Tíminn Sunnudagsblað - 16.10.1966, Blaðsíða 16

— Jú, jú, ég gerði það. National
Museet keypti af mér þrjár myndir,
en verðið var misjafnt. Þeir hafa
nefnilega tvo kassa, úr öðrum kass-
anum taka þeir peninga til að kaupa
listaverk eftir Dani, en úr hinum
kaupa þeir verk eftir erlenda lista-
menn. Og gallinn var sá, að erlendi
kassinn var næstum því alltaf tóm-
ur, en það var aldrei komizt að sam-
komulagi um, hvort ég væri Dani
eða íslendingur. Annaðhvort hlaut
ég að vera, og National Museet tók
þann kostinn að líta á mig ýmist
sem Dana eða íslending, og þegar ég
var Dani, þá höfðu þeir skiljanlega
meiri peninga til að kaupa fyrir.
Nokkra styrki fékk ég lika. Árið 1939
fékk ég til dæmis verðlaunapening
frá Eckersberg, og honum fylgdi nokk
ur fjárstyrkur, já, já, og Akademían
styrkti mig líka, til Rómar.
— En Carlsberg-stofnunin?
Sigurjón lítur upp og brosir.
— Það er nú allt hálfgerð sorgar-
saga. T. Ussing var þá forstjóri fyrir
Carlsberg, og hann vildi ekkert kaupa
af mér, af því að ég hafði ekki sótt
aukalega um ríkisborgararétt í Dan
mörku. Nú er Carlsberg mesta hjálp-
arhella óþekktra listamanna þarna úti
svo að þetta var áfall fyrir mig, mér
veitti ekki af einhverjum peningum.
En sem sagt, Ussing vildi ekki kaupa,
og þegar ég bað um skýringu, þá
sögðu þeir mér, að ég gæti gerzt svo
þægur að sækja um aukalegan ríkis-
borgararétt, og þá mundu þeir kaupa,
annars ekki. En eins og málunum
var háttað, þá fannst mér slíkt ekki
tímabært, og við það sat. Annars veit
ég um íslendinga, sem gerðu þetta.
Sigurjón færir pottlokið ofar á enn
ið.
— Já, Ussing var stífur við mig,
en það gerði kannski ekki svo mikið
til, ég hafði yfirleitt nóg, og svo var
ég bara nokkuð þekktur orðinn I
Danmörku. Rétt fyrir stríð fékk ég
til dæmis allviðamikið verkefni í
Vejle á Jótlandi. Ég var fenginn tH
að höggva nokkrar myndir í gran-
ít á ráðhústorgið þar í bæ. Það tójc
mig þrjú ár. Hver mynd vóg um það
bil tíu tonn. En myndirnar voru nu
ekki settar upp á torgið fyrr en eftir
fimmtán ár, en þeir voru ánægðir
í Vejle. Borgarstjórinn kom til mín
fyrir stuttu og þakkaði mér fyrir. Já,
þakkirnar koma stundum seint, ha?
— Varstu alltaf í Kaupmannahöfn,
þegar þú varst úti?
— Já, svona mikið til. Ég bjó
í þrettán ár í Nýhöfninni. Öll stríðs-
árin var ég í Nýhöfninni, það var
ljóta kramið, maður. Heyrðu, ég var
húsvörður í stríðinu. Það var heil-
mikið embætti. Við fórum í þriggja
mánaða kúrsus og fengum diplómu
upp á starfann. Ég gerði þetta bara
til þess að geta verið soldið með
í hasarnum. Þegar þeir gáfu merkin,
rak ég allt niður í kjallara, og síðan
var ég einn uppi og hafði það gott.
Heyrðu, einu sinni sprengdu þeir
húsið við hliðina. Þar var mjög göm-
ul og verðmæt mynd, Gyllta lambið,
held ég hún héti. Nú, og þegar
sprengjan hafði fallið, og húsið ekk-
ert nema brot og mylsna, þá vil ég
endilega ná myndinni úr rústunum.
Þetta var bara einhver bölvaður þrái
í mér, það var ekkert vit að ana
svona út. En ég er alltaf stífur og
hljóp út í rústina og leita að mynd-
inni. Og viti menn, ég finn mynd-
ina. Þá eru lepparnir komnir, HIPU
sveitirnar (Danir, sem hjálpuðu naz-
istum), og þeir hefja þessa líka
rokna skothríð beint í rústina. Þeir
hafa séð mig í kastljósinu, og nú
eltu þeir mig með ljósgeislanum og
fíruðu óspart. Ég hafði gert ráð fyrir
þessu, og læddist þess vegna í vari
af veggjum, kúlurnar flugu allt í
kring og hvinu rétt við eyrað á mér,
en mig sakaði ekki, ég hafði gert ráð
fyrir þessu. En rétt hjá stóð einhver
maður, sem hafði labbað sig inn í
rústina svona af forvitni, til að gá,
hvað ég væri að sniglast þarna, og
hann var skotinn. Búmm — búinm,
og þá var hann farinn. Hann kom
þarna í mesta sakleysi, hann var
ekki að stela og hnupla eins og ég,
en það var sama. Ég var heppinn,
maður. Uss.
Og Sigurjón slær sér á lær, rétt
eins og gömlu konurnar á Bakkarmm.
Heyrðu, en það er þó langbezt, að
mörgum árum seinna tek ég leigubíl
á Nörrebro, og bílstjórinn horfir
svona skringilega á mig, að ég spyr,
hvað sé að. „Ég hef séð þig ein-
hvers staðar áður“, segir hann og
vill vita, hver ég er. Nú segi ég hon-
um það og þetta með húsvarðarem-
bættið í Nýhöfninni, kannski hafi
hann séð mig þá í stríðinu. „Varst
þú maðurinn með myndina í rústun-
um?“ Já, segi ég. „Já“, segir hann.
og verður dálítíð kindarlegur á svip-
inn, „ég var nefnilega í HlPU-sveit-
inni, sem skaut í rústina, ég man svo
880
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ