Tíminn Sunnudagsblað - 24.03.1968, Blaðsíða 16

ííjarni ekki þurft að byrja búskap-
inn með tvær hendur feómar, þótt
arfi ætti hann að skipta með tveim
íystlkinum. Hafði bújörðina sjálía
borið undir hann, ef til vitl með
hægum kjöruim, þar eð hann hafði
föður sinn á vist með sór til ævi-
loka.
Ómeigð íþyngdi ekki Vigdísar-
staðahjónum. Jóhann mátfci ein-
birni heita, þvi að önnur börn,
sem’ þau áttu, tvö eða þrjú, dóu
'kornunig. En telpu höfðu þau tek-
íð í fóstur, alnöfnu húsfreyjunnar
og llblega náfrænku hennar, og
fyrir gamalmennum áttu þau lengi
að sjá, því að Björn Árnason hafði
þrjá um nírætt, er hann lézt, og
móðir húsfreyju, Helga Jónsdótt-
ir, komst fast að níræðu. Bæði
höfðu þau, Björn og HeLga gamla,
verið börn á harðindaskeiðinu um
miðbik átjándu aldar, og bæði
vora þau á manndómsárum, er
Móðuharðindin dundu yfir. Efcki
er vitað, við hvaða kosti þau hafa
þá átt að búa. En í engu virðast
þær ógnir hafa skert líkamsþrek
þeirra eða spillt heiisu þeirra, og
verður að ætla, að þau hafi verið
mjög hraust að frumgerð.
Jóhann fæddist 8. júlí 1829, og
stóð þá móðir hans á fertugu.
Sennilega hefur hann verið bráð-
þroska barn, og fjórtán ára gam-
all gekk hann innar, kunnandi
fræðin sæmilegum skilningi Hann
tamdj sér snotra rithönd og 'æsi-
lega og var hreint ekki á henni
neinn viðvaningsbragur. Statsetn-
ingu kunni hann lýtalausa að k.-öfu
sinnar tíðar, og orðafar hans virð-
ist hafa verið hreint og viðfelldíð
og laust við tilgerð eins og vænta
mátti um mann, sem óx upp í hér-
aði með gróna málhefð í rikum
tengslum við sagnir og kveðskap.
fjarri þeim stöðvum, sem meng iðu
og sýktu málfarið. Hann mun
snemma hafa hneigzt nokkuð t.il
bófclesturs, og margt lærði hann
gamailla visna og versa Að 3 lu
samantögðu er líklegt, — og raun-
ar fuilvíst, — að Jóh'ann hafi verið
sæmilega greindur maður, jafnvel
frekar en í meðallagi, mótaður
í bernsku af þeim venjum og við-
horfum, sem ríktu á nofcfcuð í-
haldssömum heimilum bjargálna
fólfcs á fyrri hluta nítjándu ildar,
þybbinn að lundarlagi, eins og lang
afi hams, svo að efcki sé sagr brá-
lyndur, en ekki með ölliu ósnort
inn af sjálfræði því, sem t'ór eins
og logi um akur í Húnaþingi ffam-
208
an af nítjándu öld, er hugrnynd-
ir manna um frelsi voru ungar og
ómótaðar og erfitt að láta stað-
ar nurnið við mjótt mundangshói-
ið.r
Á þassum sömu árum, er Jó-
hann óx úr grasi, bjuggu í Syðsta-
Hvammi, skammt þar upp ;rá,
sem nú er Hvammstangaka'iptún,
hjón á svipuðum aldri og Bjarni
á Vigdiisarstöðum. Bóndinn héi
Gísli Gíslason, Strandamaður að
ætterni, bóndasonur frá Skálholts-
vfk, en kona hans Sigríður And
résdóttir. Þau áttu margt barna
og bjugigu við lreldur lítinn kost
Meðai margra dætra þeirrj var
ein, sem Guðfinna hét, fædd 11
nóvember 1825. Sagnir herma, að
hún hafi verið lagleg stúlka og
þekkiilieg. Þegar hún fermdist, kom
in á sextánda ár, hlaut hún þá
einkunn, að hún læsi, kynnj og
skildi nokkurn veginn, og mun
það hafa verið meðaleinkunn, þó
heldur í slakara lagi.
Þegar þau Gísli og Sigríður voru
nokkuð farin að reskjast, fluttust
þau búferlum að Litla-Ösi, sem
utan vert er við svonefnda Króká,
litla sprænu, er rennur vestur úr
mynni Línakradals út í Húnaftóa.
Voru þau nú komin mjög í ná-
grenni við Vigdísarstaði, sem eru
þar beint upp undan. Tókust þá
meiri kynni en áður höfðu verið
með umglingunum, Jóhanni á Vig-
díisarstöðum og börnum Gísla, og
hlýtur oft að hafa borið saman
fundum þeirra, er gengið var að
fé og hugað að öðrum skepnum.
Er ekki að orðlengja það, að Jó-
hann lagði hug á Guðfinnu, er þau
voru bæði fuLltíða orðin, og bundu
þau hjúskaparheit sitt fastmæ'-
um með ráði og samþykki foreldra
sinna. Er einkum líklegt, að Gíslí
og Sigríður hafi verið mjög fýs-
andi þessa ráðs, því að efnahagi’.r
var miklu betri á Vigdísarstöðum
og ekki m-eð neinum að skipta
þeim eignum, er þar voru.
Vorið 1851 réðst Guðfinna síð-
an vinnukona að Vigdisaratoðum,
og milili fardaga og Jónsmessu bá
um sumarið voru þau gefin sam-
an í Metstaðarkinkju, ásamt öðr-
um brúðhjónum úr sókninni. Var
oft hyltzt til þess að gefa tvenn
brúðhjón saman í einu, ef það
mátti verða, því að þá nuátti slá
veiztunni saman og spara með því
ti'tkostnað, e-r oft var un-gu og efna-
lit-lu fólfci tateverður baggi, þar eð
ekki þótti annað sæma en stefna
saman margm-en-ni á siiífcum degl.
Mun þeim, sem þessa veizlu sátu,
hafa sýnzt þau Jóhann og Guð-
finna aMtitleig b-rúðhjón, brúðurin
öl-l hin snotrasta og brúðguminn
ma-nna karlmanntegastur. Ef til
vitl he-fur þó einhverj-um fiundizt
se-m tæpas-t væri fullt ja-fnræði
með þeim, og hefði Jóhann átt
fcost á bóndadóttur, s-eim nokkur
heimanmundur fylgdi, einkasonur
sjálfiseignarbónda.
Ekki er af embættisbókum af
ráða, að þau Bjarni og Helga
ha-fi látið búsforráðin strax í hend-
u-r ungu hjón-unum. Aðrar heim-
ildir segja þó, að Jóhann hafi fang-
i-ð jörðina hátfa og helft búsins
við kvonfang. Að tveim árum liðn-
u-m drógu gömtu hjónin sig alvug
í hlé, og tók Jóhann þá sæti meðal
futl-gildra bænda í sveitinni. Virð-
Lst honuim hafa búnazt allv-el
næstu ár, og jókst lausafjártímd
hans he-ldur. Mun afkoman á Vig-
dísa-rstöðum hafa verið í betra lagi,
þótt ýmsir hefðu stærra bú.
Hvergi gætir annars en vel haf'.
farið á með ungu hjónunum, og
sjáan-lega hef-u-r Jóhann verið henni
eftirlátur um su-mt. Má það meðal
annars marka af því, að hann
tók sumt af fótki hennar, sem bu-
ið hafði verið þröngan kost, á
heimili sitt. Var ein systir Guð-
finnu þar vinnukona, og bróður
hennar kvæntan. Andrés GíS'ia-
son, tó-k hann litlu síðar í hús-
mennsk-u með nokkur börn og betf-
ur vafaila-ust látið honum í té ein-
hverjar grasnytjar. Fjötskyldan á
Litla-Ósi var þegar farin að njóta
góðs af því, hvaða mann Guðfinna
hafði hreppt. Þess mun þó fljó-tt
hafa gætt, að létt lagðist á með
þeim mágunum, Jóhanni og
Andrósi, og fór hann brátt inn í
Miðfjörð, eftir skamm-a veru á
Vigdísarstöðum. Síðar urðu þeir
hinir svörnustu fjandmenn.
Fyrata barn sitt ól Guðfinna
réttu á-ri eftir brúðkaupið. Síðan
fæddu-st fleiri með hófleg-u milii-
bili, og að áliðn-u ári 1859 voru
þa-u orðin fjögiuir Tvö þeirra dóu
í vöggu, en tveir drengir, Gísli og
Björa, lifðu, er hér var komið.
Valt á ýmisu á þessum ár-urn,
hverni-g tókst að koma nörnum
upp. Á því fen-gu fleiri að kenna
en unigu hjónin á Vigdísa-ratöðum.
ÍV.
Á grasi vöfðuim vesturböfckum
VíðidaMr, niður undan fclettabor-g
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ