Tíminn Sunnudagsblað - 24.03.1968, Blaðsíða 14

í& íiclsins. sem ungra elskenda, ar
ekki vildu flíka leyndarmáli sínu
eða láta kvisast um ástina ungu
í brjósti sínu. Við þessu fólki var
sjaldan amazt, þótt ekki væri því
að jafnaði sýnd mikil virðing og
stundum haft í frammi við það
gaman í grárra lagi, svo að ekki
sé fast að orði kveðið. Sýslumenn
og hreppstjórar, sem mæddust und
ir þunga embættisskyldu sinnar,
áttu það að vísu til að hremma
einn og einn flakkara, sem þeim
var í nöp við, og senda hann heim
á sína sveit, enda sniðgengu var-
færnir reikunarmenn heimili
slíkra höfðingja. En það var þó
blessunarlega sjaldan, að þeir
hrundu svo harkalega af sér emb-
ættisværðinni, sem óneitanlega var
alþekkt fyrirbæri.
Þá fyrst vofði sú hætta í raun
og trú yfir förumanni, að hann
yrði rekinn eða fluttur nauðugur
heim á sína sveit, ef hann lasnað-
ist og lenti á sveitarframfæri fjarri
átthögum sínum.
En þegar nú er horft yfir hroðið
sviðið, þar sem dánar kynslóðir
skiptu fvrrum liði, klæddar holdi
og blóði, og hver fór með það
hlutverk, sem l'ífið unni honum,
þá bregður einkennilega við:
Bændurnir, sem skutu skjólshúsi
yfir flakkarana, eru flestum
gleymdir, þótt nefndarmenn væru
á sinni tíð. Húsfreyjurnar, sem
báru þeim mat úr búri sínu og
gáfu þeim buru og sokkaplögg, er
þær höfðu sjátfar unnið, kunna
fæstir að nefna. Jafnvel obbinn af
sýslumönnunum og hreppstjórun
um, sem umhleypingunum stóð
stuggur af, hvilir í eyðiþögn í ó-
kunnum kirkjugörðum, og fólk
rekur upp stór augu, þegar það
sér í gömium bókum, hve mikl-
ir menn þetta voru. En sá íslend-
ingur finnst tæpast, kominn til
vits og ára, að hann kunni ekki
dágóð skil á Magnúsi sálarháska,
Sölva Helgasyni, Gvendi dúllara,
Simoni Dalaskáldi og sagnaþuln-
um Guðmundi kíki, sem dó síð-
astur hinna landskunnu farand-
manna árið 1928 af völdum krabba
meins í kinn, nálega áttræður.
Jafnvel margir hinna minni spá
manna eru víða í minnum hafð-
ir, þótt harla langt sé síðan þeirra
sumra gat verið von heim trað-
irnar á sveitabæjunum. Þeim skýt
ur hverjum af öðrum upp í huga
fólks, sem aldrei heyrði þá né sá.
Það er eins og myndasýning á
tjaldi, þegar þeir stíga fram hver
af öðrum: Magnús blessaði, sem
hljóp á randajökum yfir Blöndu,
sýslumatnnssonurinn Eyjólfur Ijós-
tollur, Poka-Sigga, sem seldi unga
fóllkimu trúlofunarhringana, Jón
Repp, sem gekk „milli góðbúa
landsins með bréf og boðskap
hinna beztu manna“, Pétur lands-
hornasirkill, sonur Magnúsar
raunabolla, sem öllum mönnum
var líkari svertingja norður hér,
Halldór Hómer,sem dansaði í tvær
mínútur fyrir tíu aura, skáldið
Vilhjálmur Hölter, sem fór um á
frakka með rauðum skúfum og
leggingum og lét þéra sig, Eyfi
tónari með þuluna um músina og
altariskertið, Hannes stutti, sem
stökk eins og hind yfir gjár og
gljúfur, Jóhann Helgafells, sem
þandi harmóniku liðlöng kvöldin,
bókamaðurinn Helgi fróði, sem
taldi Vídalínspostillu eins og bezta
haröfisk með hangifloti, en Pét-
urshugvekjur eins og eldbrunnið
roð með tólgármola, Þorgerður
postilla, sem bar á sér kartöflur
til þess að gefa notalegum hús-
freyjum til útsæðis, orðhákurinn
Bjarni læða, illhryssingurinn Jón
Kjósarlangur og ódámurinn Stef-
án Helgason, sem ekki vorkenndi
Gretti tuttugu ára útlegð, sjálfur
skógarmaður í hálfa öld. Löng er
lestin og mislitur hópurinn. Og
þjóðin minnug.
II. •
Einn hinna vegmóðu manna,
sem gengu sig nálega upp að
hnjám á þrotlausu eigri lands-
horna á milli, hvílir fjarri átthög-
um sínum í kirkjugarðinum á
Tjörn í Svarfaðardal. Beri mað-
urinn, sem kallaður var, Húnvetn-
ingurinn Jóhann Bjarnason, var
lagður þar í moldu fyrir sextiu
árum.
Jóhann beri var ekki einn þeirra
manna, sem náttúran hafði gefið
eigindir reikunarmannsins. Fram-
an af ævi hans virtust öll >-ök
hníga að því, að hann yrði dug-
mikill bóndi í heima9veit sinni,
kjörinn til þess að standa af sér
alla brotsjói í þeirri breiðfylk-
ingu íslenzkra bænda, sem grón-
rr- við torfuna slitu berhentir af
sér herfjöturinn og ruddu nýrri
öld greiðan veg.
Að ytra útliti var hann með
gervilegustu mönnum, hár vexti,
mjög þrekinn og jafnbola, en
lotnaðist nokkuð í herðum, er ald-
ur færðist á hann. í andliti var
honum svo farið, að brýmar vora
miklar og í beinna lagi, nefið beint,
kjálkar langir og hakan breið og
hvort tveggja mjög sterklegt. Enn-
ið var kúpt og ekki mjög hátt,
og höfuðið sjálft 9tórt. Hárið var
dökkjarpt og hrokkið, augu blá
eða grábllá. Þótti hann maður mik-
illeitur, en þó heldur svipgóður.
Það fylgdi miklum líkams-
þroSka, að hann var verkmaður
góður og vel búhagur að auki, og
mun honum hafa þótt flest lént,
er stuðla mát-ti að farsæld og góðu
gengi.
En undarlegur skapadómur olli
því, að allt snerist á annan veg
um líf hans og hætti en menn
gat órað fyrir. Snögglega rofnaði
samhengið í lífi hans, líkt og þeg-
ar skip slitnar frá legufærum sín-
um í hafróti, og upp frá þeirri
stundu hraktist hann manna á
meðal eins og rekald á reiðum
sjó. Hann var um skeið varla sjál-f-
ráður gerða sinna, og upp frá því
a-ldrei samur og áður. Ævi hans
rann út í sandinn við þráhvggju
og píslarvætti.
Slíkur maður hafði fátt til að
bera, er til þess var fallið að
greiða umferðarmanni veg. IJann
stytti ekki kvöldvökurna-r með
fréttum og frásögum úr öðrurn
héruðum né gladdi nokkurn man-n
m-eð orðkringi og skringilátu-m.
Engin-n maður var fjær því að
kunn-a þá lis-t að leika als oddi
sér til hagsmuna. Öllum undar-
legri í háttum vakti hann ógn og
skelfingu, þar sem han-n ko-m ó-
ku-nnugur maður, og óhugnaðu-r-
inn, sem fylgdi honum, varð oft
vorkunnlætinu yfi-rsterkari. Sú var
heimanfylgja hans, að hlutskipti
han-s varð nálega óbæri-iegt. óðeins
eitt hafði hann að veganesti, sem
kom að haldi manni í hans spor-
um: Harðfengi og hreysti meiri en
nálega allir aðrir menn. Hann gat
lengi vel ekki misboðið líkama sín-
um svo, að honu-m yrði misdægurt.
Þess vegna varð líka þraut hans
langvinm. Bein hans voru sterk og
þoldu vel vonda daga, og á hon-
um sá járnskrokkur, sem ekkert
virtist bíta á.
III.
Grun-n, votlend lægð liggur í
sveig um suðursporð Vatnsnesfjalls
Þar heitir Línakradalur, og þar
voru átthagar Jóhanns Bjarna-son-
ar. Hann var bori-nn og barnfædd-
206
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ