Tíminn Sunnudagsblað - 05.08.1962, Page 6

ar, sem í byggð eru á firðinum. í
Suðureyjum eru það Purkey, Brokey
og Öxney. Eg veit ekki um fleiri.
— Var ekki hægt að búa myndar-
lega í eyjunum, þegar bezt lét?
— Jú, það var hægt og var gert
og fengu færri ábýli þar en vildu,
en auk landbúnaðarins var þar búið
við hlunnindi, — selveiði, æðarvarp
og fuglatekju, sem stuðlaði að því, að
hægt var að reka þar búskap með
blóma. Svo má ekki gleyma hrogn-
kelsaveiðinni. Hún kom fyrst á vor-
in, síðan æðarvarpið með eggjum og
dún, selveiðin, sem gaf af sér kjöt,
spik, lýsi og annað góðgæti, og ekki
má gleyma skinnunum, því ag þau
hafa alltaf verið aðalverðmætið.. Víða
er skarfatekja, og svo kom kofnafar
um mitt sumarið, svona í 18.-19. viku.
Á haustin var „uppidráp“ i mörgum
eyjum, oftast í október. Þá var út-
selskópurinn dreginn upp á skerjun-
um. Þetta studdi allt að búsæld þarna,
en allmargt fólk þurfti til að hirða
þetta allt og nýta vel, en það skorti
heldur ekki, því að alltaf var þar
nóg að borða, þó að slíkt væri ekki
hægt að segja um allar sveitir.
— Hverjir voru mestir atkvæða-
menn fyrir vestan, meðan þú varsf
þar?
— Kunnastur maður út á við var
tvímælalaust séra Sigurður Jensson
prófastur í Flatey og lengi þingmáð-
ur Barðstrendinga, þótti heldur dul-
ur og fáskiptinn ,en átti hvers manns
traust. Hann hélt fermingarbörnum
sínum alltaf dýrlega veizlu laugar-
dagskvöldið fyrir ferminguna, og
minnist ég þess ekki að hafa setið
betri fagnað en þann. Snæbjörn
hreppstjóri Kristjánsson í Hergilsey
var sjófaramaður mikill, en búmaður
þótti hann ekki að sama skapi. En
það, sem mér þótti einkenna Snæ-
björn mest, var frásagnargáfan. Hann
hafði ákaflega sérstæða og góða hæfi-
leika til að segja frá, en það gefur
ævisagan enga hugmynd um, enda
hóf hann seint ritstörf og pappírinn
er annað en hið talaða orð. Nefna
mætti auk þess Ólaf Bergsveinsson í
Hvallátrum, sem var einna mestur
bóndi í hreppnum um sína daga og
auk þess aðalskipasmiðurinn. Magnús
Jóhannsson í Svefneyjum var líka
mikill bóndi. Hann mun fyrstur
manna hafa plægt jörð í Vestureyj-
um. Hann var búfræðingur frá Ól-
afsdal.
— En ef við förum lengra aftur í
tímann?
— Þá bera þeir höfuð og herðar
yfir sina samtíðaimenn Eggert Ólafs-
son „betri“, sem kallaður var, til að-
greiningar frá Eggert Ólafssyni skáldi
og náttúrufræðingi, og bjó í Hergils-
ey og Eyjólfur Einarsson í Svefneyj-
um, sem lengi var hreppstjóri »g ráða-
maður mikill.
Eggert bjó fyrst í Sauðeyjum.
Hann var Barðstrendingur að ætt og
hafði flutzt með föður sínum til Flat-
eyjar, þegar hann var strákur. Síðar
byggði hann Hergilsey upp úr auðn
og gerði garðinn frægan. Mig minnir,
að hann hafi fyrstur manna mælt
siglingaleið inn til Flateyjar, Þegar
verzlunarstaður var löggiltur í Flat-
ey, var hann við sjóróðra í Oddbjarn-
arskeri, og sagar, segir, að hann hafi
farið á opnum árabát vestur fyrir
Bjargtanga til Patreksfjarðar, sem er
löng leið og hættuleg — gegnum
Látraröst að fara — og sótt fyrsta
kaupskipið, sem kom á hina löggiltu
höfn, og leiðbeint því alla leið inn.
Eyjólfur Einarsson var ráðríkur og
stórráður og sagt, að hann hefði ráð-
ið öllu í hreppnum um sína daga og
lenti í sögulegum málaferlum við Jón
sýslumann Thoroddsen, en það er
önnur saga. Gísli Konráðsson full-
yrðir, að hann hafi fyrstur Vestur-
eyjamanna róið suður í Dritvik og
farið fiskaferðir heim.
— Breiðafjörður er talinn hættuleg
siglingaleið.
— Ojú, margur hefur nú fengið
þar kollvætu og .sérstaklega meðan
hvergi var viti á skeri og allt farið
á árabátum, þá var ekki ævinlega gott
að halda þar beinum leiðum. Nú eru
komnir þar vitar. Ijós og leiðarmerki
víða, svo að nú ættu siglingaleiðirn-
ar ekki að vera eins hættulegar og
þær voru, en þó er náttúrlega bezt
fyrir kunnuga að sigla þar innan
eyja. Sjómennska hefur löngum ver-
ið eyjamönnum í blóð borin og þeir
yfirleitt taidir góðir sjómenn. Af
snilldarformönnum fyrir mína daga
fór mest orð af Sigurði Ólafssyni í
Flatey og Hafliða Eyjólfssyni í Svefn-
eyjum og fleirum, — þessir voru þó
sérstaklega tilnefndir. Synir Snæ-
bjarnar i Hergilsey, Hafliði og Kristj-
án, voru taldir ágætir sjómenn. Rúf-
eyjarfeðga mætti líka nefna, Þorlák
Bergsrveinsson og Ebenesar, son hans
og Svein Jónsson í Skáleyjum.
— Ilvað veidur þessari hnignun
Breiðafjarðareyja?
— Eg kann nr ekki að svara þvi,
og það kynnu að liggja til þess marg-
ar samverkandi orsakir, en einhvern
veginn er þa?j svo, að menn virðast
ekki hafa fundið eyjabúskapnum
hentugt form á seinni árum. Mörgu
er kennt um. Sumir nefna einkum
örninn og svartbakinn, þó að mér
þyki ótrúlegt, að örninn valdi miklu
tjóni, svo lítið sem orðið er um hann.
Svartbakurinn er eins og illgresi i
vanhirtum garði. Hann sezt að í eyj-
unum og leggur þær nætri undir sig,
þegar hætt er að búa í þeim. Ef þær
byggðust aftur, mundi hann hverfa
eða a. m. k. mætti þá halda honum í
skefjum.
— Var ekki æðarfuglinn góðvinur
eyja*eggja?
— Jú, hann var það sannarlega.
Það mátti heita, að hann væri hálf-
taminn fugl. Hann verpti í glugga-
tóftum og vindaugum, meðfram stétt-
unum, sem lágu framan við bæina,
og það má gjarnan segja frá því, að
frá þeim kollum, sem verptu svona
heima við bæi, voru aldrei tekin egg.
Þær höfðu þau forréttindi, enda um-
gengust bændurnir margir æðarfugl-
inn og selinn alveg eins og húsdýrin
sín og þóttust þekkja sömu kollurn-
ar ár eftir ár, — og jafnvel selinn
líka.
— Var fært frá úti í eyjum?
— Já, það var bæði gert í Suður-
eyjum og Vestureyjum, og mig minn-
ir, að síðast hafi verið fært frá hjá
Magnúsi Jóhannssyni í Svefneyjum
árið 1921. Þar er mest landrými og
heillegast. En venjan mun hafa verið
sú að flytja allar ærnar í land á vor-
in, en svo voru þær sóttar aftur um
fráfærnaleytið og lömbin þá rekin á
fjall með öðiu fé. Þetta mun hafa ver-
ið tíðkað mikið áður. Það gefa til
kynna forn örnefni bæð'i í Vestur-
og Suðureyjum t. d. Stekkhóll og
Stekkjarmýri. Þessi viðskipti í sam-
bandi við féð sköpuðu mikil tengsl og
náin kynnj milli lands og eyja, vana-
lega voru það góð og sterk bönd,
sem þannig voru hnýtt.
— Var dálítil verzlun í Flatey?
— Já það var mikil verzlun þar á
tímabili. Þá verzluðu þar allir hrepps-
búar í austursýslunni, nema kannski
Geiradalshreppur, og allt vestur að
Skor. Þá voru eyjarnar í þjóðbraut.
Leið manna úr Reykhóla- og Gufu-
dalssveit lá þá um Hvallátur, Skál-
eyjar og Svefneyjar, og komu þeir
þá ákaflega oft við í eyjunum og
dvaldist stundum lengi, ef ekki viðr-
aði vel. Þeir komu á smábátum og
fluttu allt á þeim. Þá voru ekki aðrar
samgöngur á þessum slóðum. Barð-
strendingar höfðu viðkomu í Hergils-
ey og Sauðeyjum, leið þeirra lá þar
um. En eftir að mótorbátarnir komu,
breyttist þetta. Þá hættu þeir að koma
við í eyjunum. Eftir að flóabáturinn
kom hafði hann beinar ferðir milli
Flateyjar og lands og varð miklu fá-
förulla um eyjarnar eftir það og
minna um komur landmanna. Meðan
eingöngu var farið á árabátum, fengu
landmenn oft lánaða báta og menn í
eyjunum til.að hjálpa sér við flutn-
ingana. Þetta jók á tilbreytni eyja-
lífsins — að fá landmenn í eyjarnar.
Maður hafði dálítið gaman af því,
þegar maður var strákur. Mannlífið
fékk annan svip, einkum vor og haust,
þegar þeir fóru kaupstaðarferðirnar
og sóttu sér vistir. Eg man sér-
staklega eftir einni kaupstaðarferð,
frá því að ég var strákur. Það voru
Þorskfirðingar og fleiri úr Gufudals-
sveit, sem fóru í kaupstaðarferð til
Flateyjar í sláttarbyrjun. Þeir voru
á litlum bát og hlöðnum, og þegar
þeir komu inn til Skáleyja, gerði hann
534
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ