Tíminn Sunnudagsblað - 06.08.1967, Blaðsíða 18

landsk. 8 vættir skreiðar, Hof,
landsk. 20 vœttir skreiðar, Haf-
steinsstaðir, landsk. ekki tilgreind,
Ferjuhamar, landsk. 2 hundruð og
fóður 3 geldneyta, Kárastaðir,
landsk. 3 hundruð og fóður 3
geldneyta, Hróarsdalur, landsk. 2
hundruð og fóður 3 geldneyta,
Keldudalur, landsk. 2 hundruð og
eitt mælihlass töðu, Bakki, landsk.
2 hundruð.
Systurnar voru því þegar í upp-
hafi ekki á flæðiskeri staddar með
kost og klæði. Andlega forsjá
þéirra hafði sjálfur Hólabiskup,
sem var ábóti klaustursins og
skipaði ráðsmann þess. Systur kusu
sér abbadís til forystu. Var kjörið
staðfest af Hólabiskupi eða um-
boðsmanni hans og abbadísin síðan
vígð. Systur voru einnig vígðar,
sem kunnugt er, eftir mislanga
veru í klaustrinu. Voru þær jafnan
nefndar ungsystur, meðan þær
voru óvígðar á reynsluskeiði sínu.
En hætt er við, að margar blóð-
heitar konur hafi helzt úr lest-
inni á því skeiði.
Systur hafa fyrst kosið sér til
abbadísar, eða Hólabiskup skipað,
systur Katrínu, sem hafði verið
nunna á Munkaþverá. Virðist
manni það alleinkennilegt, að
nunna skyldi dvelja á Þverá, sem
var munkaklaustur, en það mun
þó hafa verið algengt, að nunnu-
klaustur og munkaklaustur væru
í nábýll Má vera, að vísir að
nunnuklaustri hafi risið á Þveiá,
eða þá að systir Katrín hafi verið
þar í einsetu. í þessu sambandi er
vert að nefna, að getið er Úlí-
rúnar nunnu á Þingeyrum í byrj-
un 12. aldar. Katrín var vígð til
abbadísar 1298. Er hennar getið
í jarteinabók Þorláks biskups í
sambandi við augnverk, sem hún
þjáðist af og hinn helgi biskup
læknaði.
Árið 1299 er frú Hallbera Þor-
steinsdóttií vígð abbadís til Reyni-
staðar. Hún var höfðingskona
mikil, stofnandi klaustursins með
Jörundi biskupi, ættstór og guð-
rækin. Foreldrar hennar voru
Þorsteinn, bóndi á Stórólfshvoli og
mikili höfðingi, Halldórssonar,
prests í Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd, Dálkssonar. En móðir henn
ar var Ingigerður Filippusdóttir,
Sæmundssonar í Odda, Jónssonar
í Odda, Lotcssonar. Hallbera hefur
tekið að erfðum glæsileik og
menntaáhuga Oddverja. Allt bend-
ir til þess, að Hallbera hafi verið
gift ríkum norðlenzkum höfðingja,
líklega öðrum hvorum syni Brands
Kolbeinssonar á Stað, Þorgeiri eða
Kálfi. Mun hún hafa orðið ekkja
og lagt stórfé til klaustursins.
Annars virðast ættfræðingar lítt
hafa velt þessu efni fyrir sér.
Auðunn rauði Hólabiskup stað-
festi stofnskrá klaustursins árið
1315. Fer hann í því bréfi lof-
legum orðum um frú Hallberu og
fleiri ríkar konur, er gáfu til
klaustursins og styrktu það í
fögrum lifnaði. Lárentíus Kálfsson,
síðar Hólabiskup, sem mjög kem-
ur við sögu klaustra í landinu um
sína daga, diktaði latínuvers um
Hallberu abbadís og las fyrir erki-
biskupi í Niðarósi. í því kvæði
lofaði hann mannkosti hennar.
Nefndir eru rekar fyrir Hvalsnes-
landi, sem klaustrið eignaðist á
árum Hallberu abbadísar. Hún
hefur mótað klausturbrag allan og
gefið gott fordæmi, slík mann-
kostakona, sem hún var talin vera.
Frú Hallbera andaðist árið 1330
og hafði þá verið abbadís í 31 ár.
Annálar segja, að sýstir Katrín
hafi verið kosin til abbadísar.
Gæti verið um sömu konu að
ræða og áður getur. í Lárentíusar
sögu er sagt, að um 1332 hafi
Guðný Helgadóttir verið kjörin
abbadís og vígð af Agli biskupi
Eyjólfssyni. Líklega hefur hún
dáið skömmu síðar eða lagt niður
embætti einhverra hluta vegna.
Katrín hefur trúlega verið abba-
dís 1330 og andazt það ár, ef til
vill óvígð.
Kristín er svo tilnefnd og vígð
árið 1332. Hafa því tvær abbadísir
verið vígðar það ár, ef marka má
heimildir. Benedikt Kolbeinsson
frá Auðkúlu, merkur höfðingi og
fyrirmaður um sína daga, sonur
Guðrúnar, systur Hallberu abba-
dísar, gaf klaustrinu svonefnda
Ólafarparta, rekaítök um Skaga.
Galt hann þá með dóttur sinni,
Ingibjörgu, sem skyldi ganga í
klaustrið. Voru partarnir metnir á
20 hundruð, og auk þess fylgdu
Ingibjörgu önnur 20 hundruð í
fríðu og ófríðu. Gerði Egill biskup
samning þennan fyrir klaustrið, og
sýnir það, að biskup gat ráðið
öllum samningsgerðum klausturs-
ins. Björn Þorsteinsson ábóti á
Þingeyrum vottaði. Síðar er svo
að skilja á bréfi einu, að Ólafs-
partar hafi verið keyptir til klaust-
ursins. Urðu af þessu öllu mála-
stefnur, og runnu partarnir að
lokum til Hólastóls. Um þetta
leyti, í tíð Kristínar abbadísar, var
séra Páll prestur nefndur ráðs-
maður á Reynistað. Næsta abba-
d£s, sem nefnd er, hét Guðný, dó
um 1368. Ef til vill er þetta sama
Guðný og fyrr var nefnd.
Þá, árið 1369, verður abbadís
Oddbjörg, áður systir í Kirkjubæ.
Var hún vígð af Jóni skalla Eiríks-
syni, Hólabiskupi. Á hennar dög-
um gekk Ingibjörg Örnólfsdóttir,
rík höfðingjadóttir, í klaustrið.
Faðir hennar var Örnólfur, bóndi
á Staðarfelli á Fellsströnd í Dala-
sýslu. Lagði hann með dóttur
sinni 40 hundruð, að mestu í fríðu.
Ráðsmenn í klaustrinu voru um
þetta leyti Brynjólfur ríki Bjarna-
son á Ökrum og séra Þorleifur
Bergþórsson, merkisprestur ætt-
stór, um 1380, og árið 1386 Jón
prestur Þórðarson, sá er ritaði
fyrri hluta Flateyjarbókar. Hinn
16. desember 1380 gerðust Jón
prestur Bjarnason og Guðrún, syst-
ir hans, próventufólk að Reynistað.
Lögðu þau með sér mikið fé og
gáfu fátækum ölmusu af próventu
sinni með leyfi klaustursins. Odd-
björg abbadís dó árið 1389.
Eftir hana varð Ingibjörg Örn-
ólfsdóttir abbadls, og var hún
vígð árið 1390. Loðinn Skeggjason,
gildur bóndi, gerði próventusamn-
ing við klaustrið árið 1394, og
árið 1399 gerði Arnór pnestur
Jónsson á Flugumýri próventu-
samning við abbadís og klaustur.
En Hólabiskup þurfti ávallt að
samþykkja allar gerðir abbadísar.
Ingibjörg abbadís mun hafa dáið
í svartadauða árið 1402.
Björgólfur prestur Illugason var
ráðsmaður á klaustrinu 1394-1408.
Hann var prestur í Hvammi í Lax-
árdal um 1386 og að Hrafnagili
árið 1389. Ættmenn Björgólfs
koma mjög við sögu Reynistaðar-
klausturs, og af honum er svo-
nefnd Vellingsætt. Hefur Björg-
ólfur verið meiri háttar klerkur.
Þarf ekki að efa, að hann hefur
átt við ærinn vanda að stríða, er
plágan gekk yfir. Afhendingarskrá
séra Björgólfs, er hann sleppti
ráðsmennsku, er gerð 26. apríl
1408, og hans er síðast getið árið
1413.
Eftir Björgolf tóku við staðnum
systir Þórunn Ormsdóttir og systir
Þuríður Halldórsdóttir. Varð Þór-
unn príorinna. Árið 1413 tekur
hún í klaustrið Steinunni, dóttur
Björgólfs Illugasonar og Sigríði
666
TÍDINN - SUNNUDAGSBLAÐ