Pressan - 09.06.1994, Page 15

Bandaríkjamaðurinn James
Schamus, sem meðal annars
framleiddi The Wedding Banquet,
er á leið til landsins að hitta
íslenska kvikmyndaáhugamenn.
spurði hann hver
Hallur Helgason
væri galdurinn við að búa til góð-
ar myndir fyrir lítinn pening.
Ætla ekld að segja Islendingum
að þeir eigi að gerast kapítalistar
Á síðasta ári gerðist sá einstaki
viðburður að tævansk/bandaríska
bíómyndin The Wedding Banquet
í leikstjórn Ang Lee sló í gegn í
Bandaríkjunum. Það er ekki aðeins
í hæsta máta óvanalegt að mynd
sem ekki er framleidd af Holly-
wood-risunum taki inn fúlgur
heldur líka hitt að meira en 70 pró-
sent myndarinnar voru textuð, en
Kanar eru frægir fyrir að leggja það
alls ekki á sig að lesa texta. Enn-
fremur fjallar myndin um menn af
asískum uppruna sem þar að auki
eru hommar; hljómar eins og upp-
skriftin að „Hvernig komast rná hjá
að myndin þín verði metsölumynd
í Ameríku“. En viti menn, myndin,
sem kostaði u.þ.b. 750.000 dollara í
framleiðslu, hefur til dagsins í dag
tekið inn 28 milljónir dollara og er
enn að. Það gerir hana að þeirri
rnynd sem skilaði mestum tekjum
fyrir hvern framleiðsludollara í
Bandaríkjunum í fyrra. Mynd
númer tvö á þeim lista heitir ]u-
rassic Park og er eftir Steven Spiel-
berg. Hún náði hinsvegar þeim ár-
angri að skila meiri heildartekjum
en nokkur önnur mynd hefur gert
í gjörvallri kvikmyndasögunni.
The Wedding Banquet var frá
upphafi vel tekið af gagnrýnendum
sem sjálfsagt óraði ekki fyrir vel-
gengninni. Hún hlaut þar að auki
Gullbjörninn á kvikmyndahátíð-
inni í Berlín 1993 og var útnefnd til
Óskarsverðlauna í flokki mynda á
erlendu tungumáli.
Eins og að líkum lætur vakti
þessi árangur mikla athygli á að-
standendum myndarinnar í
Bandaríkjunum. Einn af þeirn er
framleiðandinn James Schamus
sem jafnframt tók þátt í að skrifa
handritið. Hann er væntanlegur til
íslands eftir helgi til að standa fyrir
tveggja daga námskeiði, eða mál-
stofú, um framleiðslu ódýrra kvik-
mynda fyrir alþjóðlegan markað.
Háskólabíó mun taka The Wedd-
ing Banquet til sýninga á sama
tíma.
James stofhaði árið 1991 fram-
leiðslufyrirtækið Good Machine
(Góða vélin) ásamt félaga sírium
Ted Hope. Árlega hafa þeir tekið
þátt í framleiðslu fjölda mynda
sem allar hafa átt það sameiginlegt
að vera framleiddar fyrir svipaðar
(eða lægri) fjárhæðir og meðal-
mynd á íslandi. Að auki gegnir
James prófessorsstöðu í kvik-
myndafræði (film theory) og sögu
við Columbia-háskólann.
Kottt það á óvart að The Wedd-
ing Banquet skyldi slá svona í gegn
og hefur velgengnin hreytt stöðu
þinni meðal bandarískra kvik-
myndagerðarmanna?
— Já, þetta kom á óvart. Ég held
að þessi árangur ásamt þeirri
breiðu lfnu sem við hjá Good mac-
hine stöndum fyrir hafi breytt
stöðunni. En þetta var ein mynd af
tíu, fimmtán, tuttugu, það skiptir
mestu máli að við höldum áfram í
stað þess að láta eitt „hitf ‘ duga.
Ég las í viðtali við félaga þinn að
þetta hafi í grundvallaratriðum ver-
ið Hollywood-mynd í dulargervi.
— Mér finnst við hafa verið að
endurskrifa ákveðna tegund af
Hollywood-myndum, þ.e. furðu-
fuglagamanmyndirnar frá fjórða
og fimmta áratugnum, hluti eins
og „The Philadelphia Story“, nema
hvað núna var þetta á kínversku og
um homma. Á einhvern undarleg-
an hátt gerðum við sennilega meiri
Hollywood-mynd en Hollywood
gerir sjálf nú til dags. Þar verður að
sprengja allt í loft upp, láta fólk
vera í mögnuðu kynlífi og skjót-
andi hvert annað til að búa til af-
„ Við erum ekki að
tala um pylsur og
öskubakka ogþess
háttar verslunar-
varning, heldur
tjáningu menning-
arsamfélags. “
þreyingu. En þar sem við erum
sjálfstæðir ffamleiðendur getum
við leyff okkur að leggja aðaláhersl-
una á söguna, persónurnar og að-
stæðurnar.
Hafið þið einhverjar áœtlanir
uppi um að fylgja hinum þunga
straumi Hollywood-framleiðenda?
— Ja, samkvæmt skilgreining-
unni á „main stream“ þá tilheyrir
Wedding Banquet því. Þessvegna
var hún á efst á listanum yfir þær
myndir sem gáfu mest fyrir hvern
fjárfestan dollar árið 1993 og birtur
var í Variety.
Við hugsum mest um það fyrir
hverja við erum að gera myndir. Ef
ég geri myndband með tveggja ára
dóttur minni þá eyði ég sennilega
ekki nema fimm dollurum enda
eru áhorfendurnir ekki aðrir en afi
og amma. Mér finnst það viðeig-
andi kostnaður fyrir þá áhorfendur
sem ég er að framleiða fyrir, sem
eru foreldrar mínir.
Við hugsum á sama hátt þegar
við erum að framleiða mynd fyrir
100 þúsund dollara eða 200 þús-
und eða milljón eða meira. Þetta
þýðir einfaldlega að jafnvel þær
mynda okkar sem eru mesta list-
ræna flippið eru myndir sem eru
ffamleiddar til að skila hagnaði.
Velgengnin þýðir ekld endilega
að við skiptum yfir í að framleiða
eingöngu dýrari myndir en hins-
vegar munum við leyfa okkur það
þegar við höfum tilefni til og við
teljum að við höfúm áhorfendahóp
sem réttlætir fjárfestinguna. Þannig
að það eiga eftir að sjást dýrari
myndir ffá okkur. Ekki vegna þess
að okkur langi endilega til að búa
til dýrar myndir, heldur vegna þess
að okkur langar til að búa til góðar
kvikmyndir sem eru jafnffamt arð-
vænlegar.
Ég segi að fagurfræðin eigi að
samsvara fjárhagsáætluninni. Mað-
ur á ekki að reyna að gera mynd
með útlitskröfum Spielberg-
myndar fyrir lítinn pening. Maður
á heldur að gera mynd sem hefur
sínar eigin fagurffæðilegu forsend-
ur og eigið útlit, þannig að áhorf-
andinn sjái það sem þú vilt sýna
honum í stað þess að leita að ein-
hverju sem ekki er til staðar. Þess-
vegna er það oft svo, að þeim mun
ffjálslegri sem menn eru í fram-
setningu, þeim mun arðvænlegri
verður myndin vegna þess að á
sinn sérstaka hátt talar myndin
beint til áhorfenda í stað þess að
reyna að stæla eitthvað sem hún
hefúr ekki efni á að stæla.
/ sambandi við komu þína til ís-
lands, veistu eitthvað um íslenska
kvikmyndagerð?
— Já, ég er mikill aðdáandi Frið-
rilcs Þórs Friðrilcssonar, Jim Stark
sem er að ffamleiða Cold Fever
með honum er góður vinur minn.
Svo er ég noklcuð vel að mér um
menningu Norðurlanda án þess að
vera sérffæðingur.
Á kvikmynd með íslensku tali eins
og t.d. Börn náttúrunnar einhvern
séns í Bandaríkjunum?
— Þú ert í raun að spyrja sömu
spurningar og allir í Evrópu. Eig-
um við ekld að ffamleiða myndir á
ensku? Eina svarið sem ég get gefið
er þetta: Ef þú vilt virkilega ffam-
leiða eins arðvænlega mynd og
mögulegt er, fýlgdu fordæmi mínu
oggerðu hana á kínversku.
Eg held að góð mynd sem er
ffamleidd með það fyrir augum að
sýna öllum heiminum hana eigi
möguleika, kannski ekki mjög
mikla, þar sem það er mjög erfitt
að brjótast inn á bandaríska mark-
aðinn. En myndir á ffönsku ganga
sennilega betur í Bandaríkjunum
en bandarískar myndir ffá sjálf-
stæðum ffamleiðendum.
Það má segja að möguleikarnir
fýrir mynd á erlendu tungumáli
séu litlir en að sama skapi á banda-
rísk mynd sem ekki er ffá risunum
í Hollywood ekki mjög mikla
möguleika heldur.
Hvernig líst þér sem Bandaríkja-
matmi á kvótastefnuna á bandarísk-
ar kvikmyndir og sjónvarpsefni sem
rekinn er áróður fyrir í Evrópu, sér-
staklega Frakklandi?
— Vandinn við þetta er að þarna
ruglast saman ríkisvald og mark-
aðsöfl. Þetta þýðir að þegar frönsk
sjónvarpsstöð fer að kaupa banda-
rískt efni þá kaupir hún Termina-
tor eitt, tvö og þrjú og ef þeir mega
kaupa eina mynd í viðbót ffá Am-
eríku þá kaupa þeir t.d. ekki Hal
Hartley-mynd... — þeir kaupa
Terminator fjögur. Þetta þýðir að á
öfugsnúinn hátt myndi frönsk
kvikmyndamenning stöðugt verða
heimskulegri. Allt f nafni þess að
verið sé að vernda ffanska menn-
ingu. Ef þetta verður úr í Evr-
ópusambandinu þá koma þeir því
einu til leiðar að allar áhugaverðu
myndirnar frá Ameríku munu ekki
sjást í Evrópu heldur bara stóru
heimskulegu myndirnar.
Er eini tilgangurinn með íslands-
heimsókn þinni að kenna í tvö
kvöld, eða hvað rekur þig hingað?
— Ég nota svona kennsluferðir
alltaf til að reyna að læra eitthvað
sjálfur. Ég deili ekki minni vitn-
eskju með öðrum á forsendunum
„svona gerum við þetta í Ameríku
og þið ættuð að gera það þannig
líka“, ég reyni heldur að kynna
mína reynslu af heimsmarkaðnum
fyrir ódýrar (low budget) kvik-
myndir og ég held að það sé hægt
að finna leið að heimsmarkaðnum
sem er ekki endilega amerísk eða
íslensk eða eitthvað annað, heldur
bara leið sem endurspeglar gott
viðskiptavit.
Margir evrópskir framleiðendur
hafa enga snertingu við markað-
inn, aðallega vegna sjóða og styrkja
og vegna þess að off eiga þeir engin
réttindi að myndunum og er þess-
vegna alveg sama hvort þær seljast
eða ekki, það snertir þá ekkert per-
sónulega. Ég reyni að sýna fram á
að þegar maður á hagsmuna að
gæta, þá leggur maður mikið upp
úr því að sem flestir sjái myndina,
að fólkið í Tékklandi sjái hana og
fólkið á íslandi o.s.ffv.
Umræðan er mjög ffóðleg vegna
þess að af henni leiðir umræða um
margvísleg menningarleg og fagur-
fræðileg mál þessu tengd.
Þar að auki er ísland hið eina af
Norðurlöndunum sem ég hef
aldrei komið til og ég hef heyrt að
það sé mjög fallegt og fólkið vina-
legt.
íslendingar eru ekki nema 260
þúsutid og framleiða nokkrar bíó-
myndir á ári, finnstþér ekki út í hött
að framleiða myttdir, hverja upp á
eina til tvœr milljónir dollara, fyrir
svona lítinn hóp?
— Jú, augljóslega, nema þú sjáir
að þú hafir möguleika á heims-
markaði, sem þú gerir ekki alltaf,
og í þeim tilfellum ætti kannski að
lækka fjárhagsáætlunina. Það sem
þarf þó að hugsa um er að við er-
um ekki að tala um pylsur og ösku-
bakka og þess háttar verslunar-
varning, heldur tjáningu menning-
arsamfélags. Það getur þess vegna
vel átt við að gildi myndarinnar
liggi í því að túllca menningu þjóð-
arinnar og að það skipti meira máli
en sú upphæð sem lcynni að fást
fyrir miðasölu.
Ertu ekki komintt í tnótsögn við
það sem þú sagðir fyrr í viðtalinu
um slœmar afleiðittgar þess að hafa
ekki viðskiptalegra hagstnutta að
gœta?
— Jú, það er hárrétt, þetta er
þversögn. Enda ætla ég ekki að
koma fljúgandi til íslands til að
segja öllum að allt sem þeir eru að
gera sé rangt og að allir ættu að
gerast kapítalistar. Á hinn bóginn
þá get ég komið fram með sjónar-
mið, jafnvel um þjóðlega menn-
ingu, sem opna möguleikann á
áhuga áhorfenda um allan heim og
þar af leiðandi mun áhugaverðari
niðurstöðu í fjármáladæminu.
Þú hefur leitað töluvert til Evrópu
eftir bœði fiármagni og listrœnum
aðföttgunt, sérðtt fyrir þér að þú
myndir hafa áhuga á að framleiða á
íslattdi eða með lslettdingutn?
— Að sjálfsögðu, vinur minn og
nágranni Jim Stark hefur þegar gert
þetta með Friðriki Þór Friðrikssyni.
Hann er New York-búi eins og ég.
Staðreyndin er sú að við sem
stöndum í „low-budget“-kvik-
myndagerð erurn jafnalþjóðleg og
Time-Warner. Við erum alltaf að
leita að áhugaverðu fólki til að
vinna með. Við höfum náttúrlega
unnið mikið með Evrópu- og As-
íubúum hér í New York enda
kunnum við best að ffamleiða í
New York. Ég er ekki peningakall
sem þvælist um með fúlgur til að
ffamleiða um allar trissur, en mað-
ur veit aldrei. Þekking okkar liggur
fyrst og fremst í markaðnum og
við höfum brennartdi áhuga á góð-
um kvikmyndum, hvar sem þær
eru búnar til.
Námskeið/málstofa Schamus fer
ffam að kvöldi til dagana 15. og 16.
júní í Háskólanum. Skráning fer
fram til 10, júní á skrifstofu Kvik-
myndasjóðs og nánari upplýsingar
er hægt að fá hjá Páli Grímssyni í
síma91-31151.
FIMMTUDAGURINN 9. JÚNÍ 1994 PRESSAN 15B
t