Tíminn Sunnudagsblað - 27.05.1962, Side 8

HUNGURSNAUÐ OG BARKARBRAUÐ
o
Hin miklu hallæri, sem gengu íyrr
á öldum yfir ísland, eru öllum lands-
mönnum kunn. Flestir kunna viðhlít-
andi skil á Móðuharðindunum, er
raunar áttu sér óvenjulegar orsakir,
þar sem voru Síðueldarnar, og margir
kannast einnig við hin langvinnu
harðindi, sem ollu miklu mannfalli
upp úr miðri átjándu öld. Hallæri,
sem mannfelli ollu á eldri tímum, eru
okkur ekki eins minnisstæff, en þau
gengu eigi að síður oft yfir.
En slíkir atburðir voru ekki ein-
skorðaðir við ísland. Hungursneyð
kvistaði fólk niður í mörgum löndum,
þegar út af brá. Um miðbik nítjándu
aldar varð þvílíkur mannfellir og
landflótti meðal íra, þegar kartöflu-
sýkin bættikt þar ofan á örbirgð
landslýðsins og kúgun Englendinga,
að þjóðinni fækkaði um fjórðung.
Árið 1868 dó þrettándi hver maður
í Finnlandi, og í byrjun þessarar ald-
ar var hungursneyð mikil í Rússlandi.
Stórfelldur manndauði, er síffan
hefur orðiff í Evrópu af völdum hung-
urs, á rót sína að rekja til styrjalda.
Misæri og uppskerubrestur veldur
ekki lengur sömu búsifjum og áður,
þegar samgöngur greiðast og þjóð-
félögin komast af því stigi, að hver
og éinn verði að lifa og deyja við
sitt. En víða i heiminum deyr fólk
milljónum saman í hungursneyðum
af gamla taginu, sérstaklega í Asíu.
o
í sænskri lýsingu á árferði er
komizt svo aff orði:
„Það áraði vel, og svartir grísirnir,
sem vöguðu í kringum svínabælin,
báru vitni um velmegun og farsæld.
Gróskumikiff kornið þroskaðist á ökr-
unum, og úthaginn stóð í blóma. Svo
vel er séð fyrir kosti bóndans, að þau
ár, sem brauðkorn og garðjurtir art-
ast bezt, þá er einnig kjötið, sem
neytt er með brauðinu, feitara en
ella. Það er fögur sjón að sjá svínin
akfeit, og hvílíka unun veitir ekki
fleskið og feitmetið. Þorpsbúar virtu
efni sín fyrir sér með ánægju, og
fátæklingarnir uppi í brekkunum
glöddust með þeim, því að kotalýður-
inn hreppir einnig mola, þegar herr-
ann í hæðunum gefur jarðeigendun-
um rikulega uppskeru. Margir sáu
fyrir sér full brennivínsker og öl-
tunnur, viffhafnarföt og silfurskeiðar
á botni kistunnar freistuðu annarra,
og sumir létu hugann dveljast við
gestaboð og markaðsferðir. En hrepp
stjórinn í Boda, sem var fluglæs, sat
á kvöldin á slagbekknum við borðiff
og þreyttist aldrei á að lesa söguna
um Jósef í Egyptalandi. Var til dýpri
vizka en orð hans um mögru kýrnar,
sem komu og átu hinar feitu?“
Mögru árin létu ekki standa á sér,
og í þessari sömu árferðislýsingu
kveður brátt viff annan tón:
„Vorharðindin urðu bændunum í
skógarbyggðunum þung í skauti, og
þaff var einnig hart um meðal fólks
niðri á sléttlendinu. Þeir, sem ekki
áttu hýði og hismi til þess að blanda
í mjölið, rifu börkinn ósleitilega, og í
kotunum var fyrir löngu hætl að
nefna brauð. Þeir, sem áttu hertan
fisk, komust líka af án brauðs. Bú-
fénaðurinn svalt í -þröngum gripa-
húsunum og gat ekki risið nema á hnén
því að ekkert fóður var til, nema
hálmrusl og hrís, og engin von var
lil þess, að helmingurinn af gripun-
um kæmist úr básum og stíum út í
paradís grænna haga. Þeim, sem auð-
séð var, að ekki myndu skrimta af,
var slátrað smám saman, og fólkið
nagaði horaðar hnúturnar, ef nokkur
kjöttægja var á þeim, en malaði síð-
an beinin í handkvörn á eftir. Hundar
og smákvikindi sultu heilu hungri,
börn og konur reikuðu um með fölan
vanga og grátþrútin augu, en karl-
mennirnir létu skegg sitt vaxa i ó-
hirðu, því að þeir voru hættir að
sieikja út um.“
Þetta er gagnorð ýsing af sænsku
hallæri, og vafalaust gæti hún eins
296
T í M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ