Tíminn Sunnudagsblað - 18.11.1962, Blaðsíða 8

'm
Samvaxnir tvíburar
undir Eyjafjöilum
í lok átjándu aldar og hin
fyrstu ár nítjándu aldar var
séra Árni Sigurðsson prestur í
Holti undir Eyjafjöllum, þar
sem fað'ir hans og bróðir höfðu
áður setið á undan honum. í
tíð hans gerðist óvenjulegur
atburður austur þar. Stúlka í
sókninni fæddi samvaxna tví-
bura haustið 1802. Um þennan
atburð hefur séra Árni skráð
svolátandi frásögn í prests-
þjónustubókina:
„19. september fæddir and-
vana tvíburar, tvö stúlkubörn,
óekta, samgróin frá öxlum nið-
ur til naflans, og sneru bæði
á einn veg rétt áfram, eins og
tvö væru hvort öðru til hliðar,
en að öllu öðlru leyti rétt
sköpuð, að þvi undanteknu, að
bainið til hægri hliðar hafði
stórt skarð í efri vör vinstra
megin, sem náði allt til nefsins
og afmyndaði nefið, svo fyr-
ir nösum var svo sem blaðka
og fannst til berra tanna í því
sama. Vinstrihandarbarnið
sýndist að líkamsskapnaði
nokkuð réttara áfram, en hitt
heldur nokkuð hliðbognara, en
yfir allt jafnlöng til höfða og
fóta, að lengd hálf alin dönsk
og fimm þumlungar, og bæði til
samans með sama mæli yfir um
herðarnar.
Þetta tóstur var álitið eftir
sóknaiprestsins foranstalning
af forlíkunarkommissariis mon-
sjör Ólafi Jóhannssyni á Selkoti
og monsjör Sveini Jónssyni á
Skála. Ljósmóðir tilkynnir, að
hún meinti, að fóstrið hafi með
lífi verið allt til fæðingarinn-
ar, en alfætt örent.
MótJ.ir fóstuirsims er liðug
kvenpersóna Margrét Þórodds-
dóttir, vinnukona í Hellnahóli,
hvers föður hún lýsti liðugan
vinnupilt, Nikulás Brandsson á
Gerðakoti, sem hann hefur með-
gengið.“
Þessi atburður hefur vafa-
laust vakið ógn og kvíða, því
að vanskapnaður hvers konar
og óburðir voru taldir boða
hin válegustu tíðindi. Af þeim
sökum er víða frá því sagt í
annálum, er menn og dýr ólu af
sér einhvers konar óskapnaði,
og nærri má geta að fregnir af
slíku hafa borizt eins og eldur
í sinu manna á meðal.
Það var ásamt loftsýnum og
þungum draumum órækastur
fyrirboði stórtíðinda, eldgosa
og jarðskjálfta, styrjalda og
hallæra, svo sem víða kemur
fram í annálum og öðrum rit-
um fi'á fyrri tímum.
Það var annars ekki dæma-
laust, að hér fæddust sam-
vaxnir tvíburar. Frá því er til
dæmis sagt í annálum, að kona
á Kerhóli í Eyjafirði hafi alið
tvö samvaxin meybörn vetur-
inn 1745. Þau fæddust lifandi,
og voru báðar stúlkurnar skírð-
ar Guðrún, þvi að tryggari
þótti að helga þær guðdómn-
um sérstaklega. Þessar stúlkur
lifðu í ellefu vikur, en dóu
þá, báðar samtímis. En svo virð-
ist sem böinin í Hellnahóli hafi
dáið í fæðingu.
Móðir barnanna í Hellnahóli,
Margrét Þóroddsdóttir, var ná-
lægt þrítugu. Hún var dóttir
hjónanna Þórodds Sigurðssonar
og Þórunnar Sveinsdóttur í
Gerðakoti undir Eyjafjöllum,
fædd 1772. Nikulás Brandsson
var sex árum yngri, fæddur
1778, sonur Brands Jónssonar
og Sesselju Kolbeinsdóttur,
sem þá bjuggu í Varmahlíð.
Þegar Margrét átti tvíburana
var hún vinnukona Vilborgar
Guðlaugsdóttur, ekkju séra Páls
Sigurðssonar í Holti, bróður
séra Árna. Var hún síðan kyrr
hjá henni nokkur ár, en eftir
það í vist á öðrum bæjum þar
í grenndinni.
Að nokkrum árum liðnum
kvæntist Nikulás og gerðist
bóndi á Núpi. Hét kona hans
Ingveldur Jónsdóttir. Ekki
blessaðist þó búskapurinn vel.
Hann flosnaði upp 1823 og
flæktist út í Ölfus, en leitaði
aftur á fornar slóðir og dó í
Vallnatúni, fimmtugur að aldri
og saddur lífdaga. Fylgdi hon-
um svolátandi greinargerð í
prestsþjónustubókinni:
„Deyði úr brjóstveiki, gift-
ur í tuttugu ár, barðist við fá-
tælcdóm, þáði oft sveitarstyrk,
átti konu og sex börn á lífi“.
Þegar hér var komið. var
Margrét Þóroddsdóttir einnig
komin í höfn hjónabandsins.
Giftist hún roskin, og var mað-
ur hennar, Magnús Sigurðsson,
tuttugu árum yngri en hún.
Árið 1826 fóru þau frá Efsta-
koti undir Eyjafjöllum út í
Landeyjar og síðan bárust þau
til Vestmannaeyja. Þar varð
Margrét bráðkvödd í koti því,
sem Háigarður nefndist, í árs-
byrjun 1837. Voru þau Magnús
barnlaus.
Það var nótt, er þetta gerðist. Ég
mn blómailm, vorþey í lofti, allt var
rungið unaði og töfrum. Ég ákvað
ð skrifa henni á ný. Ég ætlaði að
'ita hana vita, að hinn gamli, kæru-
lausi Pim hefði sigrað. Ég skrifaði:
,,Ég get ekki gleymt þér, litla Valery
nín frá Boston, og ég elska þig. —
pakka þér fyrir það. Ég fer nú til
Sydney. Ég ætla að fiska og fara á
skíði. Ég skal vera eins þolinmóður
og kænn og gamall steppuúlfur. Ef
þú yfirgefur mig, skal ég kyssa bréf-
in þín og muna þig hvert sem ég fer,
og ég mun elska hvert orð, sem þú
talaðir til mín eða skrifaðir, og allar
mínar minningar verða bundnar þér.
Og ýmislegt mun gerast. Annað
hvort yfirgefúrðu mig og ég kemst
aftur niður á jörðina, án þess að eyði-
leggja sjálfan mig, því að ég er enn
kærulaus og óháður, aðeins tuttugu
og þriggja ára. (Það verður erfitt og
kvölin mun þjá mig lengi. En ég skal
ná mér og fara til Sydney og frá Syd-
ney til Singapore, því að heimurinn
er harla stór). Eöa ást þín til mín
styrkist, og þá muntu vilja að fara
með mér til Sydney og veiða og renna
þér á skíðum með mér, og ég skal
'glaður gera margt af því, sem þig
langar til: En þú munt haida áfram
að vera Valery frá Böston, og ég mun
verða hinn óháði ævintýramaður,
Pim. Veröldin er stór, og það er óheil
ást, sem takmarkar frelsi þess, sem
elskar, því að ástin er unaður og mað
urinn var skapaður til að vera ham-
ingjusamur eins og fuglarnir voru
skapaðir til að fljúga".
Pim þagnaði, nú var dimmt orðið,
og við fundum þann unað næturinn-
ar, sem er þýðingarlaust að reyna
að lýsa. Skipstjórinn hrasaði um
þröskuldinn, þegar hann kom út úr
klefa sínum, spýtti og bölvaði.
„En hvernig endaði það?“ spurði
ungur skipsdrengur óttasleginn. Hann
var nýkominn til vits, en hafði þegar
átt sína Valery frá Boston.
„Það skiptir I raun og veru ekki
máli, hvernig það endaði", sagði Pim
Framhald á 886. slðo.
872
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ