Tíminn Sunnudagsblað - 10.03.1963, Blaðsíða 19

í Kaupmannahöfn húsakynni, sem því
tækju fram. Sérstaklega þótti mér
þag eftirtektarvert, að alls staðar var
annaðhvort píanó eða orgel. Og
blómarækt, bæði utanhúss og innan,
var aðdáanleg.
í þeim samkvæmum, sem ég tók
þátt, var oft mikið sungið. Þá var
einnig spilað á spil. Venjulega vist
upp á peninga. Mikig var og rætt um
landsins gagn og nauðsynjar. Og
stundum voru stjórnmálakappræður.
Af því hafði ég gaman, að svo miklu
leyti, sem ég gat fylgzt með. En í
slíkum umræðum vildi mállýzkan
verða svo áberandi, ag ég átti stund
um helzt til erfitt að halda þræðin-
um. Hins vegar kom þarna einu
sinni dr. P. Munc, fyrrverandi for-
sætisráðherra Dana, sem ættaður var
þarna af eyjunum. Hann talaði um
gamla þjóðabandalagig 1 Genf, og ég
skildi næstum hvert orð, sem hann
sagði.
Einu sinni kynntist ég skógfræð-
ingi nokkrum, Hansen að nafni. Hann
bauð mér að heimsækja sig og sjá
skóglendið, sem hann hafði tíl um-
sjónar. Þar var fjöldi trjátegunda óg
fagur skógur: Álmtré, sem talin voru
um 30 metra há og alveg bein, og
eikur, sem hann sagði, að væru 25
vagnhlöss, eða 37 tonn að þyngd.
Beykið var þá aðaltegundin.
Þarna voru menn að grafa upp
smátré, sem rýma átti, og aðrir, sem
voru að grafa upp gamla stofna. Þess
ir menn hpfðu ekkert annað að laun
um en trjáræturnar, sem þeir grófu
upp. Virtist mér þeir hafa nóg til
matarins unnið, því að blauta mold
var að grafa og verkig hvorki fljót-
legt eða þokkalegt. En fagurt var
þarna í skóginum, með blikandi hafið
á aðra hönd. Og skemmtilegur var
Ifansen skógarvörður. En hann var
frá Borgundarhólmi og ráðlegra að
fara hóflegum viðurkenningarorðum
um Svía í nærveru hans, ef vinslitum
átti ekki að valda, og nógu tæpt stóð
það fyrir mér.
Allan þennan skóg átti greifinn á
Hjorfchólm, og var Hansen starfsmað-
ur hans.
Sjálft greifasetrig fýsti mig líka
mjög að sjá, og svo gafst mér einu
sinni tækifæri til þess, sem ég lét
auðvitað ekki úr greipum mér ganga.
Einn góðan veðurdag lagði ég land
undir fót til þess að sjá mig um.
Varg mér þá gengið upp á dálitla
hæð, sem þó var talin allmikil þar
í landi. Öll var hún skógi vaxin og
afgirt. En hlið girðingarinnar var
gert úr hvalkjálkum, sem einhver
greifinn hafði flutt heim með sér úr
suðurhöfum, en greifinn.á Hjorthólm
átti þetta landsvæði. Efst á hæðinni
var dálítil steinhöll, en þaðan var
allgott útsýni yfir landareign hans.
En bygging þessi var í hálfgerðum
rústum.
Þegar ég hugðist halda heimleiðis,
mætti ég aðalráðsmanninum á greifa-
setrinu. Hann spurði, hvort ég væri
ekki íslendingurinn, sem dveldist hjá
Pedersen, og síðan, hvort ég vildi
ekki koma heim á Hjorthólm og sjá
búskapinn þar. Og það var boð, sem
ég var auðvitað mjög fús að þiggja.
Að tilhlutan hans sýndi svo undir-
Á hlaSinu á Kálfaströnd — gamli bær-
inn og hús, sem Valdimar Halldórsson
byggðl.
ráðsmaðurinn mér allt, sem þar var
hægt að sjá á þeirri dagstund, sem
ég hafði þarna til umráða. Fyrst
sýndi hann mér vélar allar og jarð-
yilkj'uverkfæri. Þar á meðal eina
dráttarvél, sem hann lét setja í gang
og sýna mér hvernig starfaði. Slíkan
grip hafði- ég eigi ség fyrr. Þar voru
einnig tvær bifreiðar og sex skemmti
vagnar, sem hestum var ætlað að
draga. Þeim tilheyrðu og átta pör
af skrautaktygjum. Allt var þetta
silfurfágað og gljáandi. Þá sýndi
hann mér í fjósið, sem ekki var neinn
smákofi. Því þar voru 179 kýr, 98
kvígur, 45 kálfar og 10 naut. Eitt
nautig var sérstakur úrvalsgripur,
og hafði hann sem kálfur verið keypt
ur frá Odense fyrir fimm þúsund
krónur. Það var geipiverð í þá daga,
og má geta þess til samanburðar, að
vinnumennirnir þarna um slóðir
höfðu þá kr. 300,00 í kaup fyrir árið,
eins og ég hef áður getið.
Allir voru nautgripirnir sótrauðir
ag lit, mjög vel hirtir og fallegir. —
Þá átti greifinn þrjátíu stóra öku-
hesta og tvo gljástrokna vagnhlaupa
hesta. Einnig tvo hollenzka, tvo ís-
lenzka og þrjá rússneska. Þetta var
fallegur hópur að sjá á einum stalli.
Þar næst sýndi ráðsmaður mér
ibúðir verkafólksins, þær voru sæmi-
lega vistlegar, en þó líklega fremur
kaldar á vetrum.
Fjórtán fasta ársmenn hafði greif
inn og álíka margt af kvenfólki.
Ekki kom ég í höll greifans, en
glæsileg var hún til að sjá.
Flestir bændur í Langalandi höfðu
eigi nema 20—25 hektara lands, og
var það venjulega fullræktað. Margir
áttu svo einnig dálítið skóglendi. en
sumir ekkert nema skjólbeltin með-
fram ökrunum og girðingunni.
En greifinn á Hjorthólm átti 300
hektara akurlendis, 115 hektara engi,
25 hektara mýri og 80 hektara skóg-
lendi.
Auk þessa tylgdu sVo greifasetr-
inu 20 hjáleigur 20 býli, sem dálitlar
landsnytjar höfðu, og 15 hús, sem eng-
in jarðarafnot fylgdu.
Hér með eru þá upptaldar aðal-
eignir þessa greifa. En öllum eignum
og réttindum eru líka samfara nokkr-
ar skyldur, og 70 þúsund mátti höfð-
ingi sá borga i skatt. Það var líka
sagt að hann hefði IV* milljón í tekj-
ur árlega,
Einn bróður átti greifinn, og talað
var um, að þeir hefðu orðið að greiða
eina milljón i erfðafjárskatt, þegar
þeir tóku við arfi eftir gamla greif-
ann, föður «inn.
Eitt sinn fór ég með kunningja
mínum að skoða fornminjasafn, sem
stórkaupmaður nokkur í Rödköbing
hafði safnað og gefið, ásamt húsinu,
sem safngripir voru varðveittir í.
Við fórum með járnbrautarlest báð-
ar leiðir. Var það 40 km. vegalengd,
tók 2 stundir vg kostaði 2 kr. fyrir
hvorn okkar.
Mér virtist það stórvirki af ein-
um manni, ag safna ölhi því, sem
þarna var saman komið. Sérlega mik-
ið þótti mér til um einn fornleifa-
fund, sem þarna var til sýnis. Það
var fommaður. sem hafði verið heygð-
ur með hesti sínum, um svipað leyti
og ísland var að byggjast. Og ég sá
ekki betur en hrossbeinagrindin væri
alveg eins og af íslenzkum hesti.
Beizli og reiðver öll höfðu bæði verið
gull- og silfurbúin. Margt góðra gripa
hafði einnig verið í haugnum. svo
sem mikið sverð, sax og öxi, einnig
sporarnir, sem haugbúinn hafði verið
með á fótum sér. Sömuleiðis var þar
og kámbur og hárfléttingur. Og að
síðustu ketill og leirker með mat og
drykk.
Feiknin öll al steinaldartækjum og
munum var og þarna f safninu, því
að Langaland er auðugt af fornminj-
um. Og víða má sjá þar bautasteina
eða hetjugrafir. Það eru þrjú stór-
björg, sem velt hefir verið saman,
T í M I N N — SUNNUDAGSBI.AÐ
235