Tíminn Sunnudagsblað - 16.10.1966, Blaðsíða 5

við ákvörðun feðganna og að hann
væri afhuga öllum frekari tilraunum
til þess að koma Hohenzollernætt &
Valdastól á Spánj. Mikil æsing hafði
gripið um sig í París, og f4óhorrar
jýmlsr og Evgenía feru að J)fí öllum
arum, að Prússar yrðu látnir komast
að því fullkeyptu. Og þar kom, að
keisarinn féllst á þessa ráðagerð og
sendi Benedetti, sendiherra Frakka
í Berlín, tilmæli um það að ganga á
fund konungs og ræða við hann um
þessi mál.
Vilhjáimur og Benedetti hittust í
borginni Ems í Rínarlöndum. Kon-
ungur var kurteis, en ákveðinn,
sagði, að mál þetta væri útkljáð og
vildi ekki ábyrgjast eitt eða neitt.
Kvaðst hann ekki vilja ræða þetta
frékar við sendiherrann.
Bismarck barst símskeyti um þessi
efni, og sá hann sér nú leik á borði,
breytti efni skeytisins lítið eitt, svo
að á því mátti skilja, að Benedetti
hefði móðgað Vilhjálm gróflega.
Skeytið Var sent þýzkum blöðum, og
Bismarck lýsti yfir þeirri skoðun
sinni, að það myndi orka á „valska
bolann“ eins og rauður klútur. Sú
varð og raunin á, Frakkar espuðust,
og Parísarbúar að minnsta kosti
voru vissir í sinni sök. Þeir fóru
hópum saman um göturnar og hróp-
uðu: „A Berlín: Vive la guerre.“
— Til Berlínar: Lifi strjðið.)
Flestir franskir þingmenn voru ein-
dregið fylgjandi stríði og sama máli
gegndi um hina helztu ráðherra og
Evgeníu. Keisarinn sjálfur var lengi
vel á báðum áttum, en lét svo undan.
Þeir, sem hlynntir voru ófriði, kváðu
hina í kútinn. Það kom fyrir ekki,
að Thiers hélt margar snjallar ræður,
þar sem hann bað menn gæta skyn-
semi, honum var brugðið um bleyði-
skap og lítilmennsku. Hinn 19. júlí
sögðu Frakkar Prússum stríð á hend-
ur. „Ábyrgð okkar er mikil,“ mælti
Ollivier forsætisráðherra, „en okkur
er rótt innanbrjósts á þessari
stundu.“
Frökkum, ringulreið á járnbrauta
kerfinu, svo að skyndisókn í byrjun
var óhugsandi — en með því móti
einu er talið hugsanlegt, að Austur-
ríkismenn hefðu skipað sér við hiið
Frakka.
Þá er að geta þess, að Þjóðverjar
höfðu undirbúið herferð sína með
ýtrustu nákvæmni, gert kort af vegum
og járnbrautum og síðast en ekki
sízt, kynnt sér gaumgæfilega allt er
snerti franska herinn. Samt sem áður
var ekki um neina ofskipulagningu
að ræða. Frökkum hafði hins veg-
ar aldrei komið til hugar, að þeir
þyrftu að berjast á eigin landi, svo að
þeir stóðu til muna verr að vígi að
þessu leyti.
Meginmáli skipti, að hver höndin
var uppi á móti annarri í Frakklandi,
og mun reyndar mála sannast, að ýms
ir áhrifamiklir aðilar létu sér í léttu
rúmi liggja, þótt Frakklandi lyti í
lægra haldi, því að vitað var, að ósigur
myndi leiða til falls keisaradæmisins.
í Þýzkalandi var öðruvísi ástatt.
Þýzka þjóðin stóð einhuga að
baki þeim þremenningunum, Bis-
marck, Moltke og Roon, og allar
væringjar milli Norður-Þjóðverja
og Suður-Þjóðverja gleymdust.
Loks ná ekki gleyma því, að
herskyldukerfi Þjóðverja var langt-
um vænlegra til árangurs en það, sem
Frakkar bjuggu við. Herskyldutími í
Þýzkalandi var tiltölulega skammur,
og með því móti var tryggt, að ávallt
var fyrir hendi fjölmennt, vel þájlf-
að varalið. í Frakklandi var herskyldu
tími lengri, og þegar meginherinn
var brotinn á bak aftur, var um ný-
liða eina að ræða að grípa til. Sagði
þetta ástand rækilega til sín, er líða
Léon Gambetta (1838—82). Hann tók
ungur að skipta sér af stjórnmálum og
kom mjög við sögu á lokaskeiði valda.
tímabils Napóleons þriðja, i þýrk-
franska stríðinu og á fyrstu árum
þriðja lýðveldisins, en Gambetta dó
langt fyrir aldur fram árið 1882 og
hafði þá orðið forsœtisráðherra árið áð-
ur.
tók á styrjöldina. — Um afskipti
annarra ríkja var ekki að ræða. Af
ýmsum ástæðum kusu stórveldi álf-
unnar að halda að sér höndum.
Napóleon þriðji stýrði sjálfur
franska hernum, en skemmst er frá
því að segja, að Þjóðverjar náðu undir
tökum strax í upphafi ófriðarins og
sóttu markvisst og örugglega inn á
franska grund. Þjóðverjar unnu sig-
' XIII.
Þannig hófst fransk-þýzka stríðið,
sem hefur haft djúptækari áhrif á ver
aldarsöguna en fiestar aðrar styrj
aldir. Með nokkrum sanni má rekja
heimsstyrjaldirnar báðar til þessa
stríðs, og telja má líklegt, að betur
væri ástatt í heiminum um þessar
mundir en raun ber vitni, ef ekki
hefði komið' til friðslita þessa örlaga
ríku júlídaga fyrir tæpri öld.
Áður en lengra er haldið, er rétt
að gera nokkra grein fyrir því, hvern
ig stríðsaðilar voru til ófriðar búnir.
Samanburður á því sviði er Þjóðverj
um alls staðar í hag. Herkvaðning
þeirra gekk fljótt og vel fyrir sig,
flutningur hersveita til vígstöðv-
anna var þaulskipulagður. Qll þessi
mál voru á hinn bóginh í óíestri hjá
Napóleon þriðjl og Bismark hittasf á þjóðveginum hjá Donchcry, skammt frá
Sedan. Tréskurðarmynd. Napóleon er nýstiginn út úr vagni sinum og bíður
Bismarcks, 'sem kemur riðandi, — Aðrir herma, að Bismarck hafi farið af baki
og gengið berhöfðaður fyrir keisarann.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
869
*