Tíminn Sunnudagsblað - 09.05.1965, Side 17

í hamsi við þessar orðræður, og kall-
aði hann þingmenn Rangæinga „hjá-
trúarmenn," sem hann gaf í skyn, að
lítt væru héraði þeirra til sóma: „Ég
vil,“ sagði hann, „skjóta því að
Þórði Guðmundssyni hvort hann
vilji ekki láta prenta á sérstöku
blaði ræðuna, sem hann hélt áðan.
Ég get ekki öðru trúað en hann
fengi fyrir hana tvær tii
þrjár flöskur af Kína-lífs-
elixí- hjá Valdimar Peter-
sen Friðrikshöfn, því að hún ætti
sízt að vera verri meðmæli með hon-
um en ýmis af vottorðum, sem blöð-
in flytja og miða að því að svíkja
fé út úr almenningi."
í efri deild gerðist Þorleifur Jóns-
son í Hólum einna eindregnastur
talsmaður kynjalyfjatolls: „Flest af
þessum kynjalyfjum eiga að geta
læknað alla sjúkdóma," sagði hann,
„en eins og menn vita, er
þetta skaklct. og efasamt er,
hvort þau geta læknað nokk-
urn sjúkdóm. Vér höfum nú
landlækninn í þessari háttvirtu deild,
og getur hann gefið upplýsingar í
þessu máli. Það getur hugsazt, að
einhver af þessum kynjalyfjum geti
verið gagnleg sem meltingarlyf, en
ég efast þó um það og held enda
víst, að þeir, sem kaupa þau, eyði
peningunum til ónýtis.“
Jónas Jónassen landlæknir notaði
undir eins tækifærið:
„Það eru ótrúlegar upphæðir, sem
ganga út úr höndum landsmanna
fyrir þessi lyf, sem eru
alveg gagnslaus og oft háskaleg. Ég
er sannfærður um, að brama-lífs-
elixírinn hefur drepið mörg ungbörn.
hér á landi og er það mesti háski
að gefa þeim hann . . . Ef það er
satt, að Valdimar Petersen telji ís-
land hinn bezta markað fyrir Kína-
lífs-elixír, þá er hörmung til þess að
vita, að það skuli ganga ógrynni fjár
út úr landinu fyrir þau lyf, sem ekki
eru til neins gagns, en mörgum til
bölvunar og sumum til líftjóns."
Lyktaði máli þessu svo, að sam-
þykktur var krónutollur á hvern
pela elixíra og bittera. Það var
þyngsta áfallið, sem þeir höfðu orðið
fyrir fram til þess tíma — í raun-
inni hið eina, er nokkru varðaði.
Valdimar Petersen spurði auðvitað
þegar ótíðindin til Kaupmannahafn-
ar. Vafalítið hefur hann leitazt við
að fá þessum lögum hnekkt, því að
þá þurfti staðfestingu konungs á öll-
um samþykktum alþingis. En sé þar
rétt til getið, hefur viðleitni hans
ekki borið árangur. Brá hann því
við og sendi hingað miklar birgðir
af elixír sínum, áður en lögin tóku
gildi, 1. janúar árið 1900. Gat hann
því auglýst í septembermánuði 1901.
er nýskipun var komin á, að forða-
búri miklu hefði verið komið upp
fi Fáskrúðsfirði, og glatt landsmenn
með því, að Kína-lífs-elixírinn myndi
ekki hækka í verði, þrátt fyrir toll-
inn.
Svo fór þó sem vænta mátti, að
senn sneyddist um í forðabúri Valdi-
mars Petersens á Fáskrúðsfirði. En
hann var við því búinn, að birgðirn
ar gengju til þurrðar. Nú lét hann
þann krók koma á móti bragði, að
hann stofnaði Kínaverksmiðju á Seyð
isfirði — þeim stað, sem einna mest
hafði komið við sögu kynjalyfjanna
og andófsins' gegn þeim
ÞÓRÐUR THORODDSEN
— beitti sér fyrir tolli á kynjalyfin.
Á Seyðisfirði hafði verið Norð-
maður einn, er Grode hét. Var hús
í kaupstaðnum við hann kennt og
nefnt Grúðahús. í því var hafizt
handa um Kínasuðuna. Að sjálfsögðu
lét Valdimar Petersen fylgja hinum
sömu aðferðum, eða að minnsta kosti
svipuðum, og hann hafði tíðkað í
verksmiðju sinni í Friðrikshöfn. Því
er þó ekki að leyna, að Seyðfirðing-
um þótti sumt af því undarlegt, er til
suðunnar þurfti. Eitt af því var
hrossatað. Gerðist það nú atvinna
barna og unglinga að safna hrossa-
taði handa Kínaverksmiðjunni í
Grúðahúsi. Urðu taðtökumenn eink-
um fengsælir i kauptíðinni, þegar
sveitamenn komu til Séyðisfjarðar
með lestir sínar. En á varðbergi urðu
þeir að vera, því að margir kepptu
um fenginn. Ilins er ekki getið, að
bændur hafi reitt tað ofan af Héraði,
þótt vel megi vera,- að þess hafi
verið einhver dæmi.
Ekki gat hjá því farið, að ýmsar
sögur kæmust á kreik um það, hvern-
ig taðið væri notað við Kínasuðuna.
Tók suma að gruna, er spurðist um
taðsöfnunina, að metall sá, sem þeir
höfðu lengi neytt sér til heilsubótar,
væri seyði af vallgangi hrossa. Gat
þar ýtt undir, að blöð höfðu flutt
þá furðufregn, að í veldi sarsins
rússneska hefði fundizt aðferð til
þess að nota mannasaur við brenni-
vínsgerð. Sannleikurinn mun þó hafa
verið sá, að hrossataðið var brennt
og reyktar við það jurtarætur, maríu-
vandarrætur, rabarbararætur eða íris
rætur, sem síðan voru seyddar.
Ekki urðu taðsögurnar Kínabittern
um til alvarlegs hnekkis. Framleiðsl-
an í Grúðahúsi stóð í rauninni með
mesta blóma. F-löskurnar streymdu
þaðan tugþúsundum saman með
grænu lakki á stútnum, og alltaf
geislaði glasyppandi Kínverjinn af
sömu sældinni á flöskumiðunum.
Féglöggir alþingismenn nöguðu aft
ur á móti á sér neglurnar. Þeim
þótti súrt í brotið, að Valdimar Pet-
ersen skyldi leika svona á þá og
landsjóður missa af Kínagjaldinu En
þetta voru ráðsnjallir menn. Sumar-
ið 1907 hafði þeim hugkvæmzt nýtt
úrræði, og var þá samþykkt á al-
þingi að leggja framleiðslugjald á
allan bitter, sem búinn var til í land-
inu.
Valdimar Petersen hafði pata af
því, hvað til stóð. Flutti hann þetta
sumar kynstrin öll af bitterefni til
landsins, lét auka við verksmiðju
sína á Austurlandi og brugga Kína
af slíku kappi, að þær sögur flugu
um landið, að hann myndi eiga fimm-
tíu ára birgðir handa íslendingum,
þegar lögin um framleiðslugjaldið
væru loks komin á.
En nú sá alþingi fslendinga við
iðjuhöldinum. Þannig var um hnút-
ana búið, að gjaldið skyldi ekki ein-
ungis ná til þess, sem soðið yrði
eftir að lögin hlytu staðfestingu, held
ur einnig allra birgða, sem þá voru
óseldar.
Þetta varð Valdimar Petersen að
sætta sig við eins og hvern annan
ójöfnuð. Þó hefur hann tæpast þurft
að borga sjálfur skatt af öllum birgð-
unum, því að sömu vikurnar og þing-
menn voru að velta vöngum yfir
hinum nýju lögum, tókst honum að
selja kaupmönnum firnin öll af elixír.
Hafa þeir væntanlega ráðizt í þessi
kaup í þeirri trú. að hann yrði dýr-
ari síðar.
Hið nýja gjald mun hafa numið
sextíu til sjötíu aurum á glas, því að
ekki spennti alþingi bogann svo hátt,
að betur borgaði sig að sjóða bitt-
erinn utan Jands. Hækkaði Valdimar
nú verðið á glösunum úr hálfri ann-
arri krónu í tvær, en hlaut þó að
taka á sig nokkurn hluta af gjald-
inu. Ef til.vill hefur hann gert þett-
með hálfum huga. En það kom á
daginn, að óhætt var að treysta fs
lendingum. Salan tregðaðist ekki 1
stórra muna, þó að verðið hækk
Þessi dýrð stóð þó ekki >
r I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
401