Tíminn Sunnudagsblað - 27.05.1962, Síða 20

um og veitir honum ríkulega lífsins
veigar. Þegar sá sænski hefur setið
góða stund á fundum við Bakkus kon-
ung, er hann leiddur með kurt og pí
út á götur bæjarins og fram hjá
drukknum sjónum hans marserar
hvert herfylkið af öðru með alvæpni.
Hermennirnir stilla sér upp fyrir aug-
um hans, hverfa fyrir næsta götuhorn,
birtast síðan aftur frammi fyrir hon-
um, og hann verður bæði skelkaður
og undrandi, er hann lítur allan þenn-
an hermannafjölda.
Honum hefur áreiðanlega verið
mikið niðri fyrir, þegar hann fór aft-
ur til virkisins og gaf yfirmanni sín-'
um skýrslu um það, sem fyrir augu
hans hafði borið. Daginn eftir gafst
virkið upp.
Næsta ár batt enda á ævintýri Tord-
enskjolds. Bæði Danmörk og Svíþjóð
höfðu farið illa út úr ófriðnum, og
baráttugeta þeirra var orðin lítil. Og
þann 3. júlí 1720 sömdu löndin frið.
Danir fengu ekki aftur Skán„ sem Sví-
ar höfðu hernumið, en skaðabætur
fengu þeir, sem námu 600,000 ríkis-
dölum, og framvegis skyldu sænsk
skip ekki fá að sigla tollfrjálst í
Ekið á hjarni-
Framhald af bls. 291
ekki sést fyrir neinum vegg. Hér höfð
um við börnin rekið kvíaærnar að á
kvöldin, eftir að hafa gætt þeirra í
haganum að deginum eða setið hjá,
sem kallað var. Þótt mér þætti sauða
nýmjólkin góð, var ég þó feginn, þeg
ar hætt var að færa frá. Ég kenndi
svo mikið í brjósti um blessuð litlu
lömbin og raunar ærnar líka. Frá-
færnadagurinn var því einhver mesti
sorgardagur í mínu lífi á þeim árum.
Ég rölti áfram upp að bæjarlækn-
um. Þessa leið hef ég oft farið að
sækja vatn I fjós og bæ. Nú sést varla
fyrir læknum, og brunnhúsið er horf
ið í fönn. Venjan var að tengja það
með snjóhúsi þegar fannir jukust,
svo að það fór í kaf.
Nú er hin grösuga hlíð Víðidals-
fjalhins klædd í hvítan hjúp. Samt
sést Langimelurinn og Stekkjarhrygg
urinn neðst í hlíðinni með sínum
hlýlegu brekkum. En örnefnin eru
svo mörg hér, að of langt yrði upp
að telja, og flest eru þau tengd sér-
stökum minningum. Þarna er til
dæmis Háaholtið, en þangað gerði ég
eina mína fyrstu reisu út í heiminn
upp á mitt eindæmi. Vildi ég hjálpa
til að smala fénu. Þetta olli engum
óhöppum, en var þó ekki metið svo
sem skyldi, að mér fannst.
Hér rétt fyrir ofan er lækurinn,
sem bróðir mínum tókst að bjarga
mér upp úr á síðustu stundu, þegar
ég var að berast með straumnum und
ir snjóinn, sem huldi hann á löngum
kafla fyrir neðan. Hérna eru Svörtu-
gegnum Eyrarsund.
Danmörk þarfnaðist friðar, en hið
sama verður ekki sagt um Torden-
skjold, friður og rósemi voru lítt að
hans skapi. Hann gat ekki sætt sig við
að hanga á skrifstofum flotamálaráðu-
neytisins eða lifa kyrrlátu sveitalífi á
búgarði sínum, og fékk því frí frá
störfum og leyfi til að fara til Eng-
lands. í leiðinni kom hann við í Ham-
borg, þar sem honum dvaldist í nokkr
ar vikur, enda hafði glaumfólk borg-
arinnar hann í hávegum.
En það sýndi sig enn, að hvar sem
hann var, var einnig ófriður á næsta
leiti: í veizlu lendir hann í rifrildi við
sænskan ofursta, Stael að nafni. Þeir
heyja einvígi og Tordenskjold fellur.
Þannig lýkur þessi danska sjóhetja
ævi sinni aðeins þrítugur að aldri. —
Hinir andlegu forfeður hans voru hin-
in eineygðu sjóræningjaskipstjórar,
sem fóru um höfin brandi og unnu
engu friðar. Það var heppni hans að
fæðast á þeim tímum, þegar land hans
hafði þörf fyrir hæfileika hans, og
það var einnig heppni hans að deyja
á þeirri stundu, sem hans var ekki
lengur þörf.
skurðirnir, en þangað reikaði ég eitt
sinn, er lógað var kálfi, sem mér þótti
vænt um. Þar lét ég hugann glíma
við gátur tilverunnar og leyndardóma
lífs og dauða. Þetta minnir mig á
köttinn, sem ég jarðaði einu sinni
í brekku niðri við ána. Ég bjó um
hann í kassa, dysjaði hann svo og
gerði upp leiði með stórum steini
ofan á. Síðan söng ég yfir honum
vers, sem ég fann í einhverri skræð-
unni:
„Nú hvílir hér sorg yfir byggð og bæ,
er burtu þú flýgur um úfinn sæ.
Horfinn brott vinum og fjendum frá
og já og já“.
Leiði kattarins má enn glöggt sjá.
f þessari brekku var ullin þvegin
og er þessi staður einkar hlýlegur.
Skýrust verður þó í minningunum
Bergáin, þegar rifjuð eru upp örnefn-
in hér. Hún var nokkurs konar lífæð
þessa staðar vegna hlunninda af sil-
ungsveiði, sem bæði var nokkur og
þó sérstaklega mikilsverð á þessum
stað og tíma, þegar ekki var alltaf
margra kosta völ með matbjörgina.
Nú er kyrrðin rofin. Bíllinn er sett-
ur í gang, og drengirnir aka suður
fyrir tún, en snúa þar heim aftur.
Þá er ég kominn í lilaðið Eftirlitið
er ekki strangt hér, enda ekki svo
hætt við árekstrum eða að ekið sé
út af brautinni.
Mér verður enn litið á bæjarrúst-
irnar. Hér var baðstofan, tvö staf-
gólf, og eldhúsið, eitt stafgólf, þá
búr, hlóðaeldhús,, geymslukofi og
fjós. Heilt safn minninga er tengt
þessum stað, eins og gefur að skilja,
því að æskan er langminnug á margt
það, sem fullorðnir taka varla eftir
eða gleyma fljótt. Hér kenndi móðir
mín okkur vers og bænir og lagði
undirstöðu að því veganesti, sem okk-
ur mundi haldbezt, þegar leiðin hlaut
að liggja um áður ókunna stigu. Þann-
ig hafa íslenzkar mæður um aldir
miðlað börnum sínum af þeim and-
lega auði, sem þær sjálfar höfðu tekið
í arf úr sínum foreldrahúsum.
Niðri í brekkum skilur pilturinn frá
Hrappsstöðum við okkur. Hann ætlar
að huga að kindum. Hér sést nú ofan
í dalinn aftur, og er það orðin önnur
sjón, hvað húsakostinn snertir en var
fyrir tveim til þremur áratugum.
Ræktun og vegabætur hafa líka tek-
ið stórum framförum, þótt enn skorti
nokkuð á I þeim efnum, ekki sízt
með vegabæturnar. Gömlu torfbæirnir
eru nú alveg að hverfa og raunar hin
fornu útihús líka. Börnin, sem nú
lei'ka frjáls í föðurgarði, bera engin
merki skorts eða örbirgðar. Þeir, sem
aðeins gátu veitt sér þann munað að
láta sig dreyma um betri tíma, myndu
varla bogna undir okkar byrði. Þess
væri okkur hollt að minnast, þegar
móti blæs.
Eftir stundarkorn ökum við í hlað-
ið. Ferðin hefur tekið þrjá klukku-
tíma. Ærnar eru að renna heim holtin
og vonast nú eftir gjöfinni.
Gunnþór Guðmundsson
í Dæli.
Safnaði myndum —
Framhald af bls. 300
Þegar striðið kom, breyttist þetta
allt til batnaðar. Því hefur oft verið
haldið fram, að við höfum farið gá-
leysislega með stríðsgróðann, en þá
gleymist það, að verkalýðshreyfingin
beindi nokkru af stríðsgróðanum til
launafólks, og það hafði í för með
sér, að nú eru heimili flestra launa-
og verkamanna eins og heimili „betri
borgara“ voru fyrir stríð.
Kannske rekur einhvern minni til
þess, ag þeir, sem ráðin höfðu í
þjóðfélaginu, vildu hafa þetta öðru-
vísi, sem sagt sama ástand hjá launa
fólki, en láta hagnaðinn renna til
„atvinnuveganna". Hér var því um
tvennt að velja, fleiri milljónamær-
inga og fleiri fátæklinga og sjúkl-
inga eða jafnari lífskjör. Menn urðu
að' gera .það upp við sig, hvort væri
heilbrigðara; ráð verkalýðshreyfing-
arinnar eða fjáraflamanna Það er
ekki hinum síðarnefndu að þakka,
að valið varð eins og raun ber vitni
um. Og nú er engu líkara en ríkis-
valdið sé að reyna ag spenna fólk
fyrir vagninn aftur á bak til hinna
„gömlu góðu daga“, sem báru þessi
heimili eymdanna í skauti sínu.
Birgir
30f»
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ