Pressan - 21.01.1993, Blaðsíða 12

I
12
FIMMTUDAGUR PRESSAN 21. JANÚAR 1993
PRESSAN
Útgefandi Blað hf.
Ritstjóri Gunnar Smári Egilsson
Ritstjórnarfulltrúi Sigurður Már Jónsson
Verr sett en
vændiskona
I PRESSUNNI í dag segir ung kona frá tilraunum sínum til að
innheimta miskabætur af nauðgara sínum. Þrátt fyrir ítrekaðar
tilraunir hefur það ekki gengið og því miður virðist fátt benda tii
að stúlkan muni nokkurn tímann fá þessar bætur. Að minnsta
kosti fær hún enga aðstoð í réttarkerfmu eða hjá hinu opinbera til
aðinnheimtaþær.
Bæturnar fékk stúlkan dæmdar í Hæstarétti; krónur 200 þús-
und. Það þarf ekki að bera mikla virðingu fyrir mannskepnunni
til að þykja þær bætur lágar. En fyrir handvömm lögfræðings
stúlkunnar dæmdi hvorki héraðsdómur né Hæstiréttur neina
vexti á upphæðina. Hún brennur því upp í verðbólgunni —
reyndar hægum bruna vegna lágrar verðbólgu, en það eykur ekki
réttlætið.
Frá því stúlkan fékk bæturnar dæmdar hefúr hún reynt með
aðstoð tveggja lögfræðinga að innheimta þær. Nauðgarinn rekur
innflutningsverslun og hefur flutt inn sömu vörurnar undir
þremur fyrirtækjanöfnum á undanförnum árum. Við síðustu
nafnbreytinguna var fyrirtækið skráð á sambýliskonu hans og
það á einnig við um íbúðina sem þau búa í. Þrátt fyrir að maður-
inn hafi nokkuð mikið umleikis er hann því eignalaus á pappír-
unum. Stúlkan getur því ekki gert fjárnám í eignum hans til að
knýja á um greiðslu. Eina leiðin til að þrýsta á um greiðslu er að
krefjast gjaldþrots yfir manninum. Til þess þarf hins vegar að
greiða 150 þúsund krónur í tryggingu. Og þar sem maðurinn er
eignalaus yrði það glatað fé.
Nú er það svo að mennirnir eru misjafnir og ekkert við því að
gera. Það er hins vegar spurning hvort ekki sé rétt að samfélagið
búi svo um hnútana að þeim, sem lenda í svipuðum hremming-
um og stúlkan, séu ekki allar bjargir bannaðar. Arnljótur Björns-
son prófessor bendir til dæmis á það í PRESSUNNI í dag að á
Norðurlöndum séu til opinberir sjóðir sem gætu komið til að-
stoðar í svipuðum tilfellum og hér um ræðir. í sjálfu sér ætti hug-
myndin að baki slíkum sjóði ekki að vera íslendingum fjarlæg.
Hér tekur ríkið ábyrgð á launagreiðslum gjaldþrota fyrirtækja og
er hugmyndin sú að venjulegt launafólk skaðist ekki óþarflega
vegna aðstæðna sem það ræður ekki við. Ef slíkt á við um gjald-
þrot fyrirtækja á það ekki síður við þegar fórnarlömbum hegn-
ingarlagabrota er ógerlegt að innheimta þær bætur sem þeim eru
dæmdar.
Hvað viðvíkur aðstæðum brotamannsins í þessu dæmi þá
hljóta þær að gefa tilefni til að stjórnvöld velti því fýrir sér hvernig
hægt sé að girða fyrir að menn vaði um íslenskt viðskiptalíf,
stofhi fýrirtæki og setji þau á hausinn í hreinu ábataskyni. Tilefn-
in fýrir slíkum þankagangi stjórnvalda hafa reyndar verið næg á
undanförnum árum.
En það er ef til vill erfiðara að sætta sig við óréttlætið í þessu til-
viki en mörgum öðrum. Stúlkan kaus ekki að stunda viðskipti við
þennan mann. Hún hafði ekki færi á að kanna áreiðanleika hans
eða eignastöðu. Hann nauðgaði henni.
Og þótt kaldhæðnislegt sé er það því miður svo að þjóðfélagið
virðist ekki geta tryggt þessari konu neinar bætur fýrir þann
miska sem hún varð fýrir. Hún er því í raun verr sett en vændis-
kona, sem fær þó greidda lága upphæð fýrir þau afnot sem menn
kjósa að hafa af líkama hennar.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Nýbýlavegi 14-I6,sími 6430 80
Faxnúmer.
Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90, auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborðs:
Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86, tæknideild 64 30 87.
Áskriftargjald
700 kr. á mánuði ef greitt er með VISA/EURO/SAMKORT en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 230 krónur í lausasölu
BLAÐAMENN: Bergljót Friðriksdóttir, Friðrik Þór Guðmundsson,
Guðrún Kristjánsdóttir, Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuður,
Jónas Sigurgeirsson, Jim Smart Ijósmyndari, Karl Th. Birgisson,
Sigríður H. Gunnarsdóttir prófarkalesari, Telma L Tómasson.
PENNAR: Stjórnmál og viðskipti; Ámi Páll Árnason, Guðmundur Einarsson, v
Hannes Hólmsteinn Gissurarson, Hreinn Loftsson, Jeane Kirkpatrick,
Mörður Árnason, Ólafur Hannibalsson, Óli Björn Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir,
össur Skarphéðinsson. Listlr; Gunnar Ámason myndlist, Gunnar Lárus Hjálmarsson
popp, Hrafn Jökulsson, Jón Hallur Stefánsson og Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir,
Lárus Ýmir Óskarsson leiklist.
Teikningar; Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Ámason.
Setning og umbrot PRESSAN Filmuvinnsla, plötugerð og prentun: ODDI
STJÓRNMÁL
Ertþú Ríkisdóttir; vœna?
„Svona hefur samdráttur í
ríkisútgjöldum orðið til að
leiða okkurýmislegt í Ijós. Og
efþað þarf kreppu til að
berja það inn í hausinn á
kynbræðrum mínum aðþeir
eigi sín börn en ekki ríkið,
óháð því hvernigþeim líkar
við mömmur þeirra eða
hvernig stendur á hjá þeim í
VISA-greiðslum, — leyfist
mérþá að biðja um margar,
margar kreppur!ÍC
Það er margt rætt og ritað um
kreppuna nú um stundir. Maður
opnar varla svo fyrir þjóðarsálir
útvarpsstöðvanna að ekki sé verið
að kvarta yfir afkomunni, að
ógleymdum pistlahöfundunum
sem lesa grátbólgnir upp úr heim-
ilisbókhaldinu. Það skín í gegn að
enginn virðist sjá neina von, allir
keppast um að iýsa meiri erfið-
leikum en næsti maður á undan.
Það er ástæða til að spyrja sig
hvernig svartsýnin fari með fólkið
sem kallast fslendingar? Hvernig
fer þetta tal með börnin sem
hlusta á harmsögurnar? Og er
endilega víst að þeir sem kvartsár-
astir eru og fá mesta athyglina séu
þeir sem helst eiga samúð skilda?
Einn er sá hópur manna sem
undanfarið hefur sungið háa rödd
í grátkórnum, en það er sá félags-
skapur sem kallast Félag meðlags-
greiðenda. Sá hópur hefur beitt
sér gegn þeirri ákvörðun trygg-
ingaráðherra að hækka lágmarks-
meðlagsgreiðslur úr á áttunda
þúsund á mánuði í rúm eiiefu.
Mótmælin höfðu á endanum þau
áhrif að ákveðið var að lágmarks-
meðlagið hækkaði einungis í rúm
tíu þúsund á mánuði.
Akvörðunin um að hækka
meðlagsgreiðslur mun hafa verið
tekin í tengslum við lækkun á
greiðslum af hálfu ríkisins til ein-
stæðra foreldra. Félagar í þessu fé-
lagi meðlagsgreiðenda hafa talið
að hér sé um að ræða aðför ríkis-
valdsins að kjörum þeirra. Ríkið
sé að skerða kjör meðlagsgreið-
enda með því að hækka það með-
lag sem skylt er að greiða að lág-
marki. Meðal þess sem talsmenn
meðlagsgreiðenda hafa fært fram
til rökstuðnings því að ekki megi
hækka lágmarksmeðlag er að þeir
séu margir að koma sér upp fjöl-
skyldu og meðlagsgreiðslur séu
þungur baggi við þær aðstæður.
Ég verð að játa að ég hef sjaldan
eða aldrei orðið jafnbit á nokkru
væli sem ég hef heyrt og á þessu.
Það er ekkert nýtt að til séu menn
sem ekki vilja kannast við gerðir
sínar, en það er annað mál hvort
ábyrgðarmenn í samfélaginu, þar
á meðal þingmenn, eiga að taka
undir þetta dómadagsrugl. Ég á
líka von á því að ýmsir aðrir hópar
í samfélaginu hafi tiikomumeiri
umkvörtunarefni en þeir menn
sem telja óþarfa að sjá fýrir börn-
unum sínum.
Eins ótrúlega og það kann að
hljóma virðist þurfa að minna á
að börn hafa síðustu tæp tvö þús-
und ár komið í heiminn fýrir til-
verknað foreldra sinna beggja. Og
þótt samband foreldranna sé ekki
upp á marga fiska eða bresti á síð-
ari stigum er eitt þó hafið yfir vafa:
börnin halda áfram að lifa óháð
því. Svo er Guði fýrir að þakka.
Hvað hver og einn kýs að gera í
sínu lífi er að sjálfsögðu hans mál,
en það frelsi er líka háð því að
hann taki ábyrgð á eigin gerðum.
Aðeins þannig er frelsið til að haga
lífi sínu á tiltekinn hátt einhvers
virði, ef því fýlgir sú vissa að mað-
ur uppskeri sem maður sáir og að
maður beri ábyrgð á því hvernig
maður nýtir frelsi sitt. Velferðar-
kerfi sem firrir menn ábyrgð á eig-
in gerðum er sosum nógu vont, en
velferðarkerfi sem leyfir mönnum
að forsmá skyldur sínar gagnvart
börnum sínum og hvetur þá jafn-
vel til þess, það er kerfi sem á
hvergi að eiga skjól.
Ein er sú frumskylda sem
mannkynið hefur góðu heilli ekki
losað sig við á göngu sinni til svo-
kallaðrar siðmenningar. Það er sú
skylda sem er í heiðri höfð í dýra-
ríkinu, að ala önn fyrir afkvæm-
um sínum. Dekurrófúkynslóðim-
ar hafa að vísu talið þetta eftir sér
og viljað fá einhvern annan í mál-
ið; skólann, barnasálfræðinginn,
félagsráðgjafann eða einhvern
annan spesjalista. Aldamótakyn-
slóðin horfði á með ugg og varaði
við því að það gæti ekki endað
nema með ósköpum að vefja fólk
inn í bómull á þennan hátt. Bjart-
sýnismennirnir töldu ekki ástæðu
til að óttast það, samfélagið ætti
að styðja við bakið á fólki og gera
því lífið léttara. Nú er hins vegar
svo komið að það rísa upp hópar
manna og kalla það árás á kjör sín
og árás á velferðarkerfið að þeir
skuli þurfa að sjá fýrir börnunum
sínum. Hefur lífið kannski verið
okkur öllum svo mjúkt að okkur
þyki það eðlileg krafa að ríkið
kosti framfærslu þeirra barna sem
við höfum komið í heiminn?
Finnst okkur kannski hálfósann-
gjarnt að ríkið haldi okkur ekki
uppi líka? Það skyldi þó aldrei
vera að við höfum eytt ómældum
fjármunum og mannauði þessaii
þjóð til menntunar, búið henni
allri hinar þokkalegustu aðstæður,
til að uppskera það eitt að hún er
siðlausari en tárum taki.
Það var tíska í landsfjórðungi
einum fyrir margt löngu að
ógæfúsamar stúlkur brugðu á það
ráð er þær þurftu að kenna börn
sín til föður að nefna til vindinn:
voru þau börn Trekkvindsbörn.
Með því björguðu þær heiðri sín-
um, og enn fyrr lífinu, í miskunn-
arlausu samfélagi. Öldum saman
var það örþrifaráð þeirra að bera
út börn sín. Það er skelfilegt til
þess að hugsa að útburður gat líka
verið kærleiksverk; með honum
var barninu hlíft við lífi niðursetn-
ingsins sem var ekkert Iíf, markað
hungri, þrældómi, misþyrming-
um og í flestum tilfellum dauða á
barnsaldri. Hinir vælandi með-
lagsgreiðendur afneita hins vegar
börnunum sínum af einni saman
sérgæsku og hugleysi.
Svona hefúr samdráttur í ríkis-
útgjöldum orðið til að leiða okkur
ýmislegt í Ijós. Og ef það þarf
kreppu til að berja það inn í haus-
inn á kynbræðrum mínum að þeir
eigi sín börn en ekki ríkið, óháð
því hvernig þeim líkar við
mömmur þeirra eða hvernig
stendur á hjá þeim í VISA-greiðsl-
um, — leyfist mér þá að biðja um
margar, margar kreppur!
Höfundurer lögfræðingur.
FJÖLMIÐLAR
Blessunarlega ekkert
aðfrétta
Hér segja ráðherrar
heldur ekki afsér í kjölfar
hneykslismála. Okkur
skortir reyndar ekki
hneykslin meðal
stjórnmálamannanna
en þau draga aldrei
neinn dilk á
eftir sér. “
Því hefúr verið haldið ffarn að
ástæða þess hversu leiðinleg ís-
lensk blöð eru sé sú að hér gerist
aldrei nokkur skapaður hlutur.
Hér eru engir mafíuforingjar
skotnir á rakarastofum og ekki
einu sinni handteknir við vega-
tálma lögreglunnar. Við kom-
umst næst því þegar víkingasveit-
in umkringir menn úttaugaða af
drykkju og afvopnar þá af kerta-
stjökum eða sturtuhengjum.
Hér segja ráðherrar heldur
ekki af sér í kjölfar hneykslis-
mála. Okkur skortir reyndar ekki
hneykslin meðal stjórnmála-
mannanna en þau draga aldrei
neinn dilk á eftir sér. Þess vegna
verður það þreytandi til lengdar
að lesa urn hneykslin þar sem
þau eru í raun ófréttir. Þau breyta
engu.
Hér farast heldur ekki hundr-
uð í flóðum, fellibyljum eða öðr-
um náttúruhamförum. Blessun-
arlega. Þess vegna slá blöðin því
upp ef þakplata fykur eða vél-
sleðamaður kemur ekki á réttum
tímaheimíkaffi.
Hér er heldur ekki nein fátækt.
Að minnsta kosti ekki þannig að
maður gangi fram á heimilislausa
og sveltandi á götum úti. Og ef
hinir fátæku eru til þá eru þeir
það stoltir að þeir mundu ekki
fýrir sitt litla líf fást til að birtast á
síðum dagblaðanna. Það er helst
að hægt sé að fá kennara með 90
þúsund kall fýrir dagvinnuna, 50
þúsund kall fil viðbótar fýrir eft-
irvinnu og heimanám og þriggja
mánaða sumarfrí til að viður-
kenna upp á sig opinberlega sára
fátækt
Hér er heldur ekkert kynlíf eða
einkalíf yfir höfúð. Það er víst út
af fámenninu. Svo undarlega sem
það hljómar virðist fólk búa við
minna einkalíf eftir því sem það
lifir í fjölmennara samfélagi.
Hér gerist semsagt aldrei neitt
— að minnsta kosti ef marka má
blöðin. Og eins og sjá má af upp-
talningunni hér að ofan þá er það
ekki svo slæmt. í raun ætti maður
að krossa sig í bak og fyrir og
þakka drottni þegar maður finn-
ur ekkert að lesa í blöðunum í
stað þess að tuða.
Og það hefúr maður gert þessa
síðustu daga eftir að þingið fór í
frí. Mikil guðsblessun er það að
fólkið sem þar situr hefur hætt
um sinn að bjarga okkur hinum.
Og mikið má hann Þórður
Friðjónsson skammast sín fýrir
að hafa komið með þessa þjóð-
hagsspá sína á þriðjudaginn til
þess eins að ráðherrarnir og
þingmennimir fari að hugsa upp
nýbjargráð.
Gunnar Smári Egilsson