Tíminn Sunnudagsblað - 03.06.1962, Blaðsíða 9
in þurrð á sögum af því tagi um kon-
unga álfunnar.
Hirðmennirnir voru engir eftirb.it-
ar iandsfeðranna. Útlendur ferðalang
ur lýsir dönskum aðalsmönnum urn
miðbik sextándu aldar á þá leið, að
þeir hafi drukkið, þar til þeir „ældu
drykknum upp úr sér og gerðu fleira
undir borðin í viðurvist gesta og þjón
ustufólks, án minnstu blygðunar. Og
þegar einhver er borinn burt með-
vitundarlaus, vekur það óhemjukæti
og menn reka upp tröllahlátur“.
Svipaða sögu hafði að segja fransk-
ur sendimaður, sem var í Kaupmanna-
höfn árið 1637. Hann ætlaði að kveðja
nokkra liöfðingja, Kristján Úlrik Gytd
enlöve, Henrik Bjelke og Jósías Rant-
zau, áður en hann hyrfi brott. í
skýrslu sinni um Danmerkurförina
komst hann svo að orði:
„Eg fór í kveðjuheimsókn sama dag
og ég hélt brott. Sá ég þá undir eins,
að 1 stórri stofu lágu tíu eða tólf
skrokkar endilangir á gólfinu. Eg Klof
aði yfir þá, og gekk inn í herbergi fyr
ir enda stofunnar. Þar sá ég herra
Kristján Úlrik og herra Bjelke með
Sænskt heimilislíf á því árabili, er fjörutíu pottar brennivíns voru drukknir að
meðaltali af hverju mannsbarni í Sviþjóð.
KONUNGANNA Á NQRDURLÖNDU
öðrum úr þeirra félagsskap, líka liggj
andi endilanga á gólfinu. Þegar mér
varð ljóst, hve fast þeir sváfu í öl-
vímu sinni, hafði ég mig á brott, án
þess að nokkur yrði mín var“.
Sá var siður Norðurlandabúa í
drykkjuveizlum sínum á sextándu <ild
að grýta bikurum og krúsum, sem þf-ir
drukku úr. Viðgerð á borðbúnaði var
meiri háttar kostnaðarliður hjá kon-
ungum og tignarmönnum. Svo rarnt
kvað að þessari áráttu, að torveldi
þótti á því að láta drekka úr glösum,
þar eð brothljóð þeirra var sérstak-
lega freistandi, en glös dýr lengi fram
an af. Fyrir krýningu Kristjáns IV
voru þó keypt þrjátíu og fimm þús-
und glös, og má af tölunni sjá, að gert
-hefur verið ráð fyrir miklum og skjót-
um afföllum. í jólagildi hjá Eiríki
XIV árið 1563 brutu borgarar í Stokk
hólmi 174 krystalglös og tíu árum síð-
ar moluðu þeir 375 glös við svipað
tækifæri. Steinkrúsir og trékönnur
þoldu betur hnjaskið.
Það lætur að líkum, að aðalsmönn-
um var hætt við skakkaföllum, ekki
síður en konungum. í veizlu mikilli
í Mecklenborg árið 1576 hnigu tveir
aðalsmenn dauðir niður, er þeir voru
að slcála við Friðrik II og Úlrik her-
toga. Jósúa von Qualen dó þó á enn
eftirminnilegri hátt. Hann féll fjórum
árum síðar yfir grindurnar við hallar-
síkið í Gottorp. Á fallinu festist gull-
keðja, sem hann var með um hálsinn,
á stólpa, og lét hann þar líf sitt. Svo
er að skilja, að hann hafi kafnað í
keðjunni, enda líklegt, að fleiri hafi
verið lítt gáðir og töf hafi orðið á
því, að komið væri herranum til
hjálpar.
Sænska drottningin, Gunnhildur
Bjelke, sagði bróður sínum andlát
mágs þeirra, greifans Steins Gústafs-
sonar, með þessum orðum árið 1590:
„Greifinn Steinn hafði í nokkra
daga verið í gestaboði og drukkið þar
spánskt vín með öðrum. Síðan blönd-
uðu þeir í það alikanti og síðast öli.
Við það setti að honum hita, og gekk
hann þá út, datt á hægri síðuna og
meiddi sig illa. Þegar hann kom til
herbergis síns, skeytti hann ekki um
þetta, heldur fór undir eins að drekka
meira öl“. Sjö dögum síðar dó greif-
inn, og lauk drottning bréfi sínu með
þessum orðum:
,,Þótt sorg systur okkar sé óbætan-
leg, þá getur það verið okkur hugg-
un, að greifinn er svo kristilega við
heiminn skilinn með hreinu líferni og
iðulegri bæn“.
0
Alþýða manna var drykkfelld að
sama skapi og fyrirmennirnir. Þá
þekktist ekki kaffi, te né súkkulaði,
en þeim mun meira var drukkið af
öli, miði, eplavíni og brennivíni. Ölið
var langtíðasti drylckurinn, að
minnsta kosti lengi framan af. í kaup
stöðum á Norðurlöndum, og meðal
efnaðri bænda, hófst dagurinn með öl-
drykkju, og öl var drukkið jafnt og
þétt allan daginn, og loks var degin-
um lokið með kvöldölinu, ,,Schlaf-
trunk“, sem Þjóðverjar kölluðu. Ekki
var kannan þó ævinlega tæmd, held-
ur var hún oft látin standa með
sopa við rúmið, svo að hægt væri að
grípa ti-1 hennar milli dúra. Þetta
þótti svo sjálfsagt, að á biblíumynd-
um af Maríu og Jósef frá þessum tíma
stendur ölkrúsin við höfðalag trésmiðs
ins frá Nazaret. Gamlar heimildir
sýna ótvírætt, að það var alsiða, að
hver fjölskyldumaður drykki fimm til
tíu potta af öli á sólarhring. Það þýð-
ir aftur, að fólk hefur verið meira og
minna drukkið flestar stundir. Á stór
'hátíðum eins og jólunum gerðu þeir
menn, sem nokkurs máttu sín, þá til-
breytingu að drekka mjöð úr horn-
um, en þó hefur það líklega haldizt
lengst í sveitum. Kunnugt er, að á
langafrjádag árið 1548 drakk sænska
hirðin mjöð úr tveimur tunnum, og
um jólin árið 1562 sendu borgarráðs-
menn á Helsingjaeyri einum fremd-
armanni samtíðarinnar ámu af Rínar
víni, „og höfum við drukkið yður til
Krists heilögu skál af því“.
Prestarnir voru engir eftirbátar ann
arra við drykkju. Frásögn er til dærn-
is um prest á Skáni, sem fleygði bók
af predikunarstólnum í höfuðið á
bónda og flaugst svo á við prófastinn
eftir messu. Bruninn mikli í Björg-
vin árið 1582 hófst með þeim hætti,
að ungur prestur, sem kom drukkinn
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
321