Tíminn Sunnudagsblað - 16.10.1966, Blaðsíða 18

')ér við) segir þá einn liðsforinginn.
)as werden Sie spater lernen können
(það fáið þér að vita seinna), svarar
Cxelsted, og gengur fram hjá liðsfor
ingjunum án frekari skýringa. Þá
varð mér ekki um sel og skammaði
Gelsted heilmikið, en hann botnaði
hreint ekkert í mér. Hann horfði
undrandi á mig og sagðist ekki sjá
neitt athugarvert við það að tala við
fólk.
En nú voru Þjóðverjar orðnir illir
út í hann og vildu ná honum. Gel-
sted stóð alveg á sama og hélt áfram
að senda þeim glósur og skammir.
en við vinir hans sáum, að Gelsted
vár ekki lengur öruggur fyrir Nazist-
unum. Þeir voru farnir að nlasta á
hann I símanum og fylgjast með dag-
legum gerðum hans. Við útveguðum
honum því nýtt herbergi með mikilli
leynd, og vorum heldur en ekki glað-
ir, þegar við fylgdum honum þangað,
án þess nokkur Nazistl yrði okkar
var. Hann var líka mjög ánægður.
„Nei, og hérna er líka sími“ sagði
hann, og við urðum afar upp með
okkur, og sögðum honum, að þetta
væri alveg öruggur staður, hér yæri
engin hætta á óvæntum heimsókiium,
heimilisfanginu yrði haldið leyndu.
Jú, allt þótti Gelsted harla gott, bauð
okkur hjálparmönnum sínum sæti og
sagðist ætla að hringja í Atheneum
forlagið, en hann var ráðu-
nautur hjá því. Heyrðu svo
hringir hann í Atheneum og
segir þeim, að hann sé fluttur,
og gefur þeim upp nýja heimilisfang-
ið og símanúmerið. Þá fellust okkur
alveg hendur, en Gelsted sá ekkert
athugavert við þetta. Stríðið var
honum svo fjarlægt. Við gátum komið
honum yfir til Svíþjóðar, og þar var
hann það sem eftir var styrjaldar-
innar og hélt áfram að yrkja gegn
Nazistum. Ég held ég hafi aldrei
kynnzt jafn furðulegum manni.
En svo var stríðið á enda . .
— Og þá kemurðu hingað.
— Ha. U-jú, jú. Ég var nærri fer
tugur, sko, og eins og maður segin
allt er fertugum fært, fór heim,
orðinn hundleiður á Danmörku. Þeir
sögðu út í Höfn, að ég hefði svikið
„Lille Danmark“. Blessaður vertu,
Danir eru fullt eins stífir og við
íslendingar. Þeir vildu alls ekki
sleppa mér. En það var nú sama,
ég fór, og fann bragga hérna á Laug-
arnesinu og settíst í helgan stein.
Vinnustofan hérna er reist á her-
apóteki, en það eru nú ekki nema
þrjú ár síðan ég reisti hana. Apótekið
sjálft varð að nægja mér fyrstu árin.
— Hvers vegna fórstu að búa
hérna?
Sigurjón hefur aftur náð í prikið.
— Ja, ég hef alltaf búið við sjó
eða vatn. Ég bjó í þrettán ár í Ný-
höfninni, eins og ég sagði þér áðan.
Þar gat maður veitt ál og þyrskling.
Svo bjó ég líka við Vötnin, og þegar
ég kom hingað vildi ég búa við sjó.
Hann slær hljómfall óþekktrar meló
díu á borðbrúnina með prikinu.
— Strax og ég kom, smíðaði ég
mér bát, hann liggur hér fyrir utan,
og stundaði sjóinn, veiddi í soðið
fyrir heimilið. Það er mikill munur,
að geta fiskað við bæjardyrnar. En
ég er alveg hættur þessu núna.
— En hvernig hefur þér gengið að
safna peningum í brauð?
— Nú, svona og svona. Ég hef
gert mikið af portrettum, þau eru eig
inlega eina tekjulindin. Það er gam-
an að gera portrett, skal ég segja þér.
Maður kynnist mörgu fólki, en það
er verst, að maður þarf alltaf að
tala við þann, sem situr fyrir. Ég
verð fyrst og fremst að reyna að
halda modelinu vakandi, og þá er
bezta ráðið að tala við það, en ég
þoli varla lengur þetta mas. Það
gera lungun. Ég held ég hafi gert
eitthvað um áttatíu portrett. Ég ætia
mér nú samt ekki í keppni við hann
Rikharð Jónsson. Það er nú meiri
forkurinn. Eins og það er erfitt að
gera gott portrett.
— En þú hefur líka selt eitthvað
af höggmyndum.
— Já já. Ég hef selt nokkrar mynd-
ir. Kópavogur hefur tíl dæmis keypt
af mér mynd, já og Listasafnið eina
steinmynd. Og svo eru það myndirn-
ar af honum Héðni Valdemarssyni
og Friðrik Friðrikssyni. Það var nú
meira að láta hann Friðrik sitja fyrir.
Hann reykti svo sterka vindla, að
ég gat varla náð andanum. Uss. Það
er alveg merkilegt, hvað suinir geta
þolað af eitri. Þetta gerði Gelsted
líka. Hann reykir og drekkur manna
mest og er núna orðinn hundgamall.
Krabbameinið er kenjótt.
Heyrðu, svo er það Saltfiskstöflun,
stór mynd upp við Sjómannaskóla,
og svo Klyfjahesturinn sem á að setja
upp inn við Elliðaár. Annars er það
mesti galli hvað myndir minnka, þeg
ar þær koma út undir bert loft. Ég
held bara að Klyfjahesturinn kafni í
landslaginu. Ég fór um daginn
að athuga myndstæðið. Þetta
er ágætur staðúr, en stöp-
ullinn er ekki stærri en eld-
spýtustokkur. Hann þyrfti að vera
sex til sjö metra hár. Ég held að
myndin verði bara allt of lítil þarna.
En sérðu til, sko, það er að mörgu
leyti ágætt að vera listamaður hérna
á fslandi, en meinið er það, að fs-
lendingarnir vilja ekkert borga fyrir
listaverk. Fólki þykir merkilegt, ef
mynd eftir Ásgrím eða Kjarval selzt
fyrir sextíu og fimm þúsund krónur.
Þetta er hlægilegt. Auðvitað á að
borga fyrir tístaverk. Erlendis, til
dæmis í Danmörku, er ekki boðið
minna í málverk en þrjátíu þúsund
krónur danskar.'Ha, og svo eru menn
að fjargviðrast út af skitnum sextiu
og fimm þúsund krónum og finnst
það mikið fyrir mynd eftir oklcar
mesta málara. Listaverk eru dýrmæti.
Hvar í heiminum mundi mönnum
detta í hug að borga svona lítið og
gert er hér. Ha, og það er ekki að-
eins einstaklingar, sem vilja ekki
borga, líka ríkið, og taktu eftir, líka
ríkið tímir ekki að borga fyrir lista-
verk, en svo er hægt að ausa pening-
unum í alls konar vitleysu. Sjáðu
til dæmis listamannalaunin. Ég er
búinn að hafa þrjátíu þúsund krónúr
í átta ár, átta ár samfleytt og ekki
útlit fyrir að ég fái hækkun. Og
hvar í veröldinni eru tístamannalaun
skattskyld, ha. Hvergi nokkurs staðar,
nema hér. Þetta er hlægilegt. Hvaða
maður kærir sig um að fá ríkísstyrk
og verða svo að borga ríkinu helming-
inn í skatt. Þetta er hlægilegt. Hver
kærir sig um að bæta þrjátíu þúsund
krónum ofan á tekjurnar til þess
eins að fá að borga hærri skatta.
Og þetta, að fólk skuli ekki vilja
borga fyrir listaverk, ha. Og svo er
hægt að eyða og eyða í hluti, sem
eru einskis virði. En kannski er þetta
bara af því, að allir vilja safna,
safna peningum. Ég veit það ekki,
ég hef aldrei safnað, ég hef alltaf
orðið að spara. Ekki á ég bíl eins
og hinir og ek um eins og flott
maður, og samt líður mér vel. Eftir
hverju sækist fólkið, veiztu það?
Löng þögn, og Sigurjón lítur á
mig eins og faðir, sem setur ofan í
við baldinn son.
— Ja, ég veit ekki, svara ég loks
og dauðskammast mín fyrir svo fá-
tæklegt svar.
— Nei, auðvitað ekki. Það gerir
enginn. Og samt finnst öllum sjálf-
sagt að safna, ha.
Sigurjón slær hendinni út í þurrt
stofuloftíð. Það er án efa vandlæting-
artákn, og þögnin, sem fylgir á eftir,
er sligandi, og listaverkin stara til
mín, dauðum köldum svip. Ég afiæð
loks að spyrja Sigurjón um íslenzka
myndlist.
Hann lítur niður og virðist hikandi
að svara.
— Ja, það er heilmikil gróská- í
þessu öilu saman. Og margt efnilegt
fólk. En það vill enginn styrkja ungu
mennina, svo þeir læra ekki nóg.
Það er enginn Jón Krabbe til að
hjálpa þeim eins og mér forðum daga.
Ég á honum mikið að þakka, skal
ég segja þér. Og hann fór ekki fram
á neitt, hann ætlaðist ekki til neins.
af mér, ég var frjáls. Hann vildi
bara hjálpa mér. — En myndlistin,
jú, jú, það er margt gott í henni.
Annars er raunar svo erfitt að segja
tíl um, hvað er gott og hvað er vont
í dag, ekki satt. Fólkið skiptir uni '
skoðun á list eins og öðru. Sjáðu
til dæmis hann Asger Jorn, danska
málarann, ja hann er einna frægast-
ur núna. Sko, þegar hann var ungur
882
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ