Nýja dagblaðið - 24.12.1936, Blaðsíða 19

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
19
hitnar engum um hjartarætur við að lesa þvílík
kvæði, en það er hægt að dást að fínleik þess skálds
sem hefir ort þau.
Langflest af eftirmælum sr. Matthíasar eru
hversdagsleg, vel rímuð, fallegt mál, orðgnótt o. s.
frv. Þau kvæði eru gerð í hinni jarðnesku tilveru
skáldsins. Þau eru gerð til að hugga syrgjandi ást-
vini. Vitanlega bregður líka fyrir leiftrum í slíkurn
kvæðum. Þau koma oft inn á landamæri sálma hans
og trúarljóða og fá við það aukið bókmenntasögu-
legt gildi, að því leyti sem þau skýra trúarlíf
skáldsjns. Mér kemur í hug eftirmæli um unga og
glæsilega konu, sem dó á Akureyri skömmu fyrir
andlát skáldsins og tveim árum eftir að hann hafði
misst tvær dætur sínar úr drepsóttinni miklu 1918.
Kvæðið byrjar þannig:
Ertu dáin, unga silkilín?
Eru slokknuð fögru ljósin þín?
Ýfast sollnu sárin,
sorgar vakna tárin.
Kveð mér huggun, harpan gamla mín.
Horfin, farin, ung og ástúðleg?
Einnig gengin sama dimma veg. ,
Fórstu að finna mínar,
félagssystur þínar,
hjartarósir þær, sem þrái ég?
Upphaíið á þessu kvæði er slétt og vel ort. Það
eru presturinn og skáldið saman. Unga, dána stúlk-
an, er dóttir vinar hans og öllum hanndauði. En
strengir gömlu hörpunnar fá enn dýpri tóna, er
minningin um hans eigin sorg kemur inn í ljóðið.
Það eru hans eigin hjartarósir, sem hann þráir end-
urfundi við. Menn breytast lítið þó að þúsund ár
líði. Egill Skallagrímsson og Matthías Jochumsson
finna til á sama hátt við líkbörur bama sinna.
XII.
fslendingar hafa átt tvö mikil trúarskáld og ekki
nema tvö. Það eru þeir Hallgrímur Pétursson og
Matthías Jochumsson. Hér skal enginn samanburð-
ur gerður á þeim tveim íniklu skáldum, en aðeins
bent á þá undarlegu staðreynd, að sá þeirra, sem
stendur nær nútíma mönnum, og ort og þýtt hefir
fleiri snilldar kirkjuljóð en nokkur annar fslend-
ingur, skuli með vissum hætti hafa verið gerður út-
lægur úr sálmasafni þjóðar sinnai'. Það eru hlið-
stæð örlög við Jón Sigurðsson, sem ekki var boðið
á frelsishátíð landsins 1874.
Einn af hinum miklu kostum við útgáfu þá, sem
hér er vikið að, er að þar fær þjóðin í fyrsta sinn
sálma Matthíasar Jochumssonar í einni heild, bæði
frumsamda og þýdda. Þar er yfirlit yfir trúarlíf
hans eins og það birtist í sálmunum. Trúarlíf haus
var vakandi. Á hann sóttu oft trúarlegur kvíði og
efasemdir, sem bezt er lýst í sálminum: Guð, minn
guð ég hrópa. Hann las og braut til mergjar speki
mikilla vitringa og duldar rúnir. En niðurstaðan
varð ætíð hin sama. Hann kom heim að knjám móð-
ur sinnar. Enginn hafði kennt honum eins og hún.
Ef til vill stækkaði hann guðshugmynd bemskuár-
anna, þannig, að g*uð varð kraftur, sem fyllti al-
heiminn. Mannssálin hvarf við andlátið inn í guð-
dóminn, eins og lítill læltur hverfur brotalaust í út-
hafið. Eins og öll mikil skáld og vitrir menn hafði
Matthías takmarkalausa aðdáun á Kristi. f augum
skáldsins var hann bæði guðs sonur og mannsins
sonur, án þess að hann fyndi í því nokkurt ósam-
ræmi. Allar efasemdir Matthíasar enduðu eins og
i lofsöngnum, sem fslendingar hafa gert að þjóð-
söng sínum, með því að mannssálin bað, eins og
lítill lækui-, að mega hverfa í úthafið mikla. Ég
held að Matthías hafi aldrei lokið við trúarlegt
kvæði öðmvísi en sem örlítið eilífðar smáblóm, sem
tilbiður guð og deyr.
Viðhorf þvílíks manns til eilífðarmálanna sézt svo
að segja í öllum sálmum hans. Ég tek hér upphaf
á einum þekktasta sálminum:
„Ó, þá náð að eiga Jesúm
einkavin í hverri þraut!
Ó, þá heill að halla mega
höfði sínu’ í drottins skaut!
Ó, það slys því hnossi’ að hafna,
hvílíkt fár á þinni braut,
ef þú blindur vilt ei varpa
von og sorg í drottins skaut“.
Þegar Matthías þýðir, þá yrkir hann ljóðin að
nýju og gefur þeim brot af sinni sál. í þessu ljóði
kemur Matthías allur fram, trúarþörf hans, aðdáun
hans á mannsins syni, og fullvissa hans um endan-
legan samruna mannssálarinnar við alheimsmáttinn.
Dauðinn er ekki ægilegur í augum trúarskáldsins.
Hann spyr:
„Hvað er Hel — ?
Öllum líkn sem lifa vel. —
Engill, sem til ljóssins leiðir.
ljósmóðir, sem hvílu reiðir,