Tíminn Sunnudagsblað - 07.02.1965, Blaðsíða 20

Bergrispurnar í Rónamó, sem urSu Flnni Magnússyni að fótakefli. Hann hugði þetta rúnaletur og las úr því vísu.
Klöppin, sem viliti um
fyrír prófessornum
Rúnaietur, sem er hin torna let-
urtegund hinna heiðnu Norðmanna,
mun upphaflega vera runnið frá
leturgerðum Miðjarðarhafsþjóða, ef
til vill Grikkja eða Rómverja. Talið
er, að rúnaletrið hljóti að vera á
einhvern hátt skylt latneska stafróf-
inu. Latneska stafrófið er komið af
hinu gríska, en fyrirrennari þess er
hins vegar semitíska stafrófið, sem
sumir telja runnið frá einhvers kon-
ar myndletri, en mönnum hefur þó
enn ekki tekizt að færa sönnur á
það.
Elztu rúnaristur, sem fundizt hafa,
eru gotneskar eða norrænar. Að vísu
væri eðlilegra, að elztu rúnaristur
væru latneskar, ef gert er ráð fyrir,
>' stafrófið sé upprunnið á ftalíu,
en því er ekki svo farið. Þessar
elztu áletranir eru taldar vera frá
því um 300 e. Kr., og er þá talið,
að stafrófið sjálft hafi orðið til ein
hvern tíma á þriðju öld.
Rúnir voru ristar á ýmsa hluti,
til dæmis var algengt, að þær væru
ristar á steina, sem reistir voru sem
minnismerki yfir menn. Einnig voru
rúnir gjarnan ristar á ýmsa skraut-
gripi, vopn og verkfæri.
Rúnir bárust til íslands með Norð-
mönnum þegar á landnámsöld. Hér
hafa ekki fundizt neinir legsteinar
frá þjóðveldistímanum, og hefur
sennilega ekki tíðkazt hér *>á að
reisa slíka steina, að minnsta kosti
hafa ekki verið ristar á þá rúnir.
íslendingar hafa rist rúnir sínar á
trémuni, sem orðið hafa tímans tönn
að bráð og glatazt með öllu. En telja
má_ víst, að rúnir hafa verið kunnar
á fslandi alla þjóðveldisöld, því að
þeirra er víða getið í rituðum 'ieim-
ildum, bæði kveðskap og íslendinga-
sögum. 3>ó má nefna hér tvennt, sem
varðveitzt hefur af íslenzkum íún-
aristum. Annað er Valþjófsstaðahurð
in, sem er frá því um 1200, en hitt
er tréskófla, sem fannst á Indriða-
stöðum í Skorradal og talin er vera
frá 12. öld. (Kristján Eldjárn ræðir
um báða þessa muni í bókinni
„Hundrað ár í þjóðminjasafni“).
Danski sagnaritarinn Saxo ritaði
sem kunnugt er mikið rit um sögu
Danmerkur og Danakonunga. Það
mun hafa verið um 1200, sem Saxo
samdi rit sitt. f formála þess lýs-
ir hann m. a. legu héraðanna Hal-
lands og Blekinge í Suður-Svíþjóð,
og í því sambandi nefnir hann klett
nokkurn í Blekinge, sem honum þyk-
ir býsna markverður. Yfir klettinn
liggur stígur, sem er alsettur undar-
legum rittáknum. Saxo lýsir legu
stígsins, segir hann liggja í beina
stefnu til suðurs frá sjó. Stígurinn
er afmarkaður af tveimur samsíða
rákum eða línum, og bilið milli
þeirra er alþakið rittáknum. Tægt
er að fylgja stafaröðinni eftir stígn-
um, þótt hann liggi ýmist yfir hæð-
ir eða niður í dældir. Þá segir Saxo
frá því, að Valdemar konungur, hinn
blessaði sonur heilags Knúts. hafi
furðað sig mjög á fyrirbæri þessu og
sent menn til að rannsaka það. En
sú rannsókn bar ekki árangur, sem
116
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ