Tíminn Sunnudagsblað - 18.11.1962, Qupperneq 2

Hólar ( Hjaltadal á vordegl. ÞaS eru enn drjúgar fannlr 1 hlíðum fjallanna.
AGÚST SIGURÐSSON, stud. theol.:
SMÍÐI HÓMDÓM-
KIRKJU-1757-1763
TVEGGJA ALDA AFMÆLIRIRKJUNN-
AR FULLSMÍÐAÐRAR Á NÆSTA ÁRI
Tveir staðarprestar á Öldu-
hrygg tóku biskupsdóm á Hólum
hvor fram af öð'rum. Voru það
síra Halldór Brynjólfsson, 1746—
1753, og síra Gísli Magnússon,
1755—1779. Við fráfall Halldórs
biskups voru hús öll á Hólum í
hinu versta standi, og álag, sem
greiða átti,' galzt illa, sumt jafn-
vel í lítt útgengilegum hókaupp-
lögum. Þegar Gísli biskup kom á
staðinn í september 1755, voru
því heldur litil. efni, en engin að-
staða til að endurreisa staðarhús-
in og dómkirkjuna. Hvors tveggja
var þó brýn þörf.
Fyrstu ár Gísla Magnússonar á
Hólastóli voru hin mestu harðindi
í Norðurlandi, og hélzt svo raur,-
ar lengst af þessi ár. Síra Gís'li
hafði reynzt hinn mesti búhöldur á
Staðastað, endurreist þar öll
bæjarhús og gekk vel fram féð. Er
því skiljanlegt, að honum var eng-
in aufúsa á að flytjast norð'ur í
Hjaltadal eins og öllu var þá kom-
ið. Enda fór svo, að hann sótti
litla auðnu og hægindi á verald-
arvísu heim til Hóla. Þegar hann
andaðist, 8. marz 1779, hafði hann
lengi verið heilsulaus, einkum
kennt fótaveiki, „sem ég hygg or-
sakazt hafa af langsömum kulda,
ég hef mátt út standa í kofum
þeim, sem ég hef hér lógerað,
réttara sagt kvalizt“. Af þessu má
sjá, að ekki hefur vel - um hagi
skipazt á biskupsstóli Norðlend-
inga þau misseri, en fellir mikill
á fénaði og jafnvel mönnum (120
eitt vor í Skagafirði). Og árið
1756 kom ekkert skip á Skaga-
fjörð. Við lát herra Gísla gengu
erfingjar snauðir frá borði, og
þess er getið í heimildum, að ekkja
hans, Ingibjörg Sigurðardóttir fi'á
Geitaskarði, átti ekki fyrir útför
sinni, er hún andaðist 1793.
Þrátt fyrir allt var unnið hið
mesta þrekvirki á Hólastað' í önd-
verðri biskupstíð Gísla Magnús-
sonar. Þá var reist sú hin veglega
dómkirkjan, sem enn stendur þar,
prýðin bezt. Á komanda ári eru
tvö hundruð ár liðin frá vígslu
hennar, og skyldi það raunar vera
erindi þessa máls ag lýsa nokkuð
kirkjusmíðinni.
Dómkirkjan, sem stóð á Hólum,
er Gísli biskup kom til stólsins
haustið 1755, var fornleg orðin,
reist 1625—1627, og mátti telja
vafasamt að endurbyggja hana.
Var ráðgazt um þessi mál hér úti
og í Danmörku, og loks ákveðið
að reisa skyldi nýja kirkju. Kirkju
stjórnarráðið tilkynnti, að hver
kirkja i Danmörku og Noregi
væri skyld að gefa 2 mörk til hinn-
ar nýju dómkirkju. Þannig feng-
ust 500 ríkisdalir. Magnús Gísla-
áon amtmaður skrifaði kirkju-
stjóinarráðirju þetta haust. Áætlt
aði hann, að ný kirkja af timbri
myndi kosta 2161 ríkisdali, en ef
hún yrði ger af steini, 1709 rík-
isdali, því að nóg væri á Hólum
af fallegum, rauðum sandsteim.
Kirkjustjórnarráðinu gazt vel ao