Tíminn Sunnudagsblað - 06.08.1967, Blaðsíða 6

glöggir rýnendur íblandssögunn-
ar. Nú er nýútkomin nórmerk bók
eftir Sigurð Þórarinsson: The
Eruptions of Hekla in Histcricai
Times — útgefin af Vísinda-
félagi íslendinga. Sú bók þarf að
koma á íslenzku, og ég býst við,
að Sögufélagið fái hana til út-
Jón J. Aðils var Seltirningur að upp-
runa, frá Mýrarhúsum, og einn fyrsti
brautryðjandi islenzkrar sagnfræði á
tuttugustu öld. Hann var rithöfund-
ur góður og mikilvirkur. íslandssaga
hans, sem fyrst kom út árlð 1915, er
enn í dag, eftir 52 áf, aðalkennslu-
bókin í sögu þjóðarinnar við fram-
haldsskólana.
gáfu, áður langt líður. Þáttur nátt-
úrufræðinga í rannsókn íslands-
sögunnar er stórmerkur.
Á öndverðri tuttugustu öld
eru samin yfirlitsrit um sögu
þíslendinga, Þá er tekið að kenna
þessa grein við Háskóla íslands —
en því miður var námi í íslands-
sögu í öndverðu ætlaður staður
við hlið málfræði og bókmennta
innan sviðs íslenzkra fræða. Til
skamms tima hefur, illu heilli ekki
verið hægt að leggja ítund á sagn
fræði sem sjálfstæða vísindagrein
við Háskóla íslands. Jón Aðils,
fyrsti sögukennari við Háskóla ís-
lands, var brautryðjandi í íslenzk
um söguvísindum tuttugustu ald-
ir. Verk hans um einokunarverzl
m Dana á íslandi er prýðisgott,
inkum fyrri hlutinn. Af öðrum
sagnfræðingum á þessari öld má
nefna Pál Eggert ólason, sem
var hamhleypa til vinnu og vann
stórvirki við það að draga fram
heimildir. Eiginleg söguritun lét
honum miður, hann einblínir um
of á persónusögu, en þó hlýtur
j Menn og menntir siðaskiptaaldar
að teljast merkt rit. Ég get ekki
verið að telja upp alla þá, sem lagt
hafa drjúgan skerf til rannsókna
á íslandssögu á þessari öld, en
Þorkell Jóhannessonar mun ávallt
verða minnzt sem brautryðjanda
í könnun og ritun íslenzkrar hag-
sögu. .
—Og hvernig myndirðu þá lýsa
ástandinu í íslenzkri sagnfræði um
þessar mundir?
— Ástandið er slæmt, svo að
ekki sé meira sagt. Sögurannsókn
ir hér á landi eru að minnsta kosti
öld á eftir tímanum. Söguritun hér
hefur aldrei komizt á það stig,
sem vert væri og þörf er á, og
frumrannsóknir skortir á öllum
sviðum. Það segir sína sögu, að á
íslenzku er ekfcert rit til um sagn
fræði sem vísindagrein eða um
sagnritun, ekki einu sinni til pési
um íslenzka söguritun. Þessum
inngangsfræðum hefur algerlega
verið sleppt hér á landi, nema
hvað prófessor Þórhallur Vil-
mundarson mun flytja fyrir-
lestra um sagnfræði við háskól-
ann.
— Hvaða ástæður liggja til
þessa, og hvaða ráð sérðu til úr-
bóta?
— Fyrst og fremst það, að
sagnfræðingum hérlendis eru
ekki búin sómasamleg skilyrði til
þess að vinna að fræðigrein sinni.
Það er í rauninni kjánalegt sport
að vera sagnfræðingur á íslandi,
auk þess sem það er dýrara en
að drepa lax. Hér er ekki til neinn
vísir að rannsóknarstofnun í sögu-
vísindum, en hana þarf að reisa
hið bráðasta, því að engri vísinda
grein er eða verður sinnt á síðari
hluta tuttugustu aldar, án þess
að hún eigi sér sína stofnun og
óskipta starfskrafta nokkurra
manna. Það semja engir vísindarit
i kaffitímanum.
Þeir, sem stjórna fjár- og
menntamálum hérlendis, gera
heldur lítið úr sögu þjóð-
arinnar, ef þeirra álit er
þ&ð, að hún þurfi ekki að eiga
sér stofnun á sama hátt og íslenzk
jarðfræði, dýra- og grasafræði, að
ógleymdri bókmenntasögunni. Við
þurfum að vinna upp sögulega
erfð okkar á frambærilegan hátt.
Hin íslenzka sagnfræðistofnun ætti
að vera á vegum Háskóla íslands
eða i öllu falli tengd honum á ein-
hvern hátt. Eins mætti sameina
slíka stofnun Þjóðskjalasafn-
inu. Hvað sem öllu skipulagi
líður, þyrftu hið fæsta fjórir eða
fimm menn að geta helgað sig rann
sóknum, og þeir, sem nytu styrkja
til sagnfræðiiðkana, til dæmis úr
Vísindasjóði, þyrftu að geta starf
að við islenzka sagnfræðistofnun.
Það eru ekki aðeins verkefni, sem
varða íslands einvörðungu, er bíða
úrl-ausnar, heldur getum við lagt
sitthvað af mörkum til almennrar
sögu.
— Hvaða einstök verkefni mynd
irðu telja brýnust á þessu sviði?
— Það er langt mál upp að
telja. Fyrst af öllu vil ég taka fram,
að ég átel alls ekki fróðleikssöfn-
Magnús Már Lárusson, kennari I
kirkjusögu og íslandssögu við Háskóla
íslands og ritstjóri Kulturhlstorisk
lexikons af íslendinga hálfu ásamt
Jakobi Benediktssyni. Á síðari hluta
tuttugustu aldar hefur enginn lagt
meira af mörkum til rannsókna á sögu
íslands en hann.
un sem slíka, þótt hins vegar eigi
hún lítið skylt við visindalega sagn
fræði. Og í söfnun alls kyns heim-
ilda þarf að gera stórátak. Þegar
hefur margt farið forgörðum, en
mörgu er hægt að bjarga frá
gleymsku, og nú er unnið tals-
vert að söfnun menningarleifa á
vegum Handritastofnunarinnar og
Þjóðminjasafnsins. En betur má, ef
654
T í M . IM N - SUNNUDAGSBLAH