Tíminn Sunnudagsblað - 16.08.1964, Blaðsíða 14

en fékkst líka við húsasmíðar. Reisti
hann meðal annars nýja kirkju á
Ingjaldshóli, skar út hurðir fyrir
innstu bekkjunum, þar sem hefðar-
fólkinu var ætlað sæti í stúkunni og
greypti myndir af postulunum á
predikunarstólinn. Skytta var
Ólafur einnig og lá fyrir sel við
sjóinn og tófu í skothúsi í hrauni
úti. Á helgum dögum skrýddi hann
prestinn í kírkju þeirri, sem hann
hafði smíðað á Ingjaldshóli, því að
slíkur maður þótti vel til meðhjálp-
ara fallinn, en í daglegri önn kast-
aði hann stundum fram stökum, er
vel lá á honum við smíðar, hamraði
saman níð um þá, er hann átti í
útistöðum við, og orti enda löng
kvæði ýmislegs efnis, þegar hann
vildi nokkuð við hafa:
Árið yndisþýða
uppbyrjaðra tíða
guðdómsgæzkan fríða
gefi hópnum lýða,
blessan veití um loft og iáð
og lífsnæringu 'ilíða,
auki krafta, efli dáð,
öllum þeim hér stríða,
jörðin nái frjóvgun fá,
friður stiftist mönnum hjá,
styggð og lestir detti í dá,
dyggð skal lifnað prýða.
Þegar umboð Arnarstapajarða var
tekið af Stefáni Scheving, var það
selt í hendur Ólafi, er þá hafði fyrir
skömmu tekið við forráðum á Mun-
aðarhóli eftir Þorvarð Guðmundsson,
sem þar var áður. Mun enginn um
þessar slóðir þótt betur til þess fall-
inn að hafa það á hendi en Ólafur.
Öfundsamt nokkuð mun þó hafa ver-
ið að taka við umboðinu eins og á
stóð. En slíkt setti Ólafur ekki fyrir
sig og líklegt, að hann hafi meira
litið til hins, að bæði var fremd og
fjárvon að fara með það, áuk þess
sem lítið fór orðið fyrir vináttu
hans við Ingjaldshólsmenn um þær
mundir, svo að ekki var hvítt að
velkja.
Haustið 1806 horfði flest allvel fyr-
ir Ólafi Björnssyni. Hanr; var
meira metinn flestum bændum og
hafði umsýslu mikla og umsvíf heima
og heiman, uppgangur sýndist á
flestu og mannvænleg börn vaxin
á legg: Tvö hjónabandsbörn fulltíða
á Munaðarhóli, Sigríður og Kjartan,
og hið þriðja, Kristín, nýfermt, og
þar að auki var dóttir, Margrét að
nafni, or hann hafði átt utan hjóna-
bands rösklega tvítugur og alið upp
á heimili sínu. Munu börn Ólafs hafa
þótt standa framar öðru ungu fólki
á þessum slóðum, og batt faðirinn
miklar vonir við Kjartan, sem var
ötull og harðfengur, glaðvær oftast,
en geðríkur og heimtufrekur og
reíddist illa, þegar hann brá skapi.
Þjónusta hans, Lovísa Þórarinsdóttir,
sagði í laumi, að misskipt væri lund-
ernið hans Kjartans. Benti margt til
þess, að hann yrði hinn framtaks-
samasti maður, og meðal annars var
hann skýtta góð eins og faðir hans
og lá um tunglskinsbjartar vetrar-
nætur fyrir tófu í hrauni og flæðar-
máli.
Heimilið á Munaðarhóli hefur
sennilega verið glaðvært að jafnaði,
því að mitt í önnum sínum og um-
svifum forsmáði húsbóndinn ekki
það, sem til gleðskapar mátti verða.
Það hefur ef til vill verið af þeím
;:ótum runnið, að hann hafði í skjóli
sínu karl einn laglega hagmæltan,
Einar að nafni. Var hann skemmt-
anamaður hans á vetrarkvöldum og
gat haldið uppi svörum, ef húsbónd-
anum hraut af vörum vísa og hlaup-
ið í skarðíð eða aukið við, ef svo
stóð á.
Inni í Keflavík hafði um skeið set-
ið aðra hálflenduna Þorsteinn nokk-
ur Runólfsson, bóndason frá Vað-
stakksheíði, allvel metinn og sátta-
nefndarmaður í tilbót, er þá þótti
nokkurs virði. Enginn efnamaður
mun hann þó hafa verið, og ef til
vill hefur hann færzt of mikið í fang,
er hann gerðist plássbóndi. Að
minnsta kosti fluttist hann eftir fá
ár brott úr Keflavík að Ingjaldshóli
í skjóli Ebenezers Þorsteínssonar, er
þar sat um skeið og fór nokkur miss
eri með sýsluvöld. Kom þá að Kefla-
vík í hans stað útlendur
maður, Ágúst Rottgeir Erndt-
man, ungur að aldri og hafði
áður verið skrifari hjá höfuðverzl-
uninni i Ólafsvík, svonefndri Heide-
mannsverzlun. Lét hann þegar að sér
kveða við útveginn að dæmi annarra
plássbænda, en hafði á sér það höfð-
ingjasnið, að hann gekk lítt að verki
sjálfur. Lét hann sér nægja að hafa
á hendi forsögn alla, tilsjón og eft-
irlit — stjáklaði um varirnar, þegar
bátar hans komu af sjó og leit á
aflann, hafði auga á öllu í salthúsi
og fiskgeymslum og vakti yfir fisk-
verkuninni, en gekk að heiman með
byssur sínar, er hann geymdi ella
hjá sér í stofu sinni, þegar honum
fannst hann eiga heimangengt^ Naut
Ágúst Erndtmann að sjálfsögðu virð-
ingar, ekki sízt sökum þess, að hann
var útlendúr og hafði verið við Ólafs-
víkurverzlun riðinn. En ekki virðist
hann hafa veríð allra leika og hélt
mönnum nokkuð frá sér að dönskum
kaupmannasið.
Úti á Gufuskálum voru plássbænd-
ur tveir, og hét sá Jón Árnason, er
meira hafði umleikis, sjálfur sjósókn
ari. Prestur byggðarlaganna, séra
Jón Ásgeirsson, átti heima í Stapa-
túni, sem var smábýli rétt hjá
Ingjaldshóli. Hann var vel við efni,
þó að Stapatún væri ekki vel til bú-
reksturs fallið, aðsjáll um sínn hag
og kunni betur veraldarsýsli en
prestsverkum. Hann var gleðimaður
nokkur, en þó hægur í fasi.
Meðal búðsetumanna á Sandí var
einn sá, sem raunar hafði einnig
nokkur jarðarafnot, er meiri reisn
var yfir en öðrum. Það var Jón Guð-
mundsson í Eiði. Hann átti tvö skip
og þrjá báta, enda einn af hrepp-
stjórum sveitarinnar og átti auk ann-
ars byssur og skothús eins og Ólafur
á Munaðarhóli og Ágúst í Keflavík.
Það var eins og bátaeignin ótvírætt
merki um góðan efnahag, framtak og
álit. Annar hreppstjóri var Þórarinn
Jónsson, búðarmaður á Sandi, en
hafði áður verið í Keflavík. Hann
hafði nú lítið um sig, hvorki „brúkaði
með byssu“ eins og sagt var þar
vestra á þeirri tíð né átti bátaflota
á sjó. Var það að sjálfsögðu mikill
vegur á öndverðri nítjándu öld að
hafa hreppstjórn á hendi, en þó ekki
ætíð öfundsvert, sízt í Neshreppi ut-
an Ennis, þar sem þurfakindur voru
margar og kvartsárar í búðunum,
þegar mísært var. Varð þá fangaráð-
ið að fleygja fiskmeti í þennan lýð
á vetrum, en ota honum á flakk inn
um sveitir á sumrin í trausti þess,
að í hann yrði slett á bæjum og ef
til vill bugað ullarhári eða smjör-
klípu að kerlingunum. Það var hvort
eð var þeirra list að rekja harma
sína og bera sig aumlega, þar sem
einhverrar miskunnar var að vænta
og eins gott að láta þær beita henni
inni í Breiðafjarðardölum eða suður
á Mýrum að sumrinu.
IV.
Nú er að víkja ínn að Vaðstakks-
heiði, þar sem faðir Þorsteins Run-
ólfssonar, Runólfur Oddsson, hafði
hokrað ekkill í tvíbýli síðustu bú-
skaparár sín og haft systur sína, Guð-
rúnu, að bústýru. Var hún aldurhnig-
in orðin og hafði aldrei gifzt, van-
heil nokkuð, og var 'ieilsubresti henn
ar á þann veg háttað, að annað veif-
ið gerðist hún mjög raunamædd og
vissi jafnvel ekki alls kostar í kríng-
um sig, þó að hún dútlaði við niðri-
verk af gömlum vana. Fjölyrti hún
þá um vesöld sína og mótlæti allt
og bað þess hástöfum, að guð leyfði
svoddan mæðuskepnu að deyja frá
eymd sinni.
Runólfur bróðir hennar var líka
farinn, og mun hann annað tveggja
hafa sálazt eða gefizt upp á búskap-
arbasli um þetta leyti. Að minnsta
kosti var Guðrún komin út á Sand
haustið 1805 og fékk þar inni um
veturinn í svonefndri Salabúð. Sá
fólk aumur á henni, og vildu ýmsir
að henni hlynna, þó að ókyrrð og
ónæði fylgdi henni, þegar sá gállinn
var á henni, því að hún var auð-
sveip og vikalipur, hafði dágóða lík-
amsheilsu og var fús til allra verka,
er voru hennar meðfæri. Þegar vora
tók, bjóst hún til ferðar inn á sveit-
ir, þar sem hún vænti, að hún gæti
heyjað af sumarlangt. En kvíðboga
bar hún fyrír því, hvað við tæki með
758
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ