Pressan - 21.01.1993, Blaðsíða 23

FIMMTUDAGUR PRESSAN 21.JANÚAR 1993
23
Eistlendingar vilja láta rétta í máli Evalds Miksons
Yfirgnæfandi sannanir
um glæpi Miksons
Eistneska dagblaðið Eesti Ekspress krefst þess að réttað verði í Eistlandi í máli
Evalds Miksons. Blaðið vísar í yfirgnæfandi sönnunargögn um glæpi hans
og vill að eistnesk stjórnvöld geri skyldu sína áður en gripið verður til
aðgerða á alþjóðavettvangi.
Eistneska dagblaðið Eesti Eks-
press hefiir að undanfömu fjallað
töluvert um mál Evalds Miksons
og krafist þess að réttað yrði í máli
hans þarlendis. Þetta hefur vakið
mikla athygli í Eisdandi og annars
staðar, ekki síst þar sem þetta
dagblað hefur verið þekktara fyrir
stuðning við málstað þjóðernis-
sinna og birt greinar þar sem gyð-
ingahatur var lítt dulið.
Það var einmitt Eesti Ekspress
sem birti viðtal við Mikson fyrir
rúmu ári, 1. nóvember 1991, sem
varð upphafið að aðgerðum í máli
hans nú. Þetta viðtal las Yakov
Kaplan, eistneskur gyðingur nú
búsettur í ísrael, sem flúði frá
Eistiandi en sneri aftur skömmu
eftir stríð. Hann mundi eftir Mik-
son og vakti athygli Simon Wie-
senthal-stofnunarinnar á veru
hans hérlendis.
MIKSON SAGÐIMORGUN-
BLAÐINU ÓSATT
Eesti Ekspress virðist nú hafa
komist að þeirri niðurstöðu að
ástæða sé til að sækja Mikson til
saka fyrir meinta glæpi hans. í
grein sem birtist 27. nóvember
síðastliðinn, daginn sem forstjóri
Wiesenthal-stofnunarinnar, Efr-
aim Zuroff, kom til Eistlands, má
meðal annars lesa eftirfarandi
undir fyrirsögninni „Hvers vegna
er Mikson glæpamaður?“:
„Það eru til gögn um Mikson á
tveimur stöðum — annars vegar í
Byltingarskjalasafninu (ORKA)
við Manezh-stræti í Tallinn; hins
vegar í gömlum skjölum KGB
sem eru nú í innanríkisráðuneyt-
inu. Meðal skjalanna er að finna
tugi vitnisburða um hvernig Mik-
son, stofnandi Omakaitse í
Vonnu, fór með fanga. Það sem
Mikson sagði Morgunblaðinu er
ekki rétt; hann sagðist ekki hafa
ráðið neinu um örlög fólks (þ.e.
hverjir voru handteknir og líflátn-
ir). [Hér er líklega vísað til viðtals
sem birtist 22. febrúar í fyrra,
innsk. blm.] Nokkur vitni, þeirra
á meðal Johannes Sooru og Jan
Loos, slcýra frá því þegar Mikson
gekk fyrir framan röð af föngum
iiiauM'KiK^sjuseMttsvStnrewístaMikti
s«nSusstK»ist|>as«iuu EMSIoo®i».pa8>eS
EvstS MlfcKffi. Tím. tts Íía «»B|»5ls«S
. kí; 1341,:asu svrtics areSwrftuti poíntíl U»»
Vtósríigi stslitpomsftiteeni-siwm wtnsná
mwst. hr tíkicfi vastas EE tósttRiisfíte orn
.Wstíwttt.
«T»«*». t*X*oauá» Vion*;
;**» íífcwrfoáíXJíWcsaíí ***»«■
■s«vp*4i!Kpx*ksi !'*& tSutga tótmtatA
(X*
mtm, fiaX’Mvt&iSa. KM £**»! VttMHityí «í »*
. fUOítm cfr> em« 1
wq í«s» O^'Xl fitytx
uffiumtí tíSt »S!l3t tuMlíf ptOMU tsarafHÖ *m ■
■n Tsitmms maaL
»«» rr&nffM m* E«tt >*ípp«tóf
vwA:;, BWJaeíku*usi.i ***m«lí “AKgjwST ttsro;
mto tt&« la iyn* mu hoot*s« v*»s
unaspaatiosníigtma. m two. «**<*) T* ríty
m«itítv*i»t!u*tei k*«j»
St* vn Kt«' T*(*furí
zxxxe t* S-fiM mx"
txtookx. «> ktntu to&mat
YpttoncMílaofiSKxiÍ «kMttX OtOxt* m o>ma*íu.
nam*. Kisttn Oðíss- Po4*M»tf>oaí»» fitnef ***»
Mtysái m*#; Í83S* aoai tSkmvra -
m *$í*&*(í oaustisw «f>
fisXí* vsepix c-f.', tmakxuM.
t iHtttstöf •vmnaUa'.
K«» T*B o« poíWf»s« poSl-
ártfusA* vi^mits fiifi **> »» KoWcupuu-
-‘ff *w !«$<>. mán&t) tWd p»**W*nf MUiraí
* mKKUsatipub- OSM n**kj*x*tí£oom*h
rx tueu. eí *■■&> Ofwetm n>
iUnrstí Oto»y. irtí«*i. dmia oí
wraas tf* kmitam* tmu
ptfpotyUof
mLtttí&KMZísxtx, rxq «xo
rovvs /x5*Mtó5Rís>*. Por*st M
prtxxsort is« kftX' textft ontg
*a**> **•«?. fltoKM *►
SkT" txxfxxxs « patm&'socl
» tiQUf.
M<» fowtí* rt. Jua«t! 1M0
fmtswct*«p*)it»«te*T
Pírast óoma'itX'oíiaoans Vct-
tsttíut* MMfc
t>*k* tHnmaí m)M» l to:»
tí&VSw* rmssofv PofUOPVf# ’
fusíes kntMstsfví&ts tA **r»
Smtamtfí Mrvffftax *»*v-
** fixfivff ron&MH*
k'jtnnacrö varnmx poftto*
>*; M* yíKMiafsrOtÖitffr.snp
t*íttr*ta.r#*m>»x&a.iíioma
naavaat*iff*«&i*sf*n}to»».
rsw>s Mvftw <sfssa taxt;
m*a u tXrsWAitiMSO Mfxxs
StíXaf* fiSxtX, Piras>
Kesitatsffi**t* ta*ti tf»-
mát *.<í*v*t0aKa»pmi/00
{fitx*knsf&)tss**. Kifió <mu
t«*s talxfsm metó&pfrM#
fxvntttinfi jst latxt tótttVot
mnna oma osmtícm
toimtíndmf i&m*. Ttry*H-
M CM! Mm ptíwk*MN
- " ' Myrutm* j*
úuxúpfrrJ ÍXmttfffoi
VOOGi.
ealltrt ftMKMrt «f«M* p««-
áot> rami vwt
«n«mtf«M )u8*;«U*fS!,f*«v*
T«<* <xt*»)M «s«twM tcorn*
kurn 1M1. R«s)ft »ÍE3t**’’1-
mmmi ímwmhhmm; vs'r
tns OrtxV!# fottttsXs. fjéVB
toMssi. fa»«4a metsas trMtot’s
nsxaroMi, troojssitasv**
tmYósno roáii UUfiMiUt
WMmi
ISSft» ,<&» txvXao
Mfiirrsfto:
'.iSvjfsssm ■Mftis te
»**■......
k*X*tefx>fXsbctn jHa tx>
rntet! 0» A mad
cosrtog*. XStmSntfi'X'
ffziifis fxsrrok- p
&»**&«* aia i***.
tceosspavtjvftiWiOtZ
r*»axn pssafiift!
____„____Jfirttojáa í*
nsc* Xfi tfsúxna Kvtsa
is&tX&irtfiti' tatpeniH
xitaxtvo'xs ita*u/sx«9»
tðrttexst* l.t'.sfik Ast'/s!
pðea'Sf'tsa piesosi f tm
ttmsafitfskMtroxi Kt*ts
tvsSJ&xaisKS'niix*.
f) tsmsfiats* *(sjv>aoffy
maoervfit-—'............
Kaccmuritt&K* þ*kt!
tUWtkuotMteftbteiust
KffifÖSja M taass. or.
retuiiaXfii
ToaatM rtHMptéi
Siv* scínsss faXinsxs. A
aaUenvo s*íuna*aí.
Ytma tficofsfifismcrdaa
saoxamtií 8*bt* ixr.
»*»***<& S3ea*»ia!
Opnuviðtalið við Mikson í Eesti Ekspress sem varð upphafið að að-
gerðum í máli hans nú.
og myrti tvo félaga í Komsomol
[ungliðahreyfingu kommúnista] í
júlí 1941. Þann 22. júlí 1941 sendi
hann 18 fanga til lögreglustjórans
í Tartú-Valga-umdæmi og 9
þeirra voru skotnir í Tartú. Mik-
son skrifaði í meðfylgjandi bréfi
að þeir væru ekki kommúnistar,
heldur hættulegir framtíð Eist-
lands.
Vitnið Mooste Hilka skýrði frá
þvf hvernig Mikson fór með sak-
lausa borgara: Okkur var haldið
föngnum í læstum kjallara í
Vonnu. Út um gluggann sáum við
Mikson og aðra Omakaitse-félaga
fara með gyðingakonu og dóttur
hennar út í garðinn. Móðirin var
um fertugt og dóttirin um eða
innan við tvítugt. Mikson neyddi
þær til að éta grasið, setti ól um
hálsinn á annarri og nauðgaði
þeim svo. Aðrir Omakaitse-félag-
ar tóku þátt í nauðguninni.
Vello Neissar, sem sjálfur var
félagi í Omakaitse, sagði að Mik-
son hefði skotið konu með
skammbyssu sinni þegar hún
neitaði að fara út úr bíl sínum
þangað sem föngum var safnað
saman. Margir fyrrum fangar
sögðu að meira að segja Omak-
aitse- félagar, sem handtóku
kommúnista ásamt Mikson,
hefðu sagt honum að þrátt fyrir
allt ætti að færa fólk fyrir dóm-
stóla (áður en því væri refsað).
TAFIR AF TILLITSSEMIVIÐ
ÍSLENSK STJÓRNVÖLD
Það ætti að færa Mikson sjálfan
fyrir dómstóla. Eistneski þjóð-
í kjölfar umíjöllunar Eesti Ekspress um Mikson
Óhugnanlegar lysingar í lesendabréfi
Vegna skrifa Eesti Ekspress um Mikson
og efasemda um að gögn úr skjalageymsl-
um KGB um pyntingar Miksons væru
ófölsuð hafði lesandinn Vambola Kolp-
akovsamband við blaðið. í bréfi sínu lýsir
hann meintum pyntingum Miksons á afa
sinum með þessum orðum:
„Afi minn, Vjatsheslav Kolpakov, var
handtekinn i ágúst 1941. Hann varsakað-
ur um að vera kommúnisti, en reyndar
voru handteknir allir karlmenn afrúss-
nesku bergi brotnir í Mehikoorma. Fjöl-
skylda okkar hefur búið iEistlandiítvö
hundruð ár. Þeir [Omakaitse-sveitir Eist-
lendingaj sökuðu hann um að hafa selt
Rauða hernum fisk. Mikson barði afa
minn með skaftinu á hlújárni og skipaði
honum því næst að toya hárin úryfirvara-
skeggi sínu og raða þeim í hauga með 25
hárum i hverjum. Þetta gerðist í fanga-
búðum Omakaitse i Vonnu. Afi minn gaf
KGB i Tartú skýrslu um þessar pyntingar
árið 1965. En hvaða gagn var að því?
Hann var fæddur árið 1895 og kvaldist i
fjörutiu og fjögur ár eftir pyntingar Omak-
aitse. Móðir mín, Miralda Kolpakov, getur
borið þessa vitni. Það getur líka faðir
minn, Vjatsheslav Kolpakov."
„Það sem Miksoti
sagði Morgunblað-
inu var ekki rétt, “
segir í umfjöllun
Eesti Ekspress um
mál Evalds Mik-
sons. Blaðið segir
eistnesk stjórnvöld
hafa tafið málið af
tillitssemi við ís-
lensku ríkisstjórn-
ina.
skjaiavörðurinn hefur auðvitað
ekki opnað nein skjalasöfn (en
hvers konar skjalasöfn hefur hann
yfirleitt leyfi til að opna?). í skýrsl-
um lögreglunnar í Tallinn-Haiju-
umdæmi frá september til desem-
ber 1941 segir að 640 gyðingar
hafi verið rannsakaðir og þar af
hafi 610 verið drepnir og 30 sendir
í einangrunarbúðir. Þetta var um-
dæmi Miksons.
Rannsóknir Simon Wiesent-
hal-stofnunarinnar í máli Mik-
sons hafa leitt til þess að umheim-
urinn er farinn að líta Eistland
hornauga. Af hveiju bregðast eist-
nesk dómsyfirvöld ekki við yfir-
gnæfandi sönnunargögnum um
glæpi sem ekki hafa fyrnst? Það
má sannreyna sakleysi hans eða
sekt án þess að gripið sé til ein-
hliða aðgerða á alþjóðavettvangi.
Ef eistnesk stjórnvöld hefðu þegar
hafið rannsókn á gögnunum um
Mikson, þá hefðum við ekki
neyðst til þess að afhenda þau Efr-
aim Zuroff, alþjóðlegum fulltrúa
og forstjóra Wiesenthal-stofhun-
arinnar, sem kemur hingað í dag
til að fara fram á að fá skjölin.
Hingað til hefur Wiesenthal-
stofhunin farið fram á þetta bréf-
lega, en eistnesk stjórnvöld hafa
ekki flýtt sér að verða við þeim
óskum af ótta við að koma ís-
lenskum stjórnvöldum í bobba,
en þau urðu fyrst til að viður-
kenna sjálfstæði Eistlands.“_____
Karl Th. Birgisson
Ikke alt gemt er glemt
tesSS ,=S4rt~ ssráfsnr.
ssgs £SS£I
t——T., rrz T UVi,
isSsl = =~~ í
S&SllÍftKtt SpsS&Í |
Danir vilja aðgerðir í máli Miksons
Málamyndasnakk
íslenskra stjórnvalda
Danir halda áfram að fýlgjast
með máli Evalds Miksons af
töluverðum áhuga. I nýlegri
grein í Politiken, undir fyrir-
sögninni „Ekki er allt gleymt
sem geymt er“, leggur Rosa
Krotoschinsky út af útvarpsþætti
Halldórs Sigurðssonar í danska
ríkisútvarpinu 6. janúar, sem
hún segir hafa brotið blað með
umíjöliun um „friðlýsta eist-
neska stríðsglæpamanninn Ev-
ald Mikson, sem situr nú
áhyggjulaus og öruggur í sinni
íslensku útlegð, verndaður af
stjórnmálamönnum landsins“.
Hún lýsir sögu Miksons,
ásökunum á hendur honum og
sönnunargögnum, en segir svo:
„En kröfum um réttarhöld yfir
Mikson eða ffamsal hans hafa ís-
lensk stjórnvöld svarað með
ótrúlegu sinnuleysi og mála-
myndasnakki.
Af hverju eru þessi undan-
brögð við því að færa alþekktan
stríðsglæpamann fyrir rétt í
landi sem ekki er neitt banana-
lýðveldi, heldur lýðræðislegt,
norrænt land?
Halldór Sigurðsson, sem sjálf-
ur er af íslenskum ættum, reyndi
að finna skýringu á því: ísiand
hefur í árþúsundir verið og vilj-
að vera einangrað frá umheim-
inum. Þar er ekki óskað afskipta
utanaðkomandi.
öllu jarðbundnari var önnur
skýring á íslenskri umhyggju
fyrir þessum gamla stríðsglæpa-
manni: Hann skaraði fram úr í
íþróttum — það var Mik-
son/Hinriksson sem kenndi ís-
lendingum að spila körfubolta.
Og ísienska Körfuknattleikssam-
bandið er honum svo þakklátt
fyrir framlagið að það hefur
formlega lýst yfir stuðningi
körfúknattleiksmanna við hann.
Það reynist kannski hafa verið
feilskot.
Því eins og Sigurðsson lagði
áherslu á: 1 skjalageymslum
KGB, sem nú eru aðgengilegar,
munu finnast ffekari sönnunar-
gögn um blóðuga fortíð Miksons
— og þá verða ásakanirnar á svo
traustum grunni byggðar að
meira að segja íslenskir stjórn-
málamenn verða að beygja sig
íyrir staðreyndunum, því sjón er
sögu ríkari."
Halldór Sigurðsson er einn
þeirra fslandsvina sem sendu
stjórnvöldum bréf fyrir skömmu
með áskorun um að þau láti
málið frekar til sín taka. Hann
hefur starfað í Danmörku til
fjölda ára, ritað bækur og starfað
sem ritstjóri við danska Ríkisút-
varpið.