Pressan - 21.01.1993, Blaðsíða 25

___________FIMMTUDAGUR PRESSAN 21. JANÚAR 1993_
LEIKHÚS MYNDLIST KLASSÍK
25
Ofstór biti...
DRÖG AÐ SVlNASTEIK
EGGLEIKHÚSIÐ
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ / SMlÐAVERK-
STÆÐI
HÖFUNDUR: RAYMOND COUSSE
LEIKSTJÓRI: INGUNN
ÁSDÍSARDÓTTIR
LEIKARI: VIÐAR EGGERTSSON
»••••••••••••••••••••••••••
I stuttu máli sagt fjall-
ar leikritið „Drög að
svínasteik" um svín
sem á að fara að leiða til slátrun-
ar og það notar síðustu stund-
irnar til að hugleiða stöðu sína
jafht í stfunni sinni og í heimin-
um öllum. Aðferðin sem höf-
undurinn notar er að væða
áheyrandann í það verkefni að
finna samsvaranir á milli svíns-
ins og sjálfs sín. Þetta gengur þó
Ifklega aðallega að því marki að
áhorfandinn ber svínið saman
við fólk almennt.
Ekki fann ég reyndar neitt í
textanum sem mér þótti til þess
fallið að opna augu mín fyrir
mannlegri tilvist, aftur á móti
var þama að hafa nokkrar upp-
lýsingar um svín og slátrun
þeirra sem ég vissi ekki fyrir.
Einleikssýningar eru tiltölu-
lega sjaldgæfar. Það er ekki að
undra, því það er ákaflega erfitt
fyrir langflesta leikara að halda
athygli áhorfandans einsamlir í
tvo klukkutíma, eins og hér var
boðið upp á. Leikstjóra er líka
vandi á höndum, að hjálpa leik-
ara, sama hvað hann er snjall, að
gefa sýninguni góða hrynjandi
og vera nógu sfbreytilegur til að
áhorfendur hafi alltaf eitthvað til
að moða úr eða skemmta sér
við.
Það vantaði ekki að Viðar lék
af þrótti, og greinilegt að hann
og aðrir aðstandendur sýningar-
innar höfðu lagt sig alla fram.
Leikmynd Snorra Freys Hilm-
arssonar var ágætt verk sem þó
„Langtímum sam-
an leiddist mér ill-
yrmislega í leik-
húsinu þetta
kvöld.“
hefði mátt bæta auðveldlega
með minna „leikhúslegri“ lýs-
ingu.
Satt að segja á ég bágt með að
skilja að þetta leikrit hafi slegið í
gegn einhvers staðar úti í lönd-
um. Það hlýtur að hafa verið
vegna stórkostlegs leiks, og svo
held ég að textinn hljóti að hafa
verið keyrður mun hraðar en var
í þessari sýningu, þá hugsanlega
með vandlega völdum og unn-
um hægari köflum.
Því miður verð ég að segja um
heildina að góð viðleitni dugði
ekki til. Langtímum saman
leiddist mér illyrmislega í leik-
húsinu þetta kvöld. Heldur
batnaði þó er á leið, en þá var
liðinn erfiður klukkutími. Ég
kenni því um að það ágæta lista-
fólk, sem stóð að þessari sýn-
ingu, hafi einfaldlega færst full-
mikið í fang.
Lárus Ýmir Óskarsson
Nemendaleikhúsið frumsýnir gamanleikinn Bensínstöðina um helgina.
Frá kómedíu yfír
í dýpsta drama
„Það er spilað á allt ffá léttustu
kómedíu yfir í dýpsta drama og
verkið spannar allan tilfinninga-
skalann,“ segir Hilmar Jónsson,
einn þriggja gestaleikara
Nemendaleikhússins í uppfærslu
á ffanska gamanleiknum Bensín-
stöðinni, sem frumsýnd verður
um helgina.
„Konurnar em staddar á þeim
stað í lífinu að þeim er nauðsyn að
vinna í sínum málum; reksturinn
gengur erfiðlega, viðskiptin hafa
minnkað og samskiptin við karl-
mennina eru upp og ofan. Heim-
koma föðurins veldur síðan tölu-
verðu uppnámi þar sem hann ger-
ir sig líklegan til að ganga inn á
heimilið á ný eins og ekkert hafi í
skorist.“
Ekki eru mörg ár síðan Hilmar
útskrifaðist úr skólanum sjálfur
og hann segist hafa byijað á því að
fara í nostalgíukast áður en „hinn
sanni nemendaleikhúsandi“ rifj-
aðist upp fyrir honum. „Það ríkir
þarna alveg sérstakur andi því
nemendur sjá um allt sjálfir; smíð-
ar, saumaskap og allan annan
rekstur leikhússins. Það rifjast líka
upp fyrir mér hversu mikil vinna
er lögð af mörkum. Það er ótrúleg
orka í gangi.“
Höfundur Bensínstöðvarinnar
heitir Gildas Bourdet og var það
fyrst fært upp árið 1985. Leikritið
fjallar um einstæða móður og
þrjár uppkomnar dætur hennar
sem vinna að því hörðum hönd-
um að halda litlu bensínstöðinni
sinni gangandi. í lífi þeirra reynir
á samskiptin við karlmenn, ekki
síst þegar heimilisfaðirinn snýr
heim á ný eftir 18 ára fjarveru.
Leikstjóri er að þessu sinni Þór-
hallur Sigurðsson.
Skapandi Itfsorka við ömurlegustu skilyrði
OUTSIDER USA
HAFNARBORG
í Hafnarborg stendur
nú yfir afskaplega
áhugaverð og sérstæð
sýning á list utangarðs-
manna, eða öllu heldur undir-
málsfólks í bandarísku þjóðlífi.
Listræn markmið sameina ekki
þennan hóp, heldur menntunar-
skortur, fátækt og einangrun.
Hinn þeldökki Bill Traylor fædd-
ist um miðja nítjándu öld á plan-
tekru í Suðurríkjunum og var
framan af ævinni þræll í eigu Ge-
orgs Traylor (þaðan er nafn hans
komið). Sem háaldraður maður
sat hann löngum stundum á
gangstéttinni í smábæ í Alabama
og teiknaði fi'gúrur og dýramynd-
ir á pappa sem til féll. Myndimar
em bemskar, einfaldar og skraut-
lausar, en það er erfitt að skoða
þær án þess að líta á þær sem
vitnisburð um myrka fortíð
manns sem var rétt fær um að
skrifa nafnið sitt hikandi hendi.
Þekktasta nafnið á sýningunni,
Martin Ramirez, gerir heillandi
myndir í sérstæðum stH, sem ein-
kennast af rytmísku mynstri.
Ramirez þessi var alvarlega sjúk-
ur maður og dvaldi á meðferðar-
stofnunum fyrir geðsjúka alla
ævi.
Það má víða finna trúarlegt
inntak í verkunum. Howard
Finster hefur auðsjáanlega verið
drifinn áfram af sterkri trúarlegri
sannfæringu. Á einni myndinni,
sem er eins og áróðursveggspjald,
er djöflinum líkt við skrúfsfykki
og ýmsum ráðleggingum og við-
vömnum fléttað inn í myndimar.
Earl Simmons: Jónas og hvalurinn
„Eitt afþví sem gerir
verk þessafólks
heillandi er að
þráttfyrir takmark-
anir og mótlœti
hefur þaðfundið
frelsi í sínum eigin
afkima. “
Bill Traylor: Án titils/Svartur
hundur með rauða tungu
Svofelldar upplýsingar em áritað-
aráeinaþeirra:
„Howard Finster
lokið 4:42 eftir miðnœtti
5000 305 listaverk síðan 1976
10 ára starf dag og nótt,“
ásamt heimilisfangi og.símanúm-
eri. Finster stofnaði trúboðsstöð
til að útbreiða trúarlegan vitnis-
burð sinn í „Paradise park“, þar
sem miklum útilistaverkum var
komið fyrir og kirkja byggð eftir
eigin teikningu. Finster er einn af
fáum uppmnalegum utangarðs-
listamönnum sem hafa hagnast á
verkum sínum. Að vísu er sagt að
nú framleiði hann bara fyrir
áfjáða safnara — jafnvel utan-
garðsmenn verða sölumennsk-
unni að bráð — en ætli honum sé
ekki nokk sama á meðan góð
laun eru í boði. Utangarðslist er
„heit“ söluvara í Bandaríkjunum
og fimmtíu þúsund dollarar eru
ekki óalgengur prís á eftirsóttum
verkum — þætti mörgum ís-
lenskum listamanninum það dá-
lagleg upphæð.
Gagnrýnanda er nokkur vandi
á höndum að „gagnrýna" verk af
þessu tagi, eins og um hverja aðra
myndlistarsýningu væri að ræða.
Höfundarnir eru ekki beinlínis
myndlistarfólk, þótt þeir sýni list-
hneigð í verkum sínum og fram-
leiði kynstrin öll. Sýningin er
heldur ekki valin á listrænum for-
sendum. Það hefur verið sagt að
til að teljast til utangarðslista-
manna verði menn að uppfylla
einhver eftirtalinna skilyrða: vera
þeldökkur, tilheyra minnihluta-
hópi, vera ólæs, nota rusl, vera
ódýr, eldri en sextugur og hafa al-
ist upp í suðrinu. Ekki sakar ef
menn eru annaðhvort geðsjúkir
eða strangtrúaðir.
Skipuleggjandi sýningar
innar, Svíinn Thord Thor-
deman, kallar utan-
garðslist hina nýju
framúrstefnulist. Þetta
finnst mér ansi langsótt,
auk þess sem hún hættir
sjálfkrafa að vera utangarðslist
um leið og hún er orðin ffarnúr-
stefhulist. Þeir einu sem hagnast
á að reka slíkan áróður eru galler-
íin sem versla með hana og safii-
arar sem fjárfesta í henni. Utan-
garðslistamennirnir sjálfir eru
blessunarlega fáfróðir um slíkar
vangaveltur.
Það hefur lengi loðað við
ímynd listamannsins að hann sé
nokkurs konar utangarðsmaður,
sérstakur karakter, drifinn áffarn
af innri þörf, misskilinn og huns-
aður. Þó er ólíku saman að jafna
við fólk sem búið hefur við fá-
tækt, fáfræði og einangrun, og
hefur hvorki haft möguleika né
tækifæri til að fullþroska hæfi-
leika sína. Menntuðum myndlist-
armanni úr millistétt eru allar
leiðir færar, hans er valið, en hin
James Son Ford Thomas:
Án titils
þráláta endurtekning í verkum
Ramirezar er hálft í hvoru sjúk-
dómseinkenni sem hann ræður
ekki við. En þetta er einmitt eitt af
því sem gerir verk þessa fólks
heillandi; að þrátt fyrir takmark-
anir og mótlæti hefur það firndið
frelsi í sínum eigin afloma. Verk-
in sýna okkur að jafiivel við öm-
uriegustu skilyrði getur skapandi
lífsorka þrifist. Þau eiga því at-
hygli okkar og aðdáun fyllilega
skilið, en þeim er enginn greiði
gerður með því að stilla þeim upp
jafnfætis meisturum nútíma-
myndlistar. Þar sem utangarðslist
er annars vegar erum við utan-
garðs.
Gunnar J. Ámason
MYNDLIST
• Portið nefnist
nýr sýningarsalur
sem opnaður hefur
verið á neðri hæð
Myndlistarskólans í Hafnar-
firði. Þrír listamenn sýna um
þessar mundir verk sín í Port-
inu; þau Bragi Ásgeirsson,
Guðjón Ketilsson og Þórdís
Alda Sigurðardóttir.
• Haraldur Jónsson sýnir
lágmyndir og skúlptúra í
Gerðubergi. Verkin eru rýmis-
verk, unnin úr ólíkum efnum'
en viðfangsefnin eru gegnsæi
og takmörk. Opið mánudaga
til fimmtudaga kl. 10-22,
föstudaga kl. 10-16 oglaugar-
daga kl. 13-18.
• Bryndís Snæbjörnsdótt-
ir hefur opnað sýningu á
verkum sínum í Galleríi 1 1 og
ber hún nafnið „Sa ira". Opið
alladagakl. 14-18.
• Skoskir grafíklistamenn,
26 talsins, sýna verk sín í
Geysishúsinu og er sýningin
hluti af menningarhátíðinni
Skottís, skosk-íslenskum
menningardögum. Opið
daglega kl. 10-18.
• Myndlistarrefillinn hefur
aftur verið hengdur upp í
Mokka vegna fjölda áskorana.
Sýningunni lýkur á sunnudag.
• Guðmundur Karl hefur
opnað fýrstu einkasýningu
sína hér á landi á Kaffi Splitt.
Verkin eru 15 myndasam-
stæður unnar með tölvu.
• Erlingur Jónsson mynd-
höggvari og lektor í Osló hef-
ur opnað sýningu i húsnæði
Bílakringlunnar í Keflavík. Þar
gefur að li'ta 107 verk unnin
með margvíslegri tækni og í
ýmis efni, s.s. málm, tré og
stein.
• lan Hamilton Finlay,
skoskur listamaður sem hlotið
hefur alþjóðlega frægð sem
Ijóðskáld, myndlistarmaður
og skrúðgarðahönnuður, sýn-
ir verk sín á Kjarvalsstöðum á
menningarhátíðinni SKOTTlS,
skosk-íslenskum menningar-
dögum. Á sýningunni gefur
að líta myndverk Finlays,
nokkra neonskúlptúra og lit-
skyggnur af Stonypath-garð-
inum í Lanarkshire, einu af
mikilvægustu samtímalista-
verkum Evrópu.
• „Outsider USA" banda-
rísk utangarðslist í Hafnar-
borg, menningar- og lista-
miðstöð Hafnarfjarðar. Sýn-
ingin hefur verið sett upp
víða um Norðurlönd.
• Afmælissýning stendur
yfir í Nýlistasafninu, sem á 15
ára afmæli um þessar mundir.
Sex listamenn sýna verk sin í
boði safnsins; Aðalheiður Elva
Jónsdóttir, Elsa D. Gísladóttir,
Pétur Örn Friðriksson, Ólöf
Nordal, Ragna Hermanns-
dóttir og Ingileif Thorlacius.
Sýningunni lýkur á sunnudag.
Opið daglega kl. 14-18.
• Jóhann Jónsson frá Vest-
mannaeyjum sýnir vatnslita-
myndir sínar i Lóuhreiðri við
Laugaveg. Opið virka daga kl.
9-18 og laugardaga kl. 10-14.
• Ásmundur Sveinsson. I
Ásmundarsafni setndur yfir
sýningin Bókmenntirnar í list
Ásmundar Sveinssonar. Opið
alla daga kl. 10-16.
• Harpa Björnsdóttir sýnir
um þessar mundir myndverk
sín í Slunkaríki á (safirði. Verkin
eru öll unnin með blandaðri
tækni.
SÝNINGAR
• Paul Nederga-
ard. Sýning á Ijós-
myndum Pauls Ne-
dergaard af gömlum íslensk-
um húsum stendur yfir í
Bogasal Þjóðminjasafns.
• Víkin og Viðey, sýning í
Nýhöfn á fornleifum frá land-
námi til siðaskipta í Reykjavík,
á vegum Árbæjarsafns.