeir eru
hættir þvf, enda ljóst að maðurinn
hefur einstakt pólitískt innsæi.
Innsæið er helsti styrkur hans —
það er sagt að afstrakt rökhugsun
sé honum ekld gefin, heldur túlki
hann flest yflr á mál tilfinning-
anna. Hann vill gera hlutina ein-
faldlega, fljótt og vafningalaust.
Þannig hefur hann komið sér
upp persónulegu sambandi við
helstu heimsleiðtoga sem hann
hringir að staðaldri í og kallar
„George", „Francois“ og „John“.
Vinátta hans og Gorbatsjovs var
víðffæg og átti mikinn þátt í enda-
lokum kalda stríðsins. Með þessu
móti hefur hann leikið hlutverk
sitt á alþjóðavettvangi af miklum
glæsibrag.
En tilfinningasemi Kohls hefur
líka sínar skuggahliðar. Hann er
sagður hafa fílsminni og sé svo
langrækinn að hann geti varla fyr-
irgefið neitt sem hann telur að hafi
verið gert á sinn hlut. Hann virðist
líka mjög meðvitaður núorðið um
sögulegt hlutverk sitt; á nokkuð
hégómlegan hátt virðist hann líta
á söguna sem nokkurs konar
fýlgikonu sína.
TVÆR STÓRAR HUGSJÓNIR
En Kohl á sér að minnsta kosti
jA^íaður
vikunnar
Gregory
Kingsley
Gregory Kingsley gerði það
sem mörg böm hefur dreymt
um að gera, að minnsta kosti
stundum — að losna við for-
eldra sína. Dómari í Orlando í
Flórída álcvað að dæma um-
ráðaréttinn yfir þessum tólf ára
dreng af móður hans og fela
hann þess í stað í umsjá fóstur-
foreldra. Gregory hefurþegar
byrjað nýtt líf, hann heitir núna
Sean Russ og þarf ekki lengur
að búa hjá móður sinni, sem
hann sagði bæði drykkfellda og
lausláta. Sjálfur segist Greg-
ory/Sean vonast til að réttar-
höldin hvetji börn í Bandaríkj-
unum til að leita réttar síns í
því skyni að finna hamingjuna.
Því er haldið fram að ef börn
geti höfðað mál á hendur for-
eldrum sínum muni það vera í
sjálfsögðu ffamhaldi af þeim
réttindum sem stjómarskrá
Bandaríkjanna á að tryggja
þeim. Úrskurðurinn gæti sem-
sagt haft mikið fordæmisgildi.
Aðrir em á þveröfugri skoðun
og telja dóminn tilræði við fjöl-
skylduna, en málefni hennar
eru mjög í deiglunni í kosn-
ingabaráttunni í Bandaríkjun-
um, sem nú stendur sem hæst.
Þarna sé fundin háskaleg leið
til að splundra fjölskyldum. En
Gregory fékk sitt fram og lét
ekki haggast. Á meðan á réttar-
höldunum stóð sat hann og
pikkaði á litla tölvu. Og þegar
hann fór í vitnastúkuna lék oft-
ar en ekki bros um varir hans,
líkt og hann hefði gaman af
þessu öllu. Gregory þarf víst
ekki að kvíða framtíðinni, því
einir fimmtán sjónvarpsffam-
leiðendur hafa haft samband
við hann og vilja gera kvik-
mynd um réttarhöldin. Greg-
ory hefur þegar ráðið sér lög-
fræðing til að semja við Holly-
wood-mennina.
tíu ár
.
tvær stórar hugsjónir.
Á sínum tíma vildi hann aldrei
gefa upp vonina um að þýsku rík-
in tvö yrðu sameinuð. Og dagam-
ir eftir að Berlínarmúrinn féll urðu
mikil sigurhátíð fýrir hann. I des-
ember 1989 hylltu 100 þúsund
Austur-Þjóðverjar hann í Dres-
den. Kohl hélt ró sinni. Af innsæi
skildi hann að þarna var tækifæri
sem hann yrði að grípa á hárréttu
augnabliki. Þarna skorti hann
varla neitt ímyndunarafl. Hann
samdi við vin sinn Gorbatsjov og
það leið ekki ár áður en þýsku rík-
in vom sameinuð. Kohl stóð á há-
punkti ferils síns og vann sigur í
kosningum.
En kannski var það einmitt
þarna að hið mikla sjálfstraust
reyndist veikleiki Kohls. Hann
vildi ekki hlusta á nöldur efa-
semdamanna. Hann skoðaði mál-
in ekki ofan í kjölfrin. Hann hefur
aldrei verið maður smáatriða og í
raun aldrei haft mikinn áhuga á
efnahagsmálum heldur. Samein-
ingin reyndist miklu kostnaðar-
samari og erfiðari en útreikningar
Kohls sögðu. Fólk hefur ekki
gleymt fagurgala hans þessa daga;
nú þegar orðin hafa reynst innan-
tóm hefur myndast trúnaðar-
brestur milli hans og kjósenda.
Þegar Kohl var drengur upp-
lifði hann sprengjuárásir banda-
manna á Þýskaland. Eftir stríðið
þurfti hann, líkt og nágrannar
hans, að ganga með vegabréf til að
komast yfir Rín, milli hernáms-
svæða Bandaríkjamanna og
Frakka. I þessa atburði vitnar
Kohl í