Pressan - 21.01.1993, Blaðsíða 11

11
FIMMTUDAGUR PRESSAN 21. JANÚAR 1993
gjalda
Tjónþolendur á Norðurlöndum
Opinber sjóður tryggir
greiðslu skaðabóta
Arnljótur Björnsson, prófess-
or í lögfræði við Háskóla Is-
lands, sagði í samtali við PRESS-
UNA að það væri eins með öll
skaðabótamái á Islandi, að ef
hinn skaðabótaskyldi væri
eignalaus væri afar lítil von til
þess að skaðabæturnar inn-
heimtust. „Vandinn er sá sami
hvort sem um er að ræða nauðg-
unarmál, aðrar líkamsárásir,
vinnuslys eða annað tjón. Ef
hinn skaðabótaskyldi á engar
eignir og ekkert fæst upp í kröf-
ur geta tjónþolendur þurft að
bera tjónið sjálfir. Þetta er mikið
vandamál en raunin er sd að við
því er afskaplega lítið að gera.
Það er tjónþolenda að innheimta
bætur sem þeim eru dæmdar og
ekkert í íslensku réttarfari sem
tryggir að rnenn fái þær bætur
nokkurn tímann greiddar."
Að sögn Arnljóts er þessum
málum þannig háttað annars
staðar á Norðurlöndum að þar
eru tjónþolendum tryggðar
greiðslur skaðabóta. „Á Norður-
löndum eru til opinberir sjóðir
sem tryggja að sá sem verður
fyrir tjóni vegna hkamsárásar fái
skaðabætur greiddar þegar hinn
Arnljótur Björnsson, prófessor
í lögfræði við Háskóla fslands.
skaðabótaskyldi reynist vera
eignalaus og ekki borgunarmað-
ur fyrir bótunum. Fordæmi
Norðurlandanna er iofsvert og
að mínu mati er vel tímabært að
löggjafinn kanni þennan mögu-
leika og hvort unnt sé að koma á
fót slíkum sjóði hér á landi.
Að sjálfsögu eru ýmsar skoð-
anir á pólitískum málum sem
þessum og auðvitað er alltaf
spurning hvar þörfm á fjárfram-
lögum af hálfu hins opinbera sé
mest. Engu að síður er vel tíma-
bært að kanna málið.“
ökkla. „Ég hafði aldrei séð þennan
mann, né kunningja hans sem
stóð álengdar og horfði á,“ segir
Steinunn.
„Eftir á komst ég að því að
mennirnir hefðu frétt af sam-
kvæminu hjá kunningjum og þar
sem hurðin var ólæst gátu þeir far-
ið inn í íbúðina án þess að ég yrði
þess vör. í svefnrofunum gerði ég
mér ekki strax grein fyrir því hvað
var á seyði. í fyrstu fannst mér
maðurinn vera kærastinn minn,
sem var í samkvæminu um nótt-
ina en var farinn heim. Mér brá
mjög þegar ég áttaði mig á því
hvað var að gerast, hrinti mannin-
um ofan af mér og hljóp fram á
baðherbergi og læsti að mér. Það-
an æpti ég á mennina að þeir
skyldu koma sér út samstundis,
sem þeir og gerðu.“
BAUÐST TIL AÐ GEFA MÉR
FÖT EF ÉG FÉLLIFRÁ KÆR-
UNNI
Steinunn ákvað þegar í stað að
kæra málið til lögreglu. Hún gat
illa lýst mönnunum tveimur fyrir
rannsóknarlögreglu, vegna þess
hve atburðarásin var hröð morg-
uninn örlagaríka og hún svefn-
drukkin, en mundi þó greinilega
að annar mannanna var ljóshærð-
ur og hinn dökkhærður. Vinafólk
Steinunnar, sem hélt samkvæmið
með henni, þekkti til mannanna
og vissi af ferðum þeirra um húsið
umræddan morgun. Grunur féll
fljótlega á jóhann J. Ingólfsson og
var hann færður til yfirheyrslu.
Þar játaði hann að hafa farið inn í
íbúðina í heimildarleysi og haft
samræði við stúlkuna, en reyndi
að bera í bætifláka fyrir sig og hélt
því fram að það hefði verið með
samþykki hennar.
„Hann varð greinilega skít-
hræddur þegar hann frétti að ég
væri ákveðin í að kæra,“ segir
Steinunn. „Stuttu eftir atburðinn
hringdi hann nokkrum sinnum í
mig og reyndi með ýmsum brögð-
um að fá mig til að falla frá kær-
unni. Hann vildi ólmur bjóða mér
út að borða svo við gætum rætt
málin, sem ég hafði auðvitað ekki
minnsta áhuga á. Þá bauðst hann
til að gefa mér peninga fyrir fötum
og borga sálfræðiaðstoð ef ég
þyrfti á henni að halda, ef ég bara
héldi mig á mottunni. Ég lét skýr-
lega í ljós að ég hefði ekki áhuga á
gylliboðum hans og hef ekki heyrt
frá honum síðan.“
Árásarmaðurinn var sem fyrr
segir fundinn sekur um nauðgun
af Sakadómi Reykjavíkur og
Hæstarétti og dæmdur til fanga-
vistar. Maðurinn afplánaði þrjá
mánuði af refsingunni í Hegning-
arhúsinu við Skólavörðustíg frá
lokum janúar til aprílloka 1992 og
hefur verið frjáls ferða sinna síðan.
Allt frá því að dómur féll í Hæsta-
rétti í maí 1991 hefur lögmaður
Steinunnar reynt með öllum hugs-
anlegum leiðum að knýja mann-
inn til að greiða henni miskabæt-
umar, en án árangurs.
VARÐ ÁHUGALAUS UM
ALLTOGALLA
Steinunn segir tæpast hægt að
lýsa þeim andlegu þjáningum sem
hún gekk í gegnum í kjölfar
nauðgunarinnar og sárin séu langt
frá því að vera gróin. „Ég gat ekki
hugsað mér að fara út og umgang-
ast fólk fyrst eftir atburðinn. Sat
ein heima öll kvöld og grét. Ég
treysti mér ekki einu sinni til að
fara út í búð, fannst skrifað utan á
mig hvað hefði gerst og allir horfa
á mig. Og ég beinh'nis skammaðist
mín fyrir það að ég skyidi hafa lent
í því að verða nauðgað, fannst það
setja svartan blett á mig og ég ætti
einhverja sök á því hvernig farið
hefði.
Því trúði ég aðeins örfáum fyrir
því sem gerðist en hélt leyndar-
málinu að öðru leyti fyrir mig og
leitaði mér aidrei sálfræðiaðstoð-
ar. Ég gat einhvern veginn ekki
ímyndað mér að það mundi
hjálpa mér eða kannski skorti mig
bara kjarkinn. Eftir atburðinn
flosnaði upp úr sambandi mínu
og kærasta míns, enda missti ég
allan áhuga á karlmönnum og var
algjörlega ófær um að stofna til til-
finningasambands í marga mán-
uði á eftir. Ég varð áhugalaus um
allt og alla og mjög utan við mig
lengi eftir atburðinn."
ÆTLA EKKIAÐ LÁTA HANN
SLEPPA
Steinunn segir það hafa reynst
sér erfitt að gefa skýrslu um at-
burðinn og fara yfir hvert smáat-
riði fyrir lögreglu og dómurum.
Enn þann dag í dag eigi hún erfitt
með að rifja upp það sem gerðist
og það sé henni því síður en svo
sársaukalaust að segja sögu sína
hér í PRESSUNNI.
„Mér fannst ég bara ekki geta
annað, eftir að ljóst varð að mað-
urinn ætíar sér ekki að borga mér
miskabæturnar og ekkert virðist
vera hægt að gera í málinu. Ég
botna ekkert í slíku réttarfari.
Honum, dæmdum afbrotamanni,
er gert skylt að greiða mér bætur
en svo er það algjörlega mitt
vandamál að innheimta þær. Ég
skil ekki hvernig menn hugsa sér
að þetta gangi fyrir sig. Er ætlast til
þess að ég eltist við manninn, sem
nauðgaði mér, út um allan bæ, til
að hafa út úr honum peninginn?
Það hafa ekki allir eíhi á lögfræði-
aðstoð og hvernig er hægt að fara
fram á að fórnarlömb nauðgara
standi í slíkum málum sjálf?
Maðurinn þykist ekkert eiga og
því geti hann ekki borgað bæturn-
ar. Eg sætti mig engan veginn við
þá skýringu, enda veit ég að hann
rekur heildsölu, keyrir um á fi'num
bíl og á ailt til alls. Ég er ákveðin í
að láta hann ekki sleppa og er til í
að reyna allt, enda þótt það kosti
að ég sé sífelit með hugann við at-
burðinn og fái aldrei frið fyrir
óþægilegum minningum. Ég vil að
maðurinn verði látinn gjalda og
borgi mér þær bætur sem mér
hafa verið dæmdar. Að sjálfsögðu
snýst þetta ekki um peninga-
græðgi, ég sit ekki heima og læt
mig dreyma um hvað ég ætli mér
að gera við 200 þúsund krónurn-
ar. Og auðvitað vil ég ekki að ríkið
þurfi að leggja út fyrir þessu. Ég vil
aðeins að hægt verði að þvinga
manninn til að borga. Það er mitt
prinsippmál að hann verði látinn
gjalda fyrir afbrot sitt með þessu
móti, en sleppi ekki með hlægilega
stuttan fangelsisdóm.“
Bergljót Friðriksdóttir
Jóhann J. Ingólfsson
SELDI SflMBYLIS-
KONUNNIFYRIRTÆKID
Þessa dagana er verið að gera
upp þrotabú Hollenska verslun-
arfélagsins hf., en það hét fyrir-
tæki Jóhanns Jónasar Ingólfs-
sonar áður en nafni þess var
breytt í Þokka hf. Aðeins um
tvær vikur eru liðnar af kröfulýs-
ingarfresti og því óljóst hversu
stórt gjaldþrot þetta verður. Að
sögn Brynjólfs Kjartanssonar
skiptastjóra hefur hvorki tekist
að fá bókhald fyrirtækisins né Jó-
hann til yfirheyrslu, þótt eftir hafi
verið leitað.
Hollenska verslunarfélagið var
stofnað haustið 1990, ári eftir
gjaidþrot annars fyrirtækis Jó-
hanns, íslensks-portúgalska hf. f
rúmt ár, eða þar til snemma árs
1992, annaðist það innflutning
og sölu á nærfatnaði, snyrtivör-
um, gjafavöru og fleiru frá vel
þekktum evrópskum fyrirtækj-
um á borð við Cacharel, Gosh og
Playtex. f febrúar í fyrra, á meðan
Jóhann afplánaði nauðgunar-
dóm sinn í Hegningarhúsinu,
stofnaði sambýliskona Jóhanns,
Margrét Þ. Stefánsdóttir, hluta-
félagið Þokka hf., sem í kjölfarið
keypti flestar eignir Hollenska og
hóf samstundis rekstur í sama
húsnæði, með sömu vörur og
sama starfsfólk. Samkvæmt upp-
lýsingum PRESSUNNAR tók
Jóhann við rekstri Þokka þegar
afþlánun hans lauk og hefur ann-
ast hann síðan. Af öllum sólar-
merkjum að dæma var því um
málamyndagjörning að ræða til
að koma eignum undan til nýs
hlutafélags.
Að mati kunnugra var Hol-
lenska verslunarfélagið enda
gjaldþrota nema að nafninu til á
jessum tíma. Þessa má glöggt sjá
fékk stofan aldrei greiddan og
kærði hún Jóhann loks til Rann-
sóknarlögreglu ríkisins fyrir Qár-
svik.
Það varð töluverð bið á því að
Hollenska væri tekið til gjald-
þrotaskipta, en það gerðist nú
skömmu fyrir áramótin. Aðal-
ástæðan var að fæstir gerðu sér
von um að neitt hefðist upp úr
krafsinu og vildu því ekki leggja
fram þær 150 þúsund krónur
sem krafist er til tryggingar
kostnaði. Þessi töf bitnaði ekki
síst á starfsfólki, sem sumt hefur
beðið í bráðum ár eftir kaupinu
sínu. Það var þýskt fyrirtæki sem
á endanum fór fram á að fyrir-
tækið yrði tekið til skipta.
Nauðgunin, sem er til umfjöll-
unar hér í opnunni, átti sér stað á
nýársnótt 1990, en rúmlega mán-
uði síðar var Jóhann handtekinn
vegna smygls á um þremur kíló-
um af hassi. Það var í því máli
sem Jóhann fór fram á ívilnun
gegn því að leggja giidru fyrir
Stein Ármann Stefánsson í
kókaínmálinu síðasta sumar.
Ákæra í málinu var gefin út í ág-
úst 1991, en ekki hefrir enn verið
dæmt í því, samkvæmt upplýs-
ingum Héraðsdóms Reykjavíkur.
Auk þessara tveggja brota hefur
Jóhann verið dæmdur í tveggja
ára, tveggja mánaða og eins
mánaðar varðhald fyrir þjófnað.
Hann hefur hlotið fjóra óskil-
orðsbundna varðhaldsdóma
vegna umferðarlagabrota og að
auki fengið sektargreiðslur að
minnsta kosti tólf sinnum fyrir
samskonarbrot.
Karí Th. Birgisson
Jóhann á skrifstofu sinni í
Þokka.
merki í bréfum sem Jóhann
skrifaði starfsfólki úr Hegningar-
húsinu, en þaðan stjórnaði hann
fyrirtækinu, hitti fulltrúa starfs-
fólks daglega og heimsótti fyrir-
tækið í fylgd fangavarða. Erlendir
viðskiptavinir áttu inni háar fjár-
hæðir og aðrir skuldunautar
sóttu fast að fyrirtækinu. Starfs-
fólk sem kom og fór var á fjórða
tuginn á einu ári og hættu flestir
vegna ógreiddra launa.
Þó virðist velta hafa verið tölu-
verð, enda tókst Jóhanni að
koma vöru sinni í sölu í verslun-
um víða um land og sjálfur stóð
hann fyrir útsölu á vörunni um
þarsíðustu jól — við lítinn fögn-
uð þessara sömu verslana. Útsal-
an var töluvert auglýst, enda
annaðist auglýsingastofa gerð og
birtingu auglýsinga í blöðum og
ljósvakamiðlum. Þann kostnað