Tíminn Sunnudagsblað - 03.03.1968, Blaðsíða 9

maðuir uppskera, eimuiig þótit i ó-
viitaskap sé sáð.
Skáldið Jón Thoroddsen hefur
M'cvtið að vera mannþelkkjari. Kann
Ski hefði hann því ekki hafit sömiu
ánægju og höfundur doktorsri't-
■gerðarininiar af sögunni hanis Guð-
jón.s í Austmannsdal, sem premtuð
er í ritgerðimni og hefði eiginlega
átti að bera fyrirsögnina: Ólyginn
sagði mér.
En þar stendur á bls. 369:
„Guðjón Árr.ason, bóndi í Aust-
mannsdal i Ketildölum (f. á Ösku-
brekku í Fífustaðadal 12. nóv.
1865), sagði mér, að fjögur sum-
ur. 1896—99, hefði verið háseti
hjá sér, Sigurður nokkur Eiríks-
son úr Reykjavík. sem m.a. hefði
verið vinnumaður í Kalmans-
tungu, og er það rétt, að 1864 er
þar vinnumaður með þessu nafni,
23 ára, og einnig hyggur Guðjón,
að hann hafi verið í vist á Leirá
hjá Jóni Thoroddsen, og vel mó
hann hafa verið þar kaupamaður,
þótt efcki sé hann nefndur í sókn-
armannatölum þaðan. En Sigurður
þessi sagði Guðíóni, og þóttist
hafa það eftir Jóni Thoroddsen
sjálfum. að fyrirmynd Sigvaldia
prests væri ekki sóra Benedikt,
heldur séra Friðrik Eggerz. og því
til sönnunar hafði sýslumaður sagt
Sigurði söguna um Dalgeirsstaða
málin, er síðar verður hér vikið
að Það þarf raunar ekki á þess-
ari játningu skáldsins sjálfs að
haida, þótt gaman sé, ef
hún væri sönn Hún er að
minnsta kosti rébt að efni,
og raunar kemur Eggert
prestur, faðir séra Friðriks, einn-
ig Htið eitt'við sögu.“
Hvað þekkti þessi rúmlega tvi-
tugi Reykvíkingur vestfirzku prest
ana tvo? Staðhæfing höfundar um
fyrirmynd sina nægir ekki. Hann
verður að sanna hana.
Þegar þetta gerist, er bókinni
ekki íokið, aðeins hluti hennar til
í handriti.
Á bls. 365 í doktorsri'tgerðinni
er prentað:
„Annað er ekki um þessa fyrir-
mynd ritað berum orðum, svo að
mér sé kunnugt, og verður þá
næst fyrir að leita til umisagna
og munnmæla kunnugra manna
og fróðra. Gerðist ég þráspurutl
um þessi efni meðail gamalia
manna á ferðum mínum um Vest-
firði og Braiðafjarðarsveitir sum-
arið 1938, þóbt stundum væri þair
sundurleitan fróðleik að fá. Eitot
af því, sem skipti þar mjög i tvö
hom — og þó raunar þrjú eða
fj'ögur — voru frásagnir manna
um fyririmynd séra Sigvalda. Mang
ir þeirra mianna, sem ég átoti tal
við, sögðu hana vera séra Beme-
difct Þórðarson, allmargir tölldu
þetta vera sér.a Benedikt og séra
Friðrik Eggerz, báða í eimni per-
sónu, þá voru nokkrir, sem hugðu
hér sbeypt samam feðgunum, séra
Eggert Jónssyni og séra Friðrilk
Eggerz, eða loks, að hór væri á
ferðinni séra Friðrik einn, og við
hann mun átot í fyrrmefmdum rit-
gerðum.“
Hefðu ekki tölur gefið betri
upplýsingar en hin teygjamlegu
hugtök: Margir, allmargir, nokkr-
ir. Því aðeins eitot verður nú full-
konnlega ljóst, nefnilega það, að
af þeim, sem nefndu aðeins eina
fyrirmynd að persónunni, álitu
flesitir, að um séra Benedikt Þórð-
arson væri að ræða.
Sundurl'iðað M'tur það þannig
út:
Bened'ukt Þórðarson rmargir
að einhverju leyti hann aMmargir
Friðrik Eggerz nökfcrir
að einhverju lieyti hann alimarg-
ir+nokkrir
Eggert Jónsson nokkrir
að einhverju leyti hann nokkrir.
Höfundnr doktorsritgerðarinnair
minmist á bls. 364 á, að tvisvar
hafi verið dylgjað um fyrirmynd
séra Sigvalda á prenti, nefnilega
af frú Theódóru -Thoroddsen og
Sigurði Guðmundssyni. Á hls. 365
tekur hann fram, að þau muni
hafa átot við séra Friðrik Eggeirz.
Með könnun sinni hefur hann
kippt fótum undan skoðun þeirra,
að Vestfirðingar viti svo geria deili
á fyrirmynd Sigvalda prestos. Virð-
ist hæverska hans miikil að benda
ekki á það.
Á bls. 370 í doktorsritgerðinni
stendur þettoa:
„Það er ekkert undrunarefni,
þótot séra Priðrik yrði í augum
Jóms Thoroddsens ímynd heiims-
hyggjumannsLms hempuklædda,
því að margar voru þær greinir,
sem oltu kala þeirra á milli.“
Síðain tíundar höfundur ástæð-
urnar. Fyrst að séra Friðriik reyndi
áð ná Reykhólum til ábýlis, síð-
an að Jón Thoroddsen bað Sig-
þrúðar Friðriksdótotur og var hafin
að og loks óvinátotu Þorvalds Si-
ventsens, tengdaföður Jóns Thor-
oddsens, og séra Friðrikis Eggeirz.
Hvemig stendur á því, að sfcáld-
ið tebur að enfðum óvinátotu toengda
föður síns við séra Friðrik Eggerz,
fynst tengdafaðirimn leiitar á ó-
beinan háitt sátta við séra Frið-
rik skö,m>mu fyrir andiiát sitot, með
því að ósíka að vera við kirkju hjá
honum með alt sitt fólik. En um
það segir svo í „Úr fylgsnum fyrri
aldar“ á bls. 305:
„Þorvaldur ritáði Friðriki bréf
um haustið fyrir veturnætur 1862
og beiddi hann að embætta í Dag
verðaruesj og taka við sór til aitar-
is og fleira fólki úr Hrappsey
Priðriik setti þvert nei við að fla.re
og kvaðst ei vera betri til þesi
þá en hann hafði verið um sum
arið eða betri til þess en séra Odd
ur. Þeir skyldu þéna sér af hon
um. Arndís, kona Friðriks, sam
var vön að leggja gott til altre
máia — ble9suð dtsin hans -
beiddi mann sinn að rnessa fyrii
Þorvald og sagði „það yrði kann
ske í seinasta sinni, sem hám
beiddi þess.“ Enda var Þorvaldu
Kri'stjáni Skúlasyni það hyggmar
maður, að hann gat ímyndað sér
að þar sem öðrum er gert af
skyl'du að fyrirgefa, svo mund'
það vera öllu heldur um prestiimn
að fyrL'rgefa það, sem honum vær
á móti brotið, þó þess væri ekkí
farið framar á leit en að nota presl
inn í skriftastólnum og meðtalks
afliausnina. Friðrik messaði og Þoi
vaidur varð tii altaris og fólk hans
og mælti að skilnaði, að aldre,
mundi hann biðja um annan presii
eða blaga Friðrik sem prest, h'va?
sem á mill'i bæri, og það loforí
efndi hann, og skildu þeir vel.‘
Það verður eðlilega að skoðc-
nærveru séra Friðriks Eggerz vi?
jarðarför Þorvalds í Hrappsey 14
maí 1863 og ræðuna, sem bamr,
héit þar, í IjósJ þess, sem á und
an var gemgið, og er óskiljamiegt
að jafn menntaður maður og höf
undur doktorsri'tgerðarinnar skul
ekki hafa gefið því gaum.
Presturinn hafði eftir hugar
stríð fyrirgef'ið Þorvaildi stutotu £yr
ir andlát hans með messunni
Dagverðarnesii veturinn 1862. Þes
vegna stóð hann yfir moldum hin
iátna og héit snjálla ræðu, seu
•höfundurinn leyfir sér að slíta ú
samihemgi í doktorsritgerð sinni.
En ræðan hlljóðaði svo í heiM
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
173