Tíminn Sunnudagsblað - 05.08.1962, Side 12

y&WiF f r _.n V0
Pjw?
IJ ^JMÍ é Kj 1J © y» ^ 11 W 4
m
I.
Presturinn á Miklabæ í Blönduhlíð,
séra Oddur Gíslason, var orðinn meira
en hálffertugur, en hafði þó ekki
gengið að eiga konu, svo sem háttur
var flestra presta, er höfð'u fengið
brauð. Þess í stað hafði hann í mörg
ár haft sér við hönd ráðskonu þá,
er Solveig hét og hefur verið ættuð
úr Fljótum. Verður þó vart dregið
í efa, að hann hefði átt völ hins bezta
kvonfangs, ef hann hefði eftir því
leitað'. Hann var sonur biskupsins á
Hólum, Gísla Magnússonar, og var
slíkt ætterni þungt á metunum hjá
foreldrum, sem áttu gjafvaxta dætur.
Auk þess var maðurinn sjálfur föngu-
legur, mikill á velli og karlmenni að
burðum, fríður sýnum, spakur í geði
og söngmaður góður. Hann hafði og
lokið guðfræðiprófi við háskólann í
Kaupmannahöfn, og um hans daga
voru ekki á hverju strái prestar, er
svo höfð'u framazt. Ætla verður, að
hann hafi einnig verið sæmilega efn-
um búinn. Af lærdómi hans og gáfum
fór aftur á móti ekki mikið orð, þrátt
fyrir Kaupmannahafnarnámið.
Líkur benda til, að það hafi verið
hjalað í héraðinu, að Miklabæjar-
prestur ætti fleira saman við i'áðs-
konu sína að sælda en við hæfi tald-
ist. Ekki verður þó slíkt stutt neinum
óhrekjandi rökum. Hinu mun mega
fulltreysta, að ráðskonan hafi haft
mikinn hug á presti, þótt hún væri
ekki af þeim stigum, að aldarandi
leyfði þeim að eigast. En þegar mörg
ár liðu, án þess að hann festi ráð
sitt, kunna að hafa vaknað hjá henni
vonir um, að til frambúð'ar gæti við
það setið, er var.
En svo bar það til laust fyrir miðj-
an maímánuð árið 1777, að prestur
brá sér að Goðdölum, þar sem þá
var prestur séra Jón Sveinsson, mik-
ilsmetinn ráðdeildarmaður. Hann átti
tvær dætur. Hafð'i hinni eldri orðið
hált nokkuð á svelli mannlífsins, en
hin yngri, Guðrún að nafni, beið ó-
spjölluð sín brúðguma í föðurgarði.
í þessari för séra Odds var drukkið
festaröl hans og Guðrúnar prestsdótt-
ur í Goðdölum, og mánuði síð'ar voru
þau gefin saman í biskupsgarði á
Hólum.
Það getur verið, að til þessa hjóna-
bands hafi verið stofnað af hvötum
prests sjálfs. En þó er líka hægt að
ímynda sér, að faðir hans, biskupinn,
hafi illa unað því, að' ekki var skip-
aður madddömusessinn í Miklabæ og
haft raun af orðspori því, er kann
að hafa farið af heimilishögum þar.
Getur því verið, að langt þóf milli
þeirr'a feðga hafi verið til lykta leitt
með sigri föðurins, þegar festarölið
var drukkið í Goðdölum. En það er
þó getgáta ein, og mun aldrei fást um
það full vissa.
Si.
Til eru fjórar heimildir helztar
um það, er síðan gerðist, Sú þeirra,
sem líklega er elzt, er í annálum Ilall-
gríms djákna Jónssonar á Sveinsstöð-
um í Þingi. Hann fæddist örfáum
misserum eftir brúðkaup séra Odds á
Miklabæ. Önnur er frásögn Jóns Espó-
líns, sem gerðist sýslumaður í Skaga-
firð'i árið 1802. Ilin þriðja var upp-
haflega skráð af séra Páli Erlends-
syni á Brúarlandi árið 1846 og er varð-
veitt i handritum Gunnlaugs Jóns-
sonar í Skuggabjörgum í Deildardal.
Heimildarmaður að því, er þar segir,
var Jón nokkur Bjarnason, vinnumað-
ur Vigfúsar sýslumanns Schevings á
Víðivöllum í Blönduhlíð í tíð séra
Odds á Miklabæ. Kom Jón þessi sjálf-
ur við þá sögu, sem síðar verður
getið. Fjórða heimildin er í ritum
Gísla Konráðssonar. skráð um svipað
leyti og frásögn séra Páls, eðá litlu
síðar. Allir þessir menn voru gagn-
kunnugir í héraðinu og máttu hafa
mjög glöggar spurnir af þeim stór-
viðburðum, sem gerðust í Miklabæ,
þótt allir væra þeir uppi nokkrum
áratugum síðar en séra Oddur nema
Jón Bjarnason.
Nokkrir annálaritarar, er eigi voru
jafnkunnugir í Skagafirði, víkja einn-
ig að öð'rum þætti þeirra atburða, er
urðu á Miklabæ, og er þó vitnisburð-
ur þeirra sumra ekki ómerkur. Loks
er að ýmsum sögnum að hverfa, en
þar er að sjálfsögðu margt málum
blandað.
Að vitni séra Páls á Brúarlandi
hafði Solveig verið ráðskona á Mikla-
bæ í níu ár, er séra Oddur kvongað-
ist, og áður búið með honum frammi
í Skagafjarðardölum. Þó getur það
ekki hafa verið lengur en tvö ár, því
að hann lauk ekki prófi í Kaupmanna-
höfn fyrr en um mitt sumar 1765,
en fluttist að Miklabæ 1768. Öllum
heimildum ber saman um, að henni
hafi fallið nýbreytni prests mjög
þungt. Samt fór hún ekki frá Mikla-
bæ, en tók brátt fásinnu svo mikla,
að allt var frá henni tekið, er orð'ið
gat voði i hendi hennar, og hennar
sjálfrar gætt. Segir Gísli Konráðsson,
að til gæzlunnar hafi verið fengin
tvítug stúlka, Guðlaug að nafni, syst-
ir séra Snorra Björnssonar á Ríp í
Skagafirði. Verður af þessu sú álykt-
un dregin, að Solveig hafi fljótlega
Ieitazt við að fyrirfara sér, þegar
prestur hafði fest sér konu, eða að
minnsta kosti engum blandazt hugur
540
T I M 1 N N
SUNNUDAGSBLAÐ