Tíminn Sunnudagsblað - 05.08.1962, Qupperneq 20

NÝJA-SVÍÞJÓÐ -
Framhald af 536. siðu.
skóga í Norður-SvíþjóS, og
menn, sem drýgt höfðu minni
hSttar afbrot Við lok fjórða
tugar aldarinnar var sænska ný-
lendan við Delawarefljót þó enn
mjög fámenn,
TJm þetta leyti gerðist það,
að auð'ugir, sænskir aðalsmenn
tóku að renna augum til ný-
lendunnar, og brátt rak að því,
að þeir lögðu að mörkum fé til
þess að efla hana — vitaskuld
gegn von um gróða af þeim
framlögum. í ársbyrjun 1743
var sendur þangað landstjóri,
Jóhann Printz að nafni. Ýmsir
skuggar hvíldu yfir fortið þess
manns, því að hann hafði ver-
ið við margt riðinn og lét sér
fátt fyrir brjósti brenna. En
slíkir menn þóttu einmitt vel
fallnir til forystu í nýlendun-
um, auk þess sem æskilegt var
að koma þeim brott af heima-
stöðvunum.
Þótt Jóhann Printz væri ekki
neitt dyggðablóð. varð land-
stjóratíð hans í Nýju-Svíþjóð
blómaskeið nýlendunnar Verzl-
un hafði ekki blómgazt þar með
sama hætti og í nýlendum þeim,
sem Hollendingar komu á stofn,
en hinir sænsku landnemarnir
höfðu hafið þar jarðyrkju og
búskap, enda flestir ættaðir úr
sveitum Svíþjóðar. En þessir
bændur áttu við ramman reip
að draga. því að þeim stóð sí-
fellt ógn af nágrönnum sínum.
Hættan stafaði samt ekki af
Indíánum, því að Svíum samdi
miklum mun betur við þá en
öðrum hvítum mönnum, er söls
að höfðu undir sig lönd þeirra.
Englendingar voru verri við-
fangs en þó voru það Hollending
sem voru skæðustu óvinirnir.
Þeir höfðu fyrr setzt að á þess-
um slóðum og komið þar upp
nýlendum sem voru miklu öfl-
ugri, og þeir kærðu sig ekki um,
að aðrir næðu fótfestu í grennd
við sig. Jóhann Printz átti í
miklum útistöðum við þá. Orða-
lag þeirra sk.jala. sem gengu á
milli valdsmannanna f nýlend-
unum á Atlantshafsströndinni
á þessum árum er Iaust við alla
hirðmannlega kurteisi.
Hlutverk landstjórans var
hið örðugasta Það liðu langir
tímar milli þess sem sænsk
skip komu til hafnar í Nýju-
Svíþjóð, svo að sjaldnast var
hjálpar að vænta frá heima-
landinu, þegar skærur urðu.
Þetta var á síðustu árum þrjá-
tíu ára stríðsins, og Svíar höfðu
í mörg horn að líta. Ekki bætti
úr skák, að drottningin tók að
gerast afhuga landstjórsninni.
Mönnum heima gleymdist, að
þeir, sem sátu í litla víginu, er
bar nafn drottningarinnar, áttu
í vök að verjast. Auk þess voru
sjálfir nýlendubúarnir þess kon
ar fólk, að stundum þurfti setu-
liðið. að beina geiri sínu að
þeim. Að vísu bar það við á
þessum árum, að menn fóru
þangað til landnáms af frjáls-
um vilja eða réðust til starfa
þar í þjónustu Vestur-Indíafé-
lagsins sænska. En flest voru
þetta ævintýramenn af áþekku
tagi og þeir, sem fluttir voru
nauðugir vestur um haf.
Þó risu á þessum árum upp
ný byggðarlög, ný vígi voru
reist og hafin var bygging
kauptúns, er menn nefndu Nýju
Gautaborg. Þar er nú borgin
Fíladelfía. En jafnframt gerð-
ist það, að Hollendingar tóku
herskilði sneið af þyí landi, er
Svíar höfðu keypt í öndverðu
og settust í eitt vígi þeirra.
Haustið 1653 var Jóhann
Printz orðinn leiður á embætti
sínu og hélt þá heim til Svíþjóð-
ar. En þá hafði áhugi manna
heima fyrir á nýlendunni aukizt
á ný, og árið eftir héldii þrjú
hundruð landnemar vestur yfír
haf. En þetta varð ekki nein
skemmtisigling, því að skipið
hreppti hið versta veður og
sjúkdómar hrjáðu farþega og
Glettur og
Styrbjörn mðinlætakarl
Styrbjörn hét förumaður. ættaður
austan af landi, en hélt sér lengi
uppi á flakki á Norðurlandi. Tróð
hann framan á sig og lézt svo mein
lætafullur, að stundum varð að taka
hann af baki og láta hann á bak.
Eitt sinn kom hann á bæ, þar sem
ekki voru aðrir heima en húsfreyja
vanfær og stúlka um fermingarald
ur. Þær urðu að hjálpa honum af
baki, og staulaðist hann síðan inn
gdngin. En upp á baðstofupallinn
komst hann ekki, og voru konumar
ekki svo sterkar, að þær kæmu
karli þangað. Bóndi kom í bæinn,
áhöfn. Þar að auki komst S'kip--
ið í kast við tyrkneska sjóræn-
ingja. En að lokum náði það þó
höfn i Nýju-Svíþjóð.
Með þessu skipi fór vestur
nýr landstjóri, Rising að nafni.
Hann undirbjó þegar herför á
hendur Hollendingum og her-
tók eitt vígi þeirra. En þeim
málalokum undu Hollendingar
ekki. Þeir gerðu gagnárás með
miklum liðsafla í september-
mánuði 1655, og sáu Svíar þá
þann kost vænstan að gefast
upp án vopnaviðskipta. Hollend
ingar lögðu alla nýlendu þeiira
undir sig, og voru þá þegar send
ir heim þeir landnemar í Nýju-
Svíþjóð, sem ekki vildu gerast
hollenzkir þegnar.
Svo fór, að flestir þeirra
manna, sem rutt höfðu skóg-
anna við Delawarefljótið og
hafið þar búskap, kusu frekar
að ganga Hollendingum á hönd
en hrekjast aftur heim, þar sem
þeir áttu ekki að neinu að
hverfa. Viðleitni Svía til þess
að koma á fót nýlendu í Vestur-
heimi, hafði því ekki annað en
kostnað og manntap í för með
sér. Litlar, sænskar byggðir
héldust að vísu á þessum slóð-
um alllengi, og voru sænskir
prestar sendir að heiman til
þess að þjóna þeim, allt fram
til ársins 1786. En ekki bar sú
viðleitni neina ávextina fyrir
sænsku heimaþjóðina. Hollend-
ingar urðu einnig fljótlega að
lúta í lægra hald fyrir Englend-
ingum, er hernámu Nýju-Sví-
þjóð þegar árið 1664, en að lok-
um var þeirra veldi einnig lokið
með stofnun Bandaríkjanna.
gamansögur
43
T I M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ