Tíminn Sunnudagsblað - 03.03.1968, Blaðsíða 14

hélzt svo enn um áratugi, þóbt
©kfei væri hlutfaUið jafnóhagstætt
og það var á fyrri helmingi aldar-
innar nema hin verstu barnadauða
ár, ©r þær farsóttir, sem börnun-
um voru skæðastar, gengu í land-
inu. Voru það einknm mislingar,
kíghósiti og barnaveiki, er mifeinn
usla gerðu á barnaheimilum. Að-
búð var víða áfátt, fólfe kunnj lítt
að hjúkra sjúklingum og læknumi
um megn að vinna bug á sjúk-
dómum, þótt til þeirra næðist, er
efcki var nema sums staðar. Samt
tófest mörgum að koma mikium
barnahópi farsælilega á legg.
Mislingasumarið 1882 var iengi
í minnum haft. Þá dóu ellefu
hundruð kornbörn í landinu, og
auk þess hálft sjöunda hundrað
barna á niilli eins og tíu ápa ald-
urs. En ekki voru það börnin"ein,
sem hrundu niður, heldur einnig
fulltíða fólk, því að ntisimg-
ar höfðu ekki gengið í landinu i
hátfan fjórða áratug, og dó þes-s
vegna sem næst þrefatt fieira fólfe
á milii tvítugs og fertugs en gerð-
ist í meðaiári. Hafði sótt þessi
borizt til 'andrins með póstskipinu
frá Kaupmannahöfn í byrjun maí-
mánaðar, og var einn farþeginn,
Helgi trésmiður Helgason, lasinn
orðinn, er skipið hafnaði- sig 1
Revkjavík. Sóttvarnir fóru i handa
skolum, og hiaúzt af því slík vá,
að manndauði varð meiri en nokk-
urt annað ár allan síðari hluta
nítiándu aldar.
Kjaransstaðahjón höfðu ekki
goldið afhroð, er sóttir fóru um
byggðir, en þó misst börn, bæði
nýfædd og komin á iegg. Misling-
arnir sneiddu ekki hjá garði þeirra
en grönduðu þó engu þeirra barna,
sem þá voru fædd, enda þótt þeir
væru sérlega skæðir á ísafirði og
þar í grennd. Aftur á móti ól
Sigríður andvana barn ófullburða
þetta haust. Má belja mjög senni-
legt, að hún hafi þá fengið misl-
ingana, en vanfærum konum, sem
veikina fengu, var mjög hætt, og
langfle&tar létu fóstrinu, þótt þær
héldu Mfi sjálfar.
Sumarið 1888 voru Kjaranstaða-
hjón enm svo vel á vegi stödd, að
sjö börn af tíu eða ellefu, sem þau
höfðu eignazt, voru á lífi.
Þessi misserj stakk barnaveiki
sér niður á fjörðum vestra. Dóu
fáein börn hér og þar, en þó ekki
mörg. Um mi$bik sumarsins
missitu Kjaransstaðahjón elzta son
sinn, Kristján Þórð, en þó efeki af
völduim bamaveiki'nnar. Það vair
sár á fæti, sem ekfei hafði tekiizt
að græða, er varð honum að aldur-
tila.
Hið auða rúm drengsins var ekki
lengi óskipað. Á jóladag varð hús-
freyja léttari og ól tvo sonu. Var
annar þeirra nefndur Þórðuir, en
hinn Kristján. Átta voru því börn
á palM, er manntalið var sferáð
síðasta dag ársins, en auk hjón-
a-nna og barnanna voru á heimM-
inu Guðfinna, móðir bónda, og
Hermann, bróðir hans. Tólf voru
því í heimili, er nýja árið gefek í
garð.
IV.
Á skammri stundu skipast veður
í lofti. Mikil ógæfa vofði yfir
KjaransstaðaheimiMnu, og höggið
reið af fyrr en varði. Það gerðist
hljótt og fáliðað í loftbaðstofunni,
þar sem tveir og þrír höfðu hvíit
í hverju rúmi óg börn ærslazt
frá morgni til kvölds.
Sótt kom upp á bænum, er nokk
uð var komið fram í janúarmán-
uð — iltkynjuð hálsveiki. Heimiil-
isfólfeið veiktist hvað á fætur öðru,
hjónin einnig. Skammt var læfen-
is að vitja, því að Oddur Jónsson
sat á Þingeyri, og hefur hann
vafalaust verið kvaddur tii, þótt
það kæmi fýrir ekfei. Brátt tóku
geigvænleg tíðindi að berast frá
Kjaransstöðum. ,
Fræðimaðurinn Sighvatur
Grímsson Borgfirðingur bjó hand-
an fjarðarins að Höfða og skráði í
dagbækur sínar alit, sem við bar,
bæði stórt og smátt. Sjátfur hafði
hann misst sum barna sinna úr
barnaveiki nokkrum miss&rum
fyrr. Og nú rak hver fréttin aðra.
21. dag janúarmánaðar hefur hann
skrifað:
„Við Gíslii fórum yfir með
mjólkurflösku að Hruna, þaðan
kom salt . . . Barnslát fréttist frá
K j a ran sstöðum. “
Þá voru raunar fjórir dagar
Uðnir síðan Kristján litH, annar
tvíburinn, anclaðist.
Tveim dögum síðar kemur
næsta helfregn:
„Símon Dalaskáld var á ferð
og orti um mig vxsu. Guðrún Guð-
brandsdóttir kom hexm. Frébtist
enn ungbarnslát frá Kjaransstöð-
um, og konan þar Uggur mjög
veik.“
Og degi síðar: „Jón Sigurðsson
kom að fá Möngu tekna mieð ferakfe
anum vegna iMinda þeirra kvemn-
anna á Næfranesi. Fréttist láit Sig-
ríðar Árnadóttur, konu Þórðar á
Kj aranssitöðum".
Nú verður hlé á andláts'fregin-
unum í nokkra daga, unz 29. dag-
ur janúarmánaðar líður að kvöldii:
„Alveg jarðlaust, skepnur efeki úti.
Fréttist enn lát Ánifeu, dóttur Þórð
ar á Kjaransstöðum. Það er nú það
fjórða, seirn dáið hefur í veitur úr
barnaveiiki. Þar standa nú uppi
þrjú Mk.“
MannfalMnu var samit ekki lok-
ið. Degi síðar skrifar Sighvatur
enn:
„Við Guðbjartur og Jón fórum
yfir, ég með flösku til Halldóru.
Ég fékk hjá lækni dreifandi plást-
ur og arniku fyrir' liitla Pétur við
verk undir síðunni. Ég tók hjá
honum pappír undir Harðarsögu,
seim ég á að skrifa fyrir hann. Við
flíutbum yfir mópoka til Guðrúnar
á Brekku. Nú fréttist, að sex ik
S'tandi uppi á Kjaransstöðum, kon-
an og fimm börn“
Og ioks 3. febrúar: „Nú eru sjö
dánir á Kjaransstöðum“.
V.
Presitsþjónustubókinni og dag-
bófeum Sighvats, Borgfirðinigs beir
ekki atveg saman. Sighvatur telur
tvö börn hafa dáið fyrst, en séra
Kristinn Danielsson hefur skráð
húsfreyju d-ána 22. janúar, næst á
eftir tvíburanum. Síðan telur hann
tvær telpur deyja 25. janúar, tvo
drengi 27. og 28. janúar og telpu
2. febrúar. En alt beir að sama
brunni um það, sem máli skiptir:
Mæðginin kvistuðust niður á seytj-
án dögum, sjö manns als.
Við lok ja'núarmánaðar er alt
orðið ful'it af Likuim á Kjaransstöð-
um, og sjálfur var húsbóndinn
fárveikur. Einhverjir nágrannar
hafa konúð til og fært líkin til
kirkju. í kirkjubókinni segir, að
fimm Mk frá Kja'ransstöðum hiaifi
verið jörðuð á Söndum 1. dag
febrúarmiánaðar og tvö 6. febrúar.
Sjálfur var Þórður svo veil, að
hann gat ekki fylgt konu sinni og
bíjrnum til grafar. Hann lá heima,
ef tii vMl mill'i heims og helju, í
hljóðum og nær mannlausum bæn
um.
Eins og menn sjá ber Sighvati
og presti ekki heldur saman um
það, hvenær börnin frá Kjarains-
stöðum voru jörðuð. Áður er kom
ið fram, að hann hugði tvíburamn,
sem fyrst dó, haía verið jarðaðan
skömmu eftir amdlát hans. Og 6.
182
T ! M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ