Tíminn Sunnudagsblað - 10.03.1963, Blaðsíða 4

Þ0™ SAGANAFMUSSULEGG
ra
í upphafi 19. aldar bjuggu á Skrið-
nesenni í Bitru úng hjón, Jón Andrés-
son og Guðrún Bjamadóttir; hann
bjó þar eftir föður sinn látinn, en
Guðrún var ættuð af Vatnsnesi. Jón
var í betrj bænda röð, og Guðrún
húsfreyja var „væn álitum og skör-
úngur“.
Jón bóndi varð skammlífur; hann
tók snögga sólt og andaðist 30. jan-
úar 3808, tæplega fertugur. Þeim hjón
um varð þriggja-barna auðið, Valgerð-
ar, Steins og Jóns, og næstu árin
bjó Guðrún áfram ásamt þeim á Skrið-
nesenni.
Kristán hét systir Guðrúnar, gift
Jóni Áfftasyni í Skeljavík, og bjuggu
þau við ærna ómegð og fátækt. Fyiir
þær sakir vvð að ráði með þeim
systrum, að Guðrún tók í fóstur eina
dóttur Jóns og Kristínar, er Elísa-
bet hét og þótti efnileg í uppvexti, —
og ólst hún upp á Skriðnesenni ásamt
börnum Guðrúnar.
Líða svo nokkur ár, að ekkert minni
legt skeður tíðinda með þessu fólki,
unz þess verður að geta, að feðgar
tveir bjuggu á Sólheimum í Laxár-
dal: Finnur Torfason og sonur hans,
Finnur. Finnur Finnsson þessi bað
Guðrúnar Bjarnadóttur; er ekki ann-
ars getið en því hafi verið vel tekið,
enda voru þeir feðgar vel þokkaðir,
giftust Finnur og Guðrún árið 1819,
og fluttist Finnur að Skriðnesenni og
hóf búskap þar.
o
Þá hafði um nokkur ár verið í Hvítu
hlíð í Bitru úngur vinnumaður að
nafni Hallur, ættaður úr Saurbænum,
sonur Halls Magnússonar á Bjarna-
stöðum og konu hans, Guðiúnar Hálf-
danardóttur.
Hallur Hallsson fær góða vitnis-
burði hjá presti sínum, þegar hann
dvelst í Hvítuhlíð: „frómur,“ frísk-
ur“, „dyggur og hollur", og kunnátta
er talin góð eða sæmileg.
Án'ð 1817 ræðst Hallur til vistar að
Skriðnesenni til Finns og Guðrúnar:
„ekki óþægur" — og kunnátta bæri-
leg. Varla er þó rétt að draga leingur
að skýra frá því, er almannarómur
og sagnir síðan hafa um skapferð
I-Ialls að segja, því þar kveður mjög
við annan tón en hjá presti: illmenni,
fjölkunnugur —'því hér er kominn
Galdra-Hallur. En vísast mun, að slík-
ar einkunnir hafi fyrst festst við hann
þegar líða tók á ævi hans og að hon-
um dauðum — sakir þess er nú verð-
ur rakið.
Hallur Halisson hefur ekki verið
lángar stundir á Skriðnesenni, þegar
augu hans taka að staldra við á Elísa-
betu Jónsdóttur, fósturdóttur hjón-
anna, sem er um tvítugt og hin fríð-
asta kona. Þess er ekki getið, hvort
stúlkan lét það nokkuð á sig bíta, þótt
hann gæfi henni hýrt auga, og eingin
leið að vita, hvort skipti þeirra hafa
nokkur orðið. Hitt er víst, að Hallur
hefur ekki verið árið á bænum, þeg-
ar hann ber upp bónorð við þau hjón
og æskir ráðahags við Elísabetu; en
því var tekið með neitun.
Hallur verður fár við, — og sama
haust fer hann í brott frá Skríðnes-
enni; ein sagan segir raunar, að hann
hafi veríð sendur til róðra undir
Jökul, og víst er um það, að þangað
fór hann, en ekki verður séð, hvort
hann var nokkuð meira á Skriðnes-
enni; enda fór Ilallur þaðan „í þúngu
skapi" og sagnir herma, að hann
hafi jafnvel haft á orði, að einginn
skyldi njóta Elísabetar, fyi'st hann
náði því ekki. Mun Hallur nú hafa
gerzt búðsetumaður á Hellissandi.
í þá daga var Hnausa-Bjarni frægur
um Vesturland fyrir málastapp.
galdra og kvennafar og mun hafa bú
ið á Hnausum, þegar þetta var. Son-
ur hans, Bjartmar þjófur, drukknaði
þetta ár á leið til Hafnarþrælkunar.
Mörg fleiri börn átti Bjarni, en hér
verður aðeins eins sonar hans getið
að nokkru, sá hét Aþanasíus og var í
þennan tíma á vist hjá Bjarna Frið-
rikssyni stúdent í Bæ; var hann nú
við róðra undir Jökli. Honum er svo
lýst, að hann var maður „drjúglynd-
ur og hægur í bragði, vart meðal-
maður á hæð, þrekinn og herðabreið-
ur og heldur flatvaxinn, eig; mjög
einarðlegur á svip“. Það fylgdi líka
lýsíngunni að öllum jafnaði, að víst
kynni hann ýmsar kúnstir einsog
faðir hans.
Er ekki að orðleingja það að kynni
hófust með þeim Halli Hallssyni og
ÞAÐ GAT DREGIÐ DILK Á EFTIR SÉR, EF BIÐILL VAR
GERÐUR AFTURREKA. HÉR SEGIR FRÁ ÞVÍ, HVERN-
16 GALDRA-HALLUR BRÁST VIÐ ÞEGAR HONUM VAR
SYNJAÐ UM BÓNDADÓTTURINA Á SKRIÐNESENNI.
Aþanasíusi Bjarnasyni; látum þar við
sitja, en ekki sakar að geta einnar
sagnar um Hall, sem uppi var höfð:
„er sagt hann freistaðj að nema gald-
ur og hafa særíngar við í kirkjugörð-
um, feingi hann og að lyktum komið
upp sveinknapa nokkrum". En pilt-
úngi þessum kunni Hallur eingin tök
á til sendíngar, enda var hann víst út-
iendíngur. Haíði Hallur því ekkert
af honum nema leiðindin.
0 __
Jón Ámason hét maður og bjó að
Gufuskálum; hann var orkumaður og
hlaut frægð mikla og viðurkenníngu
frá konúng; fyrir það, að hann bjarg-
aði mönnum þrisvar af skipreika með
snarræði. Hann var nokkuð hniginn
um þessar mundir, en synir hans,
Guðmundur, Ámi, Erlendur og Krist-
ján, voru vaxnir; Guðmundur var for-
maður á skipi, en.fórst 1815 og allir
hásetar hans'. Haustið 1821 reri Krist-
ján Jónsson á Heílissandi. Varð þá
sá óheillaatburður, að skipi því, er
hann var á, hvolfdi í lendíngu í
miklu brimi, og drukknaði öll áhöfn-
in. Innan skamms skolaði líkunum
beinbrotnum á land, og voru þau bor-
in í hjall eiitn að kvöldi dags. Morg-
urinn eftir var lík Kristjáns horfið;
sumir höfðu raunar á orði, að það
hefði líkast til aldrei verið borið
inn, en atburðurinn þótti minnisverð-
ur. '
Þá víkur sögunni að Skriðnesenni.
Um þessar mundir hefur Elísabet
fónsdóttir orðið fyrir einhverri ó-
hægð. Venja hennar hefur verið að
sofa hjá Valgerði frænku sinni, —
og eina nótt þetta haust dreymir
Valgerði, að strákur kemur inn að
rúmi þeirra og krefst þess, að hún
víki þaðan, því hann eigi erindi við
Elísabetu. Samtímis þessu átti Elísa-
bet sjálf að hafa legið vakandi og
séð strákinn. Ásókn þessi færðist
nú í aukana, án þess þó að verulegt
slys yrði að, en um jólin fór Elísa-
bet til kirkju ásamt öðru heimilis-
fólki; varð henni ekkert að meini í
ferðinni, en á þriðja í jólum skeffj sá
sviplegi atburður, að hún „deyffd
fljótlega", samkvæmt kirkjubókum.
En sagnir hafa því viff að bæta,
að er stúlkan kom frá kirkjunni, hafi
hún sopið á aski, en dottið við það
dauð niður; en Guðiúnu fóstru hennar
sýndist eitthvað kvikt, líkast flugu,
fljóta ofaná í askinum. Varð hún of
sein að vara Elisabetu við þessu. Þeg-
ar lík Elísabetar var athugað, sást
gat á hörundinu neðanvið annað aug-
að, og var þvi trúað, að þar hefði
220
T 1 M 1 N N — SUNNUDAGSliLAÐ