Tíminn Sunnudagsblað - 20.10.1968, Blaðsíða 6

nóttum eitt haustið, að báturinn
íór út, keyrði í rúma tvo tíma
í átt norður af Reykjanesskaga,
kastaði einu sinni og fékk fjórtán
til fimmtán hundruð tunnur hverja
nótt. Það var munur eða nú, þegar
þarf að sækja síldina norður und-
ir Svalbairða.
Annað skipti fóru þrír Norð-
menn í róður með Haraldi skip-
stjóra til að læra af honum að
nota kraftblökkina. Hann jós upp
síldinni og troðfyllti bátinn Það
gekk alveg f,ram af Norðmönnun
um og loks spurðu þeir: „Ætlarðu
ekki að láta neina síld niður um
skorsteininn?"
Einu sinni var slíkuir rokafli
hér rétt fyrir utan bæinn, að öll
frystihús voru yfirfull og gátu alls
ekki tekið við meira. Bátarnir
voru úti, hlaðnir af afla, og ég
fylgdist með þeim gegnum útvarp-
ið. Klukkan fjögur um nóttina sé
ég, að aflinn muni verða ónýttír,
ef ekki er að gert. Ég hringi í
Einar ríka, vek hann upp og spyr,
hvort við getum fengið togarann
Sigurð, sem hann átti og lá þá í
höfn, til að sigla með síldina strax
til Þýzkalands. Það var auðsótt.
Verkstjóri hjá togaraafgreiðslunni
var rifinn upp úr glóðvolgu rúm-
inu og menn voru svo snarir í
snúningum, að eftir tvo tíma,
klukkan sex, var Sigurður kom-
inn að réttri bryggju og farinn að
lesta afla. Seinna um daginn sigldi
hann til Þýzkalands og þar með
var síld, sem ella hefði orðið að
henda, komin í beinharðan gjald-
eyri. Útgerðarmenn þurfa stund-
um að vera fljótir_að taka ákvarð-
anír.
Þeir hafa símann á náttborðinu,
og ætlast til þess, að skipstjórinn
láti sig einu gilda, hvort hann
hringir klukkan þrjú að degi eða
þrjú að nóttu .Á sjónum er vakað
sólarhringum saman.
Sumum landkröbbum vex í aug
um hátt kaup fiskimanna. Dæmi
eru til, að snjall skipstjóri hafi allt
að eina og h álfa mMljón króna
til hlutar eftir árið. Sextíu pró-
sent, níu hundruð þúsund krónur
fara beint í skatta.
Þá á hann eftir sex hundruð
þúsund og hafa víst margir lög-
fræðingar, læknar og heildsalar
annað eins. Máske hefur einn og
einn úr hópi þeirra ágætu manna
þaggað niður rödd samvizkunn-
ar og skotið nokkrum krónum und-
an skatti, en síldarskipstjórinn
hefur ekkert tækifæri til að falla
fyrir slíkum freistingum, hvert
tólf ára barn getur reiknað tekj-
ur hans upp á eyri eftir aflaskýrsl-
um.
Og starfsævi aflaskipstjórans er
skömm. Eiturduglegur, glögg-
skygn maður verður kannske afla
kóngur nokkur ár, en taktu eftir
því, að það er enginn lengi á
toppnum. Annar yngri, óþreyttur,
tekur við.
Enn hafa síldarskipstjórar eng-
in eftirlaun. Útgerðarmenn safna
heldur ekki auðt. Fimmtíu pró-
sent af verðmæti aflans fara beint
til skipshafnarinnar. Nú, þá er
eftir að greiða veiðarfæri, olíu, við
gerðir, vátryggingargjöld, vexti og
afborganir af lánum. Það má veið-
ast vel, til að endar nái saman.
Margir útgerðarmenn hafa ann-
an atvinnurekstur með til að mæta
hugsanlegu tapi.
En þegar tilkostnaöur er orð-
inn alltof mikill, þá er ekki ann-
ars kostur en fella gengið. Segjum,
að útgerðarmaðurinn tapi sem
svarar því, að það kosti hann tvö
hundruð krónur að afla fisks, sem
selst á eitt sterlingspund. Þá er
vitanlega engin sanngirni í því, að
hver sem er geti gengið inn í bank
ann og keypt þetta sama sterlings-
pund á eitt hundrað þrjátíu og
fimm krónur, máske tii að flytja
inn tertubotna með hagnaði. Geng
isfelliitgar eru gerðar í þágu okk-
ar útgerðarmanna. Norðurstjarnan
í Hafnarfirði gat hafið framleiðslu
að nýju, þegar gengið var síðast
fellt. Og útgerðarvörur eru und-
anþegnar túttugu prósent innflutn
ingsgjaldinu, sem lagt var á í
haust.
Þótt útgerð berjist í bökkum,
þá er það staðreynd, að fiskveið-
arnar eru eini atvinnuvegur, sem
veitt getur fslendingum betri lífs-
kjör en öðrum þjóðum. Ég er því
hlynntur og fylgjandi, að leitað sé
annarra leiða með því að efla ýms
an iðnað. Á því sviði getum við
þó í hæsta lagi gert okkur vonir
um að standa jafnfætis öðrum
þjóðum. í fiskveiðunum einum höf
um við möguleika til þeirr a af-
kasta, sem um stund skipudu okk-
ur meðal tekjuhæstu þjóða heims.
(Því mætti skjóta hér inn, að
Othar Hansson ritaði í nóvember-
hefti Samvinnunnar í fyrra, að
framleiðsluverðmæti kísilgúrverk
smiðjunnar við Mývatn verða ár-
legá sem svarar tveimur freðfisk-
förmum til Bandaríkjanna. Það
mun þó taka verksmiðjuna sjö ár
að ná slíkri framleiðslugetu.)
En síldveiðarnar eru alltaf að
nokkru leyti happdrætti. Einu
sinni var fullt af síld við sænsku
ströndina, en fyrir fimmtíu árum
hvarf hún, og er ekki komin aft-
ur enn. Hér við land er hun hin
duttlungafyllsta, alltaf á nýjum og
nýjum stöðum.
Ég var einu sinni tvö sumur á
Þórshöfn og sá um söltunarstöð
fyrir Ingvar Vilhjálmsson og fleiri.
Fyrra sumarið aflaðist vel, og
næsta vor ætluðum við ekki að
láta á okkur standa og fórum
með þrjátíu og sjö manna starfs-
lið úr Reykjavík í áætlunarbíl.
Við gistum á Akureyri, en strand-
leiðin þaðan til Húsavíku.r var enn
ófær sökum bleytu, svo við fórum
með fólkiö um Mývatnssveit að
Grimsstöðum á Fjöllum og kom-
um ad Sandfellshaga í Öxarfirði.
Þá áttum við eftir að fara yfir
Öxarfjarðarheiði í Þistilfjörð, og
við fréttum, að vegurinn yfir hana
væri mjög slæmur. Ég þorði ekki
annað en fá átta hjóla bíltrukk
til að fara með okkur og vera
áætlunarbílnum til aðstoðar, ef
eitthvað bæri útaf. Þegar trukkur
kom, var lagt af stað. Þrisvar eða
fjórum sinnum urðum við að reka
alla út úr áætlunarbílnum í þetta
Mka skemmtilega veður eða hitt
þó heldur, norðaustan slydduhríð.
En með þessu móti dröslaðist þó
allt á leiðarenda og tók ferðin frá
Akureyri til Þórshafnar tuttugu
og tvo klukkutíma. Má nærri geta,
að fólk var orðið kalt og hrakið.
Og við höfðum ekki erindi sem
erfiði. Við biðum eftir síld viku
eftir viku, en hún lét varla sjá
sig. Samtals voru saltaðar þrjú
hundruð og sextiu tunnur allt sum
arið. Það var svona þriggja stunda
vinna.
Um haustið fékkst síld í rek-
net undan Hornafirði. Við þang-
að með söltunartækin af Þórshöfn.
Þar hafði aldrei verið saltað fyrr,
en við réðum okkur þrjátíu óvan-
ar ^ heimasætur og lukkaðist vel.
Ég hef haft yfir margri síldar-
stúlkunni að segja um dagana, og
þær hafa staðið sig prýðilega. Það
kemur samt fyrir, að maður verð-
ur að vera stífur á meiningunni.
Fyrra sumarið, sem ég var á
Þórshöfn, veiddist ágætlega. Eitt
sinn er búið að salta allan daginn
og samt mikið eftir, þegar Björn
M?
T I M 1 N N - SUNNUDAGSBLAÐ