Tíminn Sunnudagsblað - 30.10.1966, Page 19

Steindór Björnsson frá Gröf:
Ornefnabrengl í blöð-
um og mæltu máli
Vi'ö einteyming ríður ekki sú ár-
átta manna að fara oftast í algeru
hugsunarleysi með örnefni, svo að
oft verður úr alger vitleysa. Hefur
þetta Iíklega brunnið við æðilengi
hér á landi og trúlegar víðar.
Ef ske kynni, að einhverjir — eins
líklegt þó, að fáir verði — gætu
vaknað eða vildu valkna til að
hugleiða þetta svolítið og reyna að
bæta dálítið um á þessu sviði máls-
ins okkar, þá rita ég þetta. Einkum
vil ég beina orðum mínum til blaða-
manna og fréttaritara blaðanna, því
að ég veit, að þeir geta gert stórvirki
á þessu sviði, ef þeir vilja, og ég
trúi ekki öðru en þeir vilji gera þar
betur en gert hefur verið.
Ekki fyrir mjög löngu benti ég á
— í lítilli blaðagrein —, hvílík regin-
vitleysa væri að tala og rita um Skóg
arhóla hestamannafélaganna sem
væru þeir á Þingvöllum. Mig minnir,
að ig benti þá á, að þessir Skógar-
hólar væru 514 km norður frá Þing-
vallabæ og um 414 km norður frá Köst
ulunum, sem má telja, að séu (að-
eins sunnan við skógræktarblettinn
þarna) á norðurmörkum þess svæðis,
sem telja má til Þingvalla — saman-
ber Árbók Ferðafélags fslands 1930
— kortið, sem er innan á kápunni.
Þar er svæðið einnig markað í aðrar
áttir. Lesið þar og formálann.
Þessir Skógarhólar eru Skógarhól-
ar undir Ármannsfelli. Það er nóg og
eina. rétta staðarkynningin á þeim.
Er' rétt um leið að endurtaka og
minna á, að aðrir Skógarhólar eru
innan þjóðgarðsgirðingarinnar,
skammt frá fyrrverandi bænum Skóg
arkoti. Þessu má ekki gleyma.
Fyrir skömmu — ég held á þessu
ári -f— sá ég þessa fyrirsögn á grein,
frétt, í einhverju Reykjavíkurblað-
anna: „SÍBS gefinn sumarbústaður á
Þingvöllum.“ Inni í greininni stóð:
„ . . . og færði SÍBS sumarbústað
sinn á Þingvöllum, en hann stendur
í Lyngdalsheiði ofan Hrafnagjár. Er
þetta fallegt. . .“
Og nú er að athuga notkun ör-
nefnanna þarna. Þessi umræddi sum-
arbústaður er alls ekki á Þingvöllum
því að á Þingvöllum er enginn sum-
arbústaður, hversu svo sem reynt
væri að teygja vellina — samanber
fyrrnefnda Árbók Ferðafélagsins og
kortið þar. Það kort nær aðeins suð-
ur um veitingaskálann Valhöll og
Iíonungshúsið, sem auðvitað voru
ekki sett á Þingvöll, hvað þá annað.
Svo virðist, eftir framangreindum
orðum, sem að sumarbústaður þessi
standi fyrir austan Hrafnagjá og þá
líklega í landi jarðarinnar Gjábakka.
En frá Þingvallabæ austur að
Hrafnagjá í stefnu að Gjábakka —
eru 4% km. og að Gjábakka 514
km. — Er þess þó að gæta, að allar
vegalengdir, sem hér eru nefndar, eru
sjónhendingar, loftlínur, því að þær
eru mun lengri eftir vegi. Og þjóð-
garðsgirðingin nær aðeins yfir lönd
jarðanna Þingvalla, Skógarkots og
Hrauntúns og ekki vestur fyrir Al-
mannagjá né austur fyrir Hrafnagjá.
Nú er þarna sagt, að sumarbústaður-
inn standi „í Lyngdalsheiði," svo að
enn lengist bilið fráÞingvöllum,því
að loftlínan frá Þingvallabæ í Þrasa-
borgir, hjá Lyngdalsheiði, er 1614
km., en að lægstu og næstu rótum
heiðarinnar eru í sömu stefnu 1214
lím, hvað þá eftir vegum þeim, er
þiggja þarna í áttina frá Þingvöllum
til Lyngdalsheiðar. Sú vitleysa, að
vegurinn frá Þingvöllum austur að
Laugaryatni liggi um Lyngdalsheiði,
er orðin svo rótgróin í notkun, að
erfitt verður líklega að kveða þann
draug niður. Þetta kemur af því, að
vegurinn liggur um svo mörg örnefna
svæði: Gjábakkahraun, Barmahraun,
Reyðarbarmaskarð, Láugardalsvelli
og (næst fyrir vestan Laugarvatn)
kjarrbrekkur nokkrar suðvestur af
Laugarvatnsfjallinu, sem ég veit
ekki nafn á. Þessi vegur kemur aldr-
ei á Lyngdalsheiði. Er skemmst um
214 km. frá vegarbeygjunni austan
undir Reyðarbarmaskarðinu að
nyrztu rótum Lyngdalsheiðar eftir
korti að dæma. Þarna ætti að kalla
að fara Laugarvatnsvelli, því að vell-
irnir eru sérkennilegasti hluti leið-
arinnar.
Sams konar vitleysa kemur fram
í leiðarheiti á Vesturlandsvegi úr
Norðurárdal í Mýrasýslu og norðir
í Sökkóifsdal í Dalasýslu. Þarna virð-
ist vera farið eftir þrem dölum:
Bjarnadal, Miðdal og Suðurárdal
(samanber kortið). Þarna var kallað,
og er enn, „að fara Bröttubrekku,"
líklega af því, að Brattabrekka, syðst
í Suðurárdal, hefur verið sérkenni-
legasti (og erfiðasti) hluti leiðarinn-
ar áður fyrr. Brattabrekka er að
austanverðu i Suðurárdal, syðst. En
nú fór svo, þegar akvegur var lagð-
ur þarna norður um, að hann var
lagður (vegir eru aldrei byggðir, það
er alger málleysa i íslenzku) að vest
an verðu í dalnum, austan í sandóld-
um, sem þar eru. Svo að nú liggur
vegurinn um 14 km. þvert frá Bröttu-
brekku, kemur aldrei nær, og ekur
enginn þá Bröttubrekku. sem leiðin
lá áður um, og fáir munu nokkru
sinni fara hana t'ramar ríðandi eða
gangandi.
Eðlilegast væri að kenna þesja
leið við sandöldur þessar. pví að har
er vegarstæðið sérkennilegast og
verður víst alltaf að aka þar/ með
sérstakri gætni. En hvað heita þessar
háu sandöldur? Það veit ég ekki, en
heimafólk í Stökkólfsdal mun vita
það.
Svona örnefna-vitleysui á vegum
ætti vegamálastjórnin að leiðrétta
með merkingum beggja vegna. Kost
ar ekki mikið en er mikilsvert vegna
málsins.
Þá er ég kominn að því síðasta,
er gaf mér efni til að fara að hripa
þetta. Fyrirsögn fréttar var: ,Unn-
ið við lagningu hraðbrautar um
Svínahraun. Svo segir: „ . unnið
af fullum krafti í nýjum vegi um
Svínahraun, en hann á að liggja frá
Þrengslavegi að Lækjarbotnum.“ ,,. .
nú væri hafin vinna við efsta hluta
Svjnahraunsvegar, en hann á að
liggja frá beygjunni við söluskálann
í Svínalirauni.“ „. . . Á vegurinn að
liggja nyrzt á Sandskeiði gegnum
svonefnd Fóelluvötn. Við Lækjar-
botna á vegurinn að liggja yfir gamla
veginn og enda í Blesugróf, þar sem
Suðurlandsvegurinn mun eiga upp-
tök sín í framtíðinni."
Svona var sagt frá þessu.
Við þetta er að athuga:
Fyrir nokkru var lagður vegur upp
úr Ölfusinu, rétt fyrir austan (norð-
an) Vindheima (Hlíðardalsskóla) vest
ur og norður Þrengslin milli Lamba-
fells að vestan og hnúkanna vestur
af Skálarfelli og austan — Staka-
hnúks, Stóra-Meitils, Eldborgar og
Litla-Meitils, sem þó enginn er á
Hellisheiði, því að hún, heiðin, er
norður af öllum þessum fellum og
austar. — Vestur og norður af
Þrengslavegi var nýr vegur lagður
eftir Brunanum, sem einhvern tíma
í fyrndinni hefur runnið úr einhverj-
um eldgígum suðaustan við Bláfjöll-
in norður á Svínahraun, og af Brun-
anum á gamla veginn, sem lá um
TILRAUN TIL LEIÐRÉTTINGAR
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
931