Nýja dagblaðið - 24.12.1936, Blaðsíða 4

4
N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
Prof. Hans Ahlmann: Jón Eyþórsson þýddí
Undir ægishjálmi Vatnajökuls
Hans Ahlmann, prófessor í Stockhólmi, hefir skrifað
bók um ferðir sínar hér á iandi, í sumar sem leið. Fyr-
irsögnin er:
Pá skidor och till hest — i Vatnajökuls rike.
Aí því bókin cr nýkomin út, og því í íárra höndum,
eru hér birtir nokkrir smáþættir úr henni í lauslegri
þýðingu.
Helmingur bókarinnar er um sjálft ferðalagið á
'Vatnajökli, hinn helmingurinn um ferð höf. frá Höfn i
Hornafirði á hestbaki út yfir sanda að Tcigingalæk. Um
þennan kafla segir höf. sjálfur í formálanum:
„Ég hefi reynt að lýsa því, sem mér bar fyrir augu og
að eyrum í þessari ferð. Hreinskilnislega skal ég játa, að
það hefir verið meðal eríiðustu viðfangsefna, senj ég hefi
glímt við, því að ísland og sér í lagi A.-Skaftafellssýsla,
er cngu líkt af því, sem ég hefi áður komizt í kynni við.
Náttúran, og jafnvel fólkið líka, er þar stórbrotnara og
sérmerktara heldur en annarsstaðar, lífskjörin og um-
hverfið er svo einstætt og furðulegt, að mér er það al-
veg ljóst, hve ófullkomin írásögn mín hefir orðið, hve
lauslegar þær myndir eru, sem ég hefi leitazt við að
bregða upp.“
þessar línur sýna vel þá virðingu og hlýleik, sem höf.
hefir lagt í verlc sitt. — J>ær eru grunntónn í bókinni. —
X. Skaftafell.
„Fögur er hlíðin, svo að mér hefir hún aldrei
jafnfögur sýnst, bleikir akrar og slegin tún; mun
ég aftur heim ríða og fara hvergi“.
Þótt þau séu orðin hversdagsleg, af þúsundfaldri
endurtekningú þessi orð, sem Gunnar á Hlíðarenda
mælti, er hestur hans hrasaði og honum varð litið
um öxl á leið sinni til skipsins, sem átti að flytja
hann af landi burt um þrjú ár, ella skyldi hann
réttdræpur, — þessi stutta eftirminnilega samstæða
af orðum, sem bregður þýðum sumarblæ yfir heim-
ili og átthaga í hildarleik Njálssögu, eiga þau betur
en nokkur önnur við þau áhrif, sem heimsýnin að
Skaftafelli hafði á okkur, þegar við riðum þar upp
túnbrekkuna, heim að bænum, þennan sólbjarta há-
sumardag.
Óviðjafnanlegt er Skaftafell, ómögulegt að lýsa
því, staðhættimir þeir furðulegustu, sem ég hefi
séð. Til þes að skilja það til hlítar, verður maður
að hafa komið þangað sjálfur, komið þangað ríð-
andi yfir sanda og jökulár að kvöldi dags, þegar
sólin nálgast fjöllin í vestri, en varpar þó ennþá
geislum yfir bæina þrjá í skrúðgrænni hlíðar-
brekku, með jökulinn gnæfandi að baki en eyðisand-
inn framundan. ÖIl orð verða fátækleg, allar sam-
líkingar máttlausar móts við Skaftafeli sjálft.
Um öræfasveitina höfðum við farið allt frá Kví-
skerjum.
Hvorki rotta né mús hefir getað borað sér þang-
að, og það var sagt að enginn köttur gæti þrifist
þar. Austan að liggur Breiðamerkursandur, að
vestan hinn ennþá stærri Skeiðarársandur. Vatna-
jökull rís sem veggur í norðri, í suðri eru hafn-
lausar sandfjörur að opnu hafinu. Einangraðri
sveit er ekki til — jafnvel ekki á Islandi. Fyrrum
kom póstur þangað fjórum sinnum á ári, nú á
hálfs mánaðar fresti, svo mikil framför er það. Um
Öræfin getur aldrei legið þjóðleið, ef að líkum læt-
ur, því jökulelfumar á söndunum era óbrúanlegar.
Tvær dagleiðir verða því eins framvegis sem hing-
að til austur á Höfn og ein dagleið vestur yfir á
bílvegum — en þaðan er ennþá ein dagleið í næsta
kaupstað (Vík). Þessa löngu leið er erfitt að sækja
allar lífsnauðsynjar, einkum þungavöru, svo sem
kommat og byggingarefni. Slíkar vörar era því
fluttar á vélbátum að ströndinni og er sætt lagi í lá-
dauðum sjó til þess að geta skipað upp fyrir opnu
hafi — eins og við höfðum fengið að reyna við
Kálfafellsfjörana. Nú var liðið ár síðan bátur hafði
komið í Öræfin og farið að þrengjast í búi á sum-
um bæjunum.
Fyrst í stað ber lítið nýtt fyrir augu á leiðiimi
frá Fagurhólsmýri að Skaftafelli. Leiðin liggur yfir
klettahjalla niður á Skeiðaráraura, sem á þessum
slóðum era vaxnir grasi og kjamgóðu liaglendi fyr-
ir búpeninginn. Þegar fjær dregur verður gróður-
laus sandur, þar sem hún Skeiðará fellur til sævar
í ótal kvíslum. En sagt er að áður hafi verið blóm-
leg byggð þar, sem nú örlar ekld fyrir mannabú-
stöðum. Þeir sópuðust burtu við eldgos úr öræfa-
jökli.
Þetta eldfjall, sem mér hafði varla liðið úr minni
frá því ég fyrst leit Island, gnæfði nú eins og
brýndur hamraveggur yfir okkur, líkur þeim sem
leiðin hafði legið fram með allt frá Homafirði.
Dökkum purpurablæ sló nú á hlíðamar, skreyttar
þelgrænum mosateigingum' og sumstaðar gulum
eða rauðum klessum úr líparíti.---------
Rétt við fjallsrætumar standa býlin, sem enn
eru við líði, bæjaþyrpingin á Hofi og svo prests-
setrið Svínafell.
(Hér er sleppt úr kafla um eldgos úr Öræfajökli
og spjöll af þeirra völdum).
Eyðilegra og gróðursnauðara varð landslagið; á
löngum köflum ekkert annað en möl og sandur,
hnullungar og stórgrýti. Straumharðir lækir og ár
urðu á leið okkar. Á vinstri hönd er sandurinn, á
hina gnæfir eldf jallið, tröllslegra en nokkru sinni
fyr. óvættimar í Öræfajökli kynnu að vera meira