Tíminn Sunnudagsblað - 30.01.1966, Síða 21

*iátíðanefndin með rautt rósaskrúð á brjóstinu: Amt
maðurinn í víðum sumarkufli og með gula gljá-
hanzka á höndum og gullspangagleraugu á nefinu,
bæjarfógetinn í einkennisbúningi og virðulegir bæj
arstjórnarmenn í sínu bezta skrúði. Fast á eftir þeim
komu tveir næturverðir með blikkskildi hangandi
á frökkum sínum, lítill og flatfættur prestur, smjör
burgeis bæjarins með nýja riddarabandið sitt, ýms
ir fleiri kaupmenn, minni háttar embættismenn og
kennarar bæjarins. Þessu næst kom mikil þyrping
fána. Ökumenn kaupmannanna gengu fremstir
með hvíta baðmullarhanzka á höndum og báru stóra,
danska fána, en síðan komu iðnmeistarar með félags
fána sína og gengu stundum fjórir eða fimm undir
sama merkinu, yfirleitt ráðsettir menn og alvarlegir
með síða barta eins og tíðkuðust á dögum Kristjáns
áttunda. í miðri fylkingunni voru menn úr fjöl-
a ■ iagi, mestmegnis kornungir pilt
ar, og héldu allir á litlum, dönskum fánum, um-
vöfðum blómsveigum, sem á var letrað: Guði, kon-
unginum, föðurlandinu. Við hvert hús, þar sem fólki
brá fyrir í glugga, einkum ef konur voru, upp-
hófu þessir ungu menn glymjandi húrrahróp, veif-
uðu höttum sínum og stjökuðust á um blóm, sem
fleygt var niður til þeirra. Sér í lagi gerðust fagnað-
arlætin áköf, þegar skrúðgangan nálgaðist stór-
hýsi á gatnamótum skáhallt niður frá Malara-
sundinu. Þar stóð kvennablóminn í amtmannshús-
inu í hvítum klæðum á svölum úti og kinkaði kolli
af lítillæti, þegar hann var hylltur, eins og títt er
drottningum og konungsdætrum.
Aftar í skrúðfylkingunni fóru menn úr enn öðr-
um félögum með fána sína, og gerðist þeim mun
Þunnskipaðra sem aftar dró. Lúðrahljómurinn
heyrðist ekki þangað, og þungt fótatakið varð eitt
að nægja. í þessum hljóðláta hala skrúðgöngunnar
var nálega einvörðungu fólk, sem hefði kosið að
vera kyrrt heima, ef það hefði þorað það, enda
minnti þessi hópur helzt á líkfylgd. „Og hvað var
þessi gönguferð líka annað,“ stóð í bæjarblaði stjórn
arandstæðinga daginn eftir, „en skrautleg útför
frelsis og mannréttinda?“*
Amtmaðurinn hafði að venju flutt stutt, en
fjálglegt konungsminni, presturinn mælt fyrir
minni Danmerkur með miklum ljóðalestri, og áróð-
urssnillingur bæjarins, Enevoldsen, málaflutnings
maðurinn vinsæli, leikið þær listir sínar, sem jafn-
an voru höfuðprýði stjórnlagadagsins: matað bæjar
búa á vel heppnaðri samsuðu sinni af ástríðu-
þrungnum áskorunum, dísætu smjaðri, kjaftasög-
um og strákafyndni. Síðan var þeim, sem vildu
reyna mælsku sína, boðið að stíga í ræðustólinn.
Þetta var mikil mannsöfnuður — höfuð við höfuð
allt frá pallinum, þar sem stórhöfðingjarnir sátu,
út að trjánum, sem afmörkuðu völlinn. En það sáust
á honum talsverð merki um óþreyju. Þeir, sem yzlir
voru^ höfðu þegar hörfið til veitingatjaldanna inn á
milli trjánna, og hvarvetna mátti lesa það út úr
fólki, að það þóttist hafa fengið nægju sína af ræð-
um og vildi komast að matborðunum, hringekjunni,
rólunum, skotbrautunum, danspallinum og gefa sig
að öðrum þeim lystisemdum, sem völ var á þennan
dag.
Þegar tveir ungir menn og frakkir höfðu neytt
þess færis, sem þeim bauðst til þess að vekja á sér
athygli og magadropaframleiðandi bæjarins aug-
lýst bitter sinn að venju með nokkrum lofsamleguia
orðum um konunginn, barði samkomustjórinn í
bjöllu sína og spurði, hvort fleiri væru, sem vildu
taka til máls.
í sömu andrá komst í þriðja skipti hræring á
þvöguna, sem næst var ræðupallinum. Þar var mað-
ur, sem barizt hafði við að troða sér gegnum mann-
þröngina á meðan ræðurnar voru fluttar, og nú
teygði hann upp álkuna berhöfðaður og reyndi að
vekja á sér athygli samkomustjórans. Þetta var
Holleufer.
Loks veitti samkomustjórinn tilburðum hans
eftirtekt og spurði:
— Viljið þér tala?
Hinn árvakri áróðursmeistari, málaílutningsmað-
urinn, spratt á fætur á samri stundu og þaut að
ræðupallinum. Hann var lítil) vexti blárauður i
framan og með dökk, nær því svört gleraugu. Hann
rak augun undir eins í Holleufer, sem allir þekktu,
og hrópaði upp yfir sig:
— Hvað er þetta? Ætlið þér að tala — hér?
— Mig langaði til þess að gera smájátningu, stam-
aði skósmiðurinn, hás af geðshræringu.
Hann stóð með hattinn i fanginu og þrýst.i hotý
um að brjósti sér.
Þegar málaflutningsmaðurinn hafði virt hann fyr-
ir sér stundarkorn, ófrýnn á svip, vatt hann sér
að liðsoddunum á pallinum, sem stungu saman nefj
um um hríð. Eftir dálitlar hvíslingar var Holleufer
gefið merki um, að honum væri heimill ræðustóll-
inn. Samkomustjórinn gekk fram og barði í bjöll-
una:
— Holleufer skósmiður tekur til máls.
Fólk hélt fyrst, að samkomustjórinn væri að gera
að gamni súrn: Það gaus upp hlátur. En þegar
nauðsleiktum kolli skaut í þessum svifum upp fyrir
rauðan dúkinn, sem hjúpaði ræðustólinn, og álappa
legur maður birtist þar, kváðu við hróp í öllum
áttum:
— Burt með hann. Við viljum ekki hlusta á
hann! Þetta er sósíalisti! Við látum ekki bjóða okk-
ur neina ósvífni! Dragið hann niður úr ræðustólnum.
Samkomustjórinn síhringdi bjöllu sinni:
— Heiðraðir samkomugestir eru beðnir að gæta
stillingar. Allir geta reitt sig á það, að fyllstu hátt-
vísi verður gætt, þar sem ég stjórna. Ég bið heiðr-
aða samkomugesti að sýna þessum virðulegum
— þessum óvænta ræðumanni kurteisi. Holleufer
skósmiður hefur farið þess á leit, að hann mætti
gera hér játningu í viðurvist okkar allra. Mér
finnst, að hann eigi það skilið, að við hlustum á
hann.
Það sljákkaði í mönnum við þetta. Samkomustjóri
settist, og menn biðu í eftirvæntingu.
Holleufer hætti sér á ný í ræðustólinn, hneigði
sig í allar áttir, skorðaði hinn nafntogaða, gráa pípu
hatt sinn fyrir framan sig, við mikinn fögnuð áheyr-
anda, og sló lófunum á brík ræðustólsins.
— Hví er ég hér? Hvaða erindi á ég meðal yðar?
byrjaði hann með þeim hátíðlega raddhreim, sem
hann taldi ótvírætt einkenni góðrar ræðumennsku.
Hvers vegna er ég ekki þarna út frá hjá þeim, sem
gala um frelsi og framfarir og ánauð almúgans? Jú,
virðulegu samkomugestir: Ég er hér af þvi, að ég
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
9S