Tíminn Sunnudagsblað - 17.11.1963, Blaðsíða 16

4
Setberg vlð Hafnarf jörð, teikning frá síðari hluta átjándu a Idar.
og höggnir1. í tíð Gísla á Setbergi
var sterk með þjóðinni minníngin um
Tyrkjaránið 1627, en þetta er ársett
rúmum 400 árum fyrr en Íslendíngar
höfðu heyrt Hund-Tyrkjann nefnd-
an. Og 1230 „forgeingu tvö barbarísk
skip yfrið stór við ísland. . . . Sama
ár kom eitt león á hafís til íslands
vestarlega og drap bæði fé og
hesta . . . “ Og 1335 „hraktist eitt
Tyrkjaskip til íslands og brotnaði
fyrir Reykjanesi syðra“.
Þá hlaut að mega nefna skrímsli.
Þau voru hvort sem var alltaf að gera
vart við sig: 1206 „rak suður í Garði
skrímsli með 8 fótum . . var grátt
sem selur með heststrjónu eður haus,
en rófu uppúr bakinu; hvarf nóttina
eftir“. — Sturlúngaaldarmenn hug-
uðu víst lítt að skrímslareka, og það-
anaf síður skrifuðu þeir um þesskyns
undur (hver lagði annars árið á minn-
ið unz það bjargaðist fyrir náð upp
á pappír hjá Gísla Þorkelssyni?)
1249 „heyrðust stórir dýnkir í sjón-
tun fyrir Grindavík".
1258 „stal stórkona eður tröllkona
manni einum í Austfjörðum“.
1384 „Útkoma eins ókunnugs herra
manns til íslands, er villtist í hafi og
ætlað hafði til Ægypten. Á hans
skipi var sagt að verið hefði 900
manns og allt stórvaxið fólk . . . “
En það get'ur komið fyrir beztu
menn að gæta sín illa, þótt um sé að
ræða ofur trúlegan og þó fréttnæman
atburð: 1535 „heingdi smalapiltur á
Bessastöðum reiðhest hirðstjórans
með snæri í hesthúsinu og strauk
síðan. Hafði hirðstjórinn barið hann
daginn fyrir fyrir stuld".
En 1535 var nefnilega einginn hirð-
stjóri á Bessastöðum; hirðstjórn
höfðu með höndum biskuparnir Jón
Arason og Ögmundur Pálsson.
III.
Gísli Þorkelsson fæddist um 1676,
og voru foreldrar hans Þorkell Jóns-
son og Þóra Þorsteinsdóttir prests á
Útskálum, Björnssonar málara Gríms-
sonar, en þeir Björn málari og séra
Þorsteinn sonur hans voru kunnir
menn og sérstæðir. Björn var lista-
skrifari. Svo bar til eitt sinn er hann
var að vistum á Hlíðarenda í Fljóts-
hlíð, að illviðri gerði svo mikið, að
öll vatnsföll voru talin ófær; kom
þá skyndilega að Birni að heimta hest
og fylgdarmann austur undir Eyja-
fjöll til Höllu systur sinnar, er bjó
í Skógum- Hafði Björn sitt fram,
brauzt yfir öll vatnsföll og kom loks
til Skóga að kvöldi dags. Bað hann
systur sína að búa sér rúm úti í
kirkju og senda sér þángað vinnu-
konu; kvað það forlög sín að geta son
á þessari nóttu og yrði sá prestur, ef
hann væri getinn á vígðum stað.
Halla varð við bón bróður síns, og
gekk vinnkonan Þóra Helgadóttir í
kirkjuna til Bjarnar; varð hún þar
eftir barnshafandi og fæddi son í
fyllingu tímans, en sá var Þorsteinn,
sem prestur varð á Útskálum. Var
þetta í eina skiptið, sem Björn málari
var við konu kenndur um sína daga,
en eftir þett'a varð hann sýslumaður
í Árnessýslu. — Séra Þorsteinn lenti
í ýmsum brotamálum um sína daga
og missti kjól og kall. Hann þjáðist
af holdsveiki. Síðustu ár ævinnar
bjó hann að Setbergi og var þá blind-
ur. Lét hann þá skrifa upp margan
fornan fróðleik og lesa sér t'il dægra
styttingar. Þá orti hann og kvæða-
safnið Noctes Setbergenses (Set-
bergsnætur), sjö laung kvæði, 1. um
sköpun heims, 2. um álfa, 3. um
skyggna menn, 4. og 5. um tímabil
heimsins, 6. um sólstöður, 7. um
minníng ágjarns og óréttláts dómara.
— Galdraorð fór af séra Þorsteini
einsog mörgum, er meira kunnu fyrir
sér en almennt var. Hann var lika
drál'thagur sem faðir hans.
Hæfileikar þessara feðga virðast
hafa komið fram hjá dóttursyni séra
952
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ